Gốc tiếng Anh: ‘It’s the right thing to do’: the 300,000 volunteer hackers coming together to fight Russia’ (“Đó là việc làm đích đáng: 300,000 tin tặc tình nguyện họp nhau lại để đánh Nga“) của phóng viên Chris Stokel-Walker và Dan Milmo, trên báo The Guardian, ngày Thứ Ba, 15 tháng Ba, 2022. Người dịch đặt tựa tiếng Việt.
Ukraine kêu gọi một đạo quân toàn cầu gồm các chuyên viên IT để giúp chống lại Putin – và rất nhiều người đã đáp lời kêu gọi.
Kali đã học cách sử dụng công nghệ thông tin nhờ chơi với điện thoại của người ông. Bây giờ, là một thiếu niên Thuỵ Sĩ, cậu cố gắng làm tê liệt hệ thống điện tử của chính quyền Nga và hệ thống xe lửa của Belarus.
Kali – và nhiều người khác cộng tác với bài viết này – từ chối cho biết tên thật vì việc làm của họ không hợp pháp, và họ sợ bị Nga trả thù. Kali là một trong khoảng 300,000 người đã gia nhập vào một nhóm trên mạng điện tử Telegram, có tên là “IT Army of Ukraine” (Đạo quân Công Nghệ Thông Tin của Ukraine), qua đó, những người tham dự được cử nhiệm vụ tìm cách chống lại Vladimir Putin. Làm như vậy, họ cố gắng thăng bằng cuộc chiến giữa một bên thuộc hàng siêu cường trên thế giới và một bên là Ukraine đang phải đối phó với oanh tạc và xâm lấn.
Đạo quân tin tặc đông đảo đã thành công trong việc gây trở ngại cho hệ thống điện tử của Nga, theo NetBlocks, một công ty theo dõi hoạt động internet toàn cầu. Họ nói các websites của Kremlin (văn phòng Tổng Thống) và Duma (Hạ Viện) đã lâm vào tình trạng “chập chờn,” lúc được lúc không. Kể từ khi cuộc xâm lăng bắt đầu, các sites thông tin của nhà nước, nhiều ngân hàng, và hãng năng lượng khổng lồ Gazprom cũng từng bị là mục tiêu.
Giám đốc NetBlocks, Alp Toker, nói: “Cuộc tấn công tập thể đã thành công trong việc làm trở ngại chính quyền Nga và các đài thông tin được chính quyền hỗ trợ.” Ông thêm rằng, Nga đã cố giới hạn các cuộc tấn công này qua cách thanh lọc sự xâm nhập của tin tặc vào một số websites của chính quyền, và điều này đã gây thêm xáo trộn.
Giống như nhiều người cùng trang lứa, Kali đã được hướng dẫn tới nhóm Telegram, có cả phiên bản tiếng Ukraine và tiếng Anh, bởi Mykhailo Fedorov, Phó Thủ Tướng kiêm Tổng Trưởng Cơ Quan Dịch chuyển Số hóa (Digital Transformation) của Ukraine. Fedorov, 31 tuổi, đã sử dụng tài khoản Twitter với số người theo dõi càng ngày càng đông đảo để thuyết phục lãnh đạo các xí nghiệp công nghệ lớn nhất thế giới cắt đứt liên hệ với Nga. Ngày 26 tháng Hai, ông đã đăng một đường dẫn cho nhóm Telegram, được thiết kế bởi chính cơ quan quản trị của mình. Ông nói rằng: “Chúng tôi cần những tài năng điện tử. Sẽ có nhiệm vụ cho mọi người.”
Mykhailo Fedorov, Phó Tổng Thống kiêm Tổng Trưởng Dịch chuyển Số hóa của Ukraine
(Hình: Ukrinform/Rex/Shutterstock)
Trong khi đất nước Thụy Sĩ của anh từ lâu vẫn giữ chính sách trung lập về quân sự, Kali đã quyết tâm hành động khi cậu nhìn thấy thông tin của Fedorov trên Twitter. “Tôi muốn hỗ trợ Ukraine bằng cách dùng khả năng tấn công của mình,” cậu phát biểu trên Telegram. “Tôi là người Thuỵ Sĩ, nhưng tôi xuất sắc về chuyện tấn công mạng và tôi rất buồn cho người dân Ukraine. Tôi làm điều này để sát cánh với Ukraine và tôi cũng muốn giúp phần nào. Tôi nghĩ nếu chúng tôi tấn công các thiết bị cơ bản của Nga thì có thể họ sẽ phải ngừng, vì không còn gì hoạt động nữa.”
Kali nói cha mẹ cậu không nhiệt liệt cổ võ những gì cậu đang làm, mặc dù cậu cố gắng không muốn tiết lộ nhiều với họ về chuyện này. Và không chỉ có mình cậu ở trong trường hợp này.
Caroline, tuổi khoảng đôi mươi, hiện sống tại khu vực thành phố New York, nói với cha mẹ rằng cô đã gia nhập đạo quân IT chỉ mấy giờ trước khi nói chuyện với họ qua điện thoại. Cô nói, “Bố mẹ tôi bắt đầu lo sợ cho tôi.” Theo dõi trong sự kinh hoàng trên Twitter và Instagram, qua những hình ảnh phơi bầy những thảm cảnh gây ra cho thường dân ở Ukraine, Caroline cảm thấy được thôi thúc hành động khi cô thấy tin tweet của Fedorov. Cô đã trải nghiệm những thiệt hại đáng kể từ sự lan tràn của tin tức không trung thực vào thời Donald Trump vận động tranh cử. “Cuộc bầu cử 2016 là dịp mọi người thức tỉnh trước vấn nạn [tin tức không trung thực], và nó đã ám ảnh sâu đậm đến những mối quan hệ của chúng tôi với thế giới bên ngoài.”
Chỉ có một vấn đề: Cô không biết rõ lai lịch của nhóm Telegram. Không giống Kali, cựu nữ giáo viên vườn trẻ này không phải là một chuyên gia tin tặc. Khởi đầu, cô quan tâm về chức năng Telegram– đã được thiết lập bởi hai tỷ phú Pavel và Nikolai Durov – [sợ đó] là một cạm bẫy. Nhưng sau khi tìm hiểu, cô đã tải xuống và tham dự vào nhóm.
Nhưng cô đã thấy mình chưa hội đủ khả năng IT khi các quản trị viên của nhóm yêu cầu tin tặc oanh tạc các trang mạng của nhà nước Nga qua cách “tấn công từ chối dịch vụ” (distributed denial of service – DDoS). Với chiến lược này, đường lưu thông của các trang mạng Nga bị nghẽn mạch khiến chúng không còn hiệu lực. Đây là điều tại sao nhiều trang mạng của chính quyền Nga đã không còn hoạt động từ khi Putin khởi sự xâm lăng Ukraine.
Tuy không đủ khả năng chuyên môn về IT, Caroline nhận ra nhiều khiếm khuyết trong dòng chảy thông tin. Chẳng hạn, nhiều thông điệp bằng tiếng Ukraine của nhóm có thể tạo ra hàng trăm phản ứng trong khoảng thời gian không đầy một giờ, làm những tin quan trọng có nguy cơ không được phát hiện kịp thời do bị chìm ngộp trong biển cả mênh mông của bình luận. Vì thế, cô đã giúp nhóm Anh ngữ bằng cách thu thập và gạn lọc thông tin cho một trang mạng muốn hỗ trợ Ukraine và chống lại chiến dịch loan tin thất thiệt của Nga. Cô nói: “Tôi sung sướng đóng vai trò gạn lọc – như gió đẩy buồm đi đúng hướng.”
Cô để ra hàng giờ mỗi ngày để phân phối thông tin trên Telegram chat hầu giúp những người tham dự. Cô nói: “Tôi không cắt nghĩa được. Đây như phản ứng tự nhiên từ tình người đã tạo cảm hứng cho tôi khi tôi càng tham dự. Tôi thấy rằng, tuy tôi không xuất chúng, tất cả những gì tôi đang làm là góp nhặt mọi thông tin để cố gắng bài trừ chiến dịch thông tin lạc hướng đang diễn ra.”
Enrique là một chuyên viên IT, khoảng trung tuần 30, người Lithuania. Anh cảm thấy gia nhập nhóm Telegram là “một việc đích đáng.” Anh nói: “Từ nhỏ đến lớn nghe cha mẹ kể chuyện hai người đã bị lưu đầy tại Siberia là những kỷ niệm canh cánh với tôi cả đời. Sợ rằng thế hệ chúng tôi sẽ là những người kế tiếp.”
Anh hầu như đã bỏ qua chuyện Nga chiếm Donbas, một vùng ở phía đông Ukraine mà quân của Putin xâm chiếm vào năm 2014 và nói rằng đó là lãnh thổ của Nga. Nhưng khi tin tức trở thành khẩn trương trên truyền hình Lithuania, anh không còn bỏ qua được nữa. Anh ít để ý vào dự án phá huỷ hệ thống mạng điện tử của Nga, mà quan tâm nhiều tới việc cộng tác với thường dân Nga để nổi dậy chống độc tài.
Anh nói: “Tôi hy vọng thế giới có thể tạo áp lực với người dân Nga, cho tới mức họ sẽ phải xét lại việc họ đã được giáo huấn, để hiểu rằng công chúng đang yêu cầu họ trợ giúp, đồng thời chứng kiến những gì đang thực sự diễn ra và cũng mong họ sẽ nổi dậy theo chiều hướng đó.”
Enrique đã cảm phục sự can đảm của người dân Ukraine, bao gồm những người đã xuống đường bảo vệ đất nước họ và cả những người đã làm việc này qua bàn phím đánh chữ của họ. Ukraine có 290,000 người làm việc trong lãnh vực IT và được coi là khu “thuê ngoài” (outsourcing) của thế giới. Trong khi rất nhiều người đã bỏ việc để chiến đấu trong quân ngũ, những người khác đã gia nhập đạo quân IT.
Kể cả Sam, người làm việc cho công ty công nghệ quảng cáo toàn cầu. Anh đã dùng khả năng chuyên môn của mình để gửi đi những thông điệp được anh gọi là “phản tuyên truyền” (counter-propaganda) cho người Nga qua bình diện quảng cáo. Anh nói: “Chúng tôi cùng lúc ở trong cuộc chiến đa phương và cuộc chiến trực tiếp với Nga từ năm 2014. Cả hai không khác nhau, nhưng một đằng có lẽ ở tầm mức tập trung hơn. Chúng tôi hiểu Nga hành động như thế nào: họ tuyên truyền ở đây, rồi hướng về người trong nước họ, rồi họ phổ biến quan điểm của họ với cộng đồng thế giới.
Kỹ nghệ quảng cáo của Ukraine đã gửi đi những gì Sam gọi là những video “động viên,” trong đó chiếu cảnh những tù binh Nga cố gắng thuyết phục các bà mẹ về những thảm trạng trong chiến tranh Ukraine. Những cảnh khác nhấn mạnh ảnh hưởng của các biện pháp trừng phạt đối với Nga và sức mạnh của quân đội Ukraine.” Sam nói, “Những chuyện này sẽ thúc dục mọi người hành động.”
Vào khoảng 100 chuyên viên quảng cáo từ 50 cơ sở hiện phác thảo và phân phối rộng rãi những thông điệp hầu nâng cao tầm nhận thức trong nước Nga và Belarus về những gì Nga đang làm, đồng thời biết tránh né những quy luật kiểm duyệt hoặc các điều lệ có thể gia tăng nguy cơ bị ngăn chặn.
Enrique cũng cảm phục cách làm việc quy củ của đạo quân IT tình nguyện. Anh nói: “Cả đời tôi chưa bao giờ được chứng kiến nhiều người cùng lúc muốn làm một điều gì như vậy. Bạn yêu cầu những người tham dự phá hủy hay tạo tác một điều gì, và bạn lập tức được toại nguyện.” Tính tức thì của mạng truyền thông xã hội – và sự phấn khích được thấy ngay kết quả — đã trở thành thứ dễ làm say mê. Enrique nhận xét, “Tất cả đều diễn ra trực tiếp. Tất cả đều được phát trực tuyến đến mọi người. Tất cả đều ở trên mạng và có khả năng gây hậu quả tai hại.”
Alex, một kỹ sư phần mềm người Ukraine, nói rằng nhóm Telegram phần lớn chỉ dùng chiến lược tấn công từ chối dịch vụ. “Tôi ước gì mình có thêm tài nguyên để hỗ trợ khía cạnh công nghệ thông tin trong chiến tranh.”Anh không muốn loại Nga ra khỏi internet, nhưng tốt hơn là tìm cách phơi bày trung thực những hình ảnh của chiến tranh trước quần chúng Nga.
Đây chính là điều Anonymous (Nặc Danh), một tập thể tin tặc, nhận họ tạo ra trên các đài truyền hình Nga trong tháng này. Alex nói: “Điều lý tưởng là làm những gì có thể lột trần sự thật trước ánh mắt người dân Nga.” Dù sao, những dự án tấn công từ chối dịch vụ vẫn được hăng hái thực hiện. Khi những đường dẫn của các websites Nga bị coi là mục tiêu được gửi đến nhóm Telegram, anh nói, “tất cả đã bị vô hiệu lực” trong vòng nửa giờ.
Dù sao, một số chuyên viên an ninh mạng đã lo ngại. Theo Alan Woodward, giáo sư an ninh mạng tại Đại Học Surrey, “Có những nguy cơ khi dùng đạo quân tình nguyện này”. Ông quan tâm về sự thiếu trách nhiệm giải trình ở khía cạnh lãnh đạo của cuộc chiến thông tin cũng như toàn bộ chiến lược. Ông nói: “Những gì họ đang làm, nhiều lắm chỉ gây ra trở ngại nhất thời. Nó có thể gây bực bội cho chính quyền Nga, nhưng những cuộc tấn công như chúng ta thấy cho đến nay chưa thực sự ảnh hưởng tới khả năng chiến đấu của Nga ở bất cứ mức đáng kể nào.
Woodward cho rằng một đạo quân với 300,000 tin tặc sẽ không tránh khỏi một số phần tử xấu. Ông nói: “Những tình nguyện viên có thể khởi sự tấn công những mục tiêu mà chính quyền Ukraine không thực sự muốn. Việc này có thể chỉ là một tai nạn hay sự sơ suất. Đã bao lần phần mềm độc hại (ransomware) lan tràn và ô nhiễm kho thông tin của [nơi cần được bảo vệ], chẳng hạn như một bệnh viện? Tôi nghĩ không ai muốn chuyện này xảy ra.”
Còn một nguy cơ nữa là lời kêu gọi rộng mở có thể tạo hậu thuẫn cho sự xâm nhập của [gián điệp Nga] và gây tiếng xấu cho thành phần tình nguyện. Ông nói: “Bạn không thể biết rõ ai với ai trong một nhóm tình nguyện. Không những họ có thể làm những điều ngoài ý muốn trên danh nghĩa Ukraine, mà cũng có thể tạo hoàn cảnh để trực tiếp bênh vực lập luận xâm chiếm của Nga.
Lo sợ chuyện xâm nhập cũng là điều khiến Agnes Venema, một học giả về an ninh quốc gia và tình báo tại Đại Học Malta, quan tâm. Bà nói: “[Nhóm tin tặc] có ích tới mức nào cũng tuỳ thuộc vào chuyện bạn có biết rõ lý lịch họ hay không, cách bạn biết điều động các thành phần tình nguyện, và khả năng, kiến thức của họ. Đặt một cái tên khác cho du thuyền của Putin là chuyện cười năm phút, và việc cướp đài truyền hình Nga để phát bản quốc ca Ukraine có thật sự giúp người Ukraine đạt được các mục tiêu chiến lược?”
Mặc dù bày tỏ những nghi ngại, bà Venema công nhận sự quy tụ của lực lượng tình nguyện rất đáng kể. Bà phát biểu, “Tôi không phải là người hay quá lời, nhưng tôi dám cam kết dân sự tới mức này là chưa bao giờ có.” Nhưng bà nói thêm, “Dù sao thì nó cũng có thể mau chóng phản tác dụng. Từ lúc các tin tặc khởi sự nhận lệnh từ quân đội Ukraine, họ trút bỏ tư cách thường dân và có thể bị coi là chiến binh,” bà tiếp. “Có nghĩa là những người này chính thức trở thành mục tiêu quân sự.”
Liệu những người đang bảo vệ quyền độc lập của Ukraine có biết, hay lo nghĩ về chuyện này không, lại là một câu hỏi khác. Kali, vào lúc nói chuyện với chúng tôi, là người đang cố gây trở ngại cho một mạng thông tin Nga hiện bị những người điều hành đạo quân IT Ukraine liệt vào loại loan tin thất thiệt, trả lời rằng: “Tôi không cần để ý tới chuyện này. Tôi không bao giờ lo ngại về điều đó”.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét