Hiện nay Hoa Kỳ cấp phép sử dụng trong tình trạng khẩn cấp (emergency use authorization, EUA) cho 3 loại vaccines: Moderna, Pfizer, và J&J. EUA khác với cấp phép chính thức (approval). Quá trình cấp phép chính thức 1 loại vaccine kéo dài hơn rất nhiều vì phải thử nghiệm tác dụng/tác hại lâu dài trên diện rộng. Hiện nay, tất cả các covid vaccines được cấp phép trên toàn thế giới đều ở dạng EUA.
Quy trình EUA của Hoa Kỳ tốt cỡ nào? Trong hơn 1 năm qua, rất nhiều thuốc và test về covid được FDA của Hoa Kỳ cấp EUA rồi sau đó rút phép vì kết quả không mong muốn được phát hiện sau khi cấp EUA, trong đó có cái test đầu tiên được sản xuất bởi chính CDC.
Vì vậy, việc nói rằng "hãy nghe theo khoa học mà chích covid vaccine" là có tính lừa dối (misleading). Khoa học (mà đại diện là FDA) chưa chính thức chấp thuận các vaccines này. Một cách chính xác là, chúng ta đã thử nghiệm 3 vòng và có 1 số kết quả khả quan đối với 3 loại vaccines trên. Nhưng tác dụng/tác hại dài hạn trên nhiều nhóm người khác nhau là chưa được hiểu rõ, cần phải nghiên cứu thêm. Vì vậy, chích hay không chích 1 loại covid vaccine nào đó ở thời điểm này là một quyết định mang tính 1 nửa là khoa học, 1 nửa là niềm tin. Việc so sánh các kết quả thử nghiệm của các loại vaccines hiện nay chỉ nói lên được 1 nửa vấn đề. Một nửa còn lại là, bạn tin vào loại vaccine đó (và công ty sản xuất, quốc gia cấp phép) đến cỡ nào. Qua những gì tôi biết được, tôi tin FDA và CDC của Mỹ tầm 50%. Còn Tàu và các công ty Tàu, không lẽ cho số âm! Các bạn thì sao?
Nhân tiện đây cũng nói về vấn đề đạo đức khi chuyển tải thông tin về vaccine hay thuốc. Những sản phẩm này có tác dụng/tác hại lên sức khoẻ và sinh mạng của người khác. Chúng ta phải có một chuẩn mực nhất định trong thông tin, tránh những thông điệp có thể khiến người khác hiểu sai. Việc gọi EUA là "được cấp phép" mà không giải thích rõ nó khác với cấp phép chính thức (approval) ra sao là sai vì nó làm cho nhiều người hiểu lầm, nghĩ rằng như vậy là an toàn và hiệu quả. Đây là một sai lầm phổ biến của rất nhiều báo chí và nhiều người trên thế giới chứ không riêng ở VN, không biết là vô tình hay cố ý.
Việc FB nhồi vô mặt chúng ta hàng ngày "covid vaccines được thử nghiệm rất nhiều về an toàn và hiệu quả" cũng thuộc loại chơi chữ để lừa người đọc. Theo nghĩa đen thì câu đó không sai. Nhưng nhiều người sẽ cảm thấy như vậy là an toàn và hiệu quả. Nhưng FB đâu có nói nó an toàn và hiệu quả đâu! Nói như thế vẫn lừa được khối người nhưng không bị kiện. Cũng giống như cái nhãn của loại thực phẩm chức năng dưới đây. Ghi thật to là "Hỗ trợ 5 dấu hiệu sức khoẻ của khớp" nhưng ở dưới ghi nhỏ xíu là "câu này chưa được FDA kiểm chứng. Sản phẩm này không có ý định thăm khám, chữa trị, hay phòng ngừa bất cứ bệnh gì." Vâng, FB đang quảng cáo cho covid vaccines theo kiểu thực phẩm chức năng hay làm!
Vậy bạn có nên chích hay không? Chích loại gì? Tôi không dám nói vì tôi không dám chịu trách nhiệm và tôi cũng không đủ vô trách nhiệm để nói. Đó là một quyết định mang tính cá nhân. Bạn hãy tìm hiểu các kết quả thử nghiệm về an toàn và hiệu quả, lưu ý những kết quả gần với hiện trạng của bạn nhất (tình trạng sức khoẻ, lứa tuổi, …). Nhưng đó cũng chỉ mới là 50% vấn đề vì như tôi đã nói, tất cả covid vaccines hiện nay chỉ được EUA chứ không phải approval. Còn nhiều thử nghiệm nữa phải được tiến hành thêm để nhận được approval (hoặc không). 50% còn lại thì dựa vào niềm tin của bạn vậy.
Những gì tôi viết trên đây là quan điểm cá nhân. Tôi sử dụng nó cho các quyết định liên quan đến covid vaccine của cá nhân tôi. Đây cũng là những gì tôi tư vấn cho các thành viên trong gia đình của tôi.
Quy trình EUA của Hoa Kỳ tốt cỡ nào? Trong hơn 1 năm qua, rất nhiều thuốc và test về covid được FDA của Hoa Kỳ cấp EUA rồi sau đó rút phép vì kết quả không mong muốn được phát hiện sau khi cấp EUA, trong đó có cái test đầu tiên được sản xuất bởi chính CDC.
Vì vậy, việc nói rằng "hãy nghe theo khoa học mà chích covid vaccine" là có tính lừa dối (misleading). Khoa học (mà đại diện là FDA) chưa chính thức chấp thuận các vaccines này. Một cách chính xác là, chúng ta đã thử nghiệm 3 vòng và có 1 số kết quả khả quan đối với 3 loại vaccines trên. Nhưng tác dụng/tác hại dài hạn trên nhiều nhóm người khác nhau là chưa được hiểu rõ, cần phải nghiên cứu thêm. Vì vậy, chích hay không chích 1 loại covid vaccine nào đó ở thời điểm này là một quyết định mang tính 1 nửa là khoa học, 1 nửa là niềm tin. Việc so sánh các kết quả thử nghiệm của các loại vaccines hiện nay chỉ nói lên được 1 nửa vấn đề. Một nửa còn lại là, bạn tin vào loại vaccine đó (và công ty sản xuất, quốc gia cấp phép) đến cỡ nào. Qua những gì tôi biết được, tôi tin FDA và CDC của Mỹ tầm 50%. Còn Tàu và các công ty Tàu, không lẽ cho số âm! Các bạn thì sao?
Nhân tiện đây cũng nói về vấn đề đạo đức khi chuyển tải thông tin về vaccine hay thuốc. Những sản phẩm này có tác dụng/tác hại lên sức khoẻ và sinh mạng của người khác. Chúng ta phải có một chuẩn mực nhất định trong thông tin, tránh những thông điệp có thể khiến người khác hiểu sai. Việc gọi EUA là "được cấp phép" mà không giải thích rõ nó khác với cấp phép chính thức (approval) ra sao là sai vì nó làm cho nhiều người hiểu lầm, nghĩ rằng như vậy là an toàn và hiệu quả. Đây là một sai lầm phổ biến của rất nhiều báo chí và nhiều người trên thế giới chứ không riêng ở VN, không biết là vô tình hay cố ý.
Việc FB nhồi vô mặt chúng ta hàng ngày "covid vaccines được thử nghiệm rất nhiều về an toàn và hiệu quả" cũng thuộc loại chơi chữ để lừa người đọc. Theo nghĩa đen thì câu đó không sai. Nhưng nhiều người sẽ cảm thấy như vậy là an toàn và hiệu quả. Nhưng FB đâu có nói nó an toàn và hiệu quả đâu! Nói như thế vẫn lừa được khối người nhưng không bị kiện. Cũng giống như cái nhãn của loại thực phẩm chức năng dưới đây. Ghi thật to là "Hỗ trợ 5 dấu hiệu sức khoẻ của khớp" nhưng ở dưới ghi nhỏ xíu là "câu này chưa được FDA kiểm chứng. Sản phẩm này không có ý định thăm khám, chữa trị, hay phòng ngừa bất cứ bệnh gì." Vâng, FB đang quảng cáo cho covid vaccines theo kiểu thực phẩm chức năng hay làm!
Vậy bạn có nên chích hay không? Chích loại gì? Tôi không dám nói vì tôi không dám chịu trách nhiệm và tôi cũng không đủ vô trách nhiệm để nói. Đó là một quyết định mang tính cá nhân. Bạn hãy tìm hiểu các kết quả thử nghiệm về an toàn và hiệu quả, lưu ý những kết quả gần với hiện trạng của bạn nhất (tình trạng sức khoẻ, lứa tuổi, …). Nhưng đó cũng chỉ mới là 50% vấn đề vì như tôi đã nói, tất cả covid vaccines hiện nay chỉ được EUA chứ không phải approval. Còn nhiều thử nghiệm nữa phải được tiến hành thêm để nhận được approval (hoặc không). 50% còn lại thì dựa vào niềm tin của bạn vậy.
Những gì tôi viết trên đây là quan điểm cá nhân. Tôi sử dụng nó cho các quyết định liên quan đến covid vaccine của cá nhân tôi. Đây cũng là những gì tôi tư vấn cho các thành viên trong gia đình của tôi.
FB Ninh Nguyen
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét