19 thg 4, 2021

BÙI GIÁNG VẼ TRANH - Phanxipăng

 

Bùi Giáng vẽ tranh

Phanxipăng

 

Cùng với các tập thơ đã xuất bản như Mưa nguồn, Lá hoa cồn, Bài ca quần đảo, Sa mạc trường ca, Rong rêu, Đêm ngắm trăng, v.v., Bùi Giáng (1926-1998) còn được công chúng biết tới qua ngòi bút dịch thuật, bình luận văn học và triết học. Tuy nhiên, ít người biết Bùi thi sĩ khoái vẽ, lại vẽ nhiều. Do đó, khá đông người - đặc biệt là những kẻ hâm mộ Bùi tiên sinh - tỏ vẻ thích thú khi nhận được thông tin từ bài Một bức tranh lở dở của Hoàng Hoài Sơn đăng báo Tuổi Trẻ xuân Tân Tị 2001: "Bùi Giáng vẽ nhiều. Tại Việt Nam hiện có khoảng 10 - 15 bức tranh do ông vẽ bằng bút chì đen, bút sắt. Nhưng tranh màu thì cho đến thời điểm này dường như Chân dung lở dở là bức duy nhất còn lại."

Bức tranh vừa nêu vốn được Bùi Giáng sáng tác vào khoảng năm 1966-1967 bằng bột màu / gouache trên giấy kích cỡ 105 x 63cm, mô tả một phụ nữ khả ái và đượm buồn giữa nền xanh lục nhạt. Phía dưới bức tranh, người vẽ ký tên bên góc trái, còn góc phải thì ghi luôn nhan đề: Chân dung lở dở.



Bài báo của Hoàng Hoài Sơn cho hay rằng trước kia, bức tranh này treo trong nhà ông Bùi Hộ (anh ruột của Bùi Giáng); đến năm 1975, ông Hộ ra nước ngoài thì ông Bùi Văn Ký (em ruột của Bùi Giáng) đem tranh về Thủ Đức rồi sau đấy lại chuyển xuống Long Đất (Bà Rịa - Vũng Tàu). Khoảng năm 1992 - 1993, do uống rượu, thiếu tiền, ông Ký đem tranh bán cho chủ quán được... chục nghìn đồng. Năm 1976, Phạm Bùi Nam Liên (cháu gọi Bùi Giáng bằng cậu ruột) xin chuộc tranh ấy với giá 1 triệu đồng. Bài báo nọ khép lại bằng đoạn: "Nam Liên cho biết thời gian qua, một vài Việt kiều đánh tiếng muốn mua lại bức Chân dung lở dở, có người trả đến 3.000 USD, nhưng anh đều từ chối. Với anh, bức tranh này chưa thể định giá."

Đọc xong bài báo vừa dẫn, bản thân tôi lấy làm phân vân. Phải chăng tại nước ta hiện có khoảng 10 - 15 tranh bút chì, bút sắt của người sáng tạo Lá hoa cồn? Và tranh màu của Bùi Giáng thì chỉ còn Chân dung lở dở là tác phẩm duy nhất ở Việt Nam ư?

Thắc mắc đó bật ra quá hợp lý, bởi trước đó, ngay tại Sài Gòn, tận mắt tôi đã được xem hàng loạt tranh nguyên bản của Bùi Giáng, cả tranh đen trắng (bút chì, bút bi, bút mực, v.v.) lẫn tranh màu. Và ngay trước khi viết những dòng này vào dịp cận Tết Nhâm Ngọ 2002, đích thân tôi thử kiểm tra lại, đủ để khẳng quyết: riêng tính tranh màu của Bùi Giáng thì tại Việt Nam hiện còn không chỉ một bức.

Bùi Giáng vẽ gì? Nhiều nhất ắt là bao hồng nhan mà ông thường xuyên réo gọi từ thôn nữ nhu mì đến cô em mọi nhỏ cho tới Thúy Kiều, Thúy Vân, Marilyn Monroe, Brigitte Bardot, và cả... nữ hoàng Cléopâtre. Bùi tiên sinh cũng ký họa những nhân vật mà ông gặp, ông quen, và / hoặc ông thương, ông nhớ: nào ca sĩ Hà Thanh, nào thiền sư Trí Hải, nào Kim Cương nương tử, v.v.

Ngộ nghĩnh và độc đáo là các bức tự họa, chẳng hạn bức Tự họa mà chơi vẽ vời cho tốt đẹp!! Hàng chục bức vẽ như thế hiện vẫn được nhiều người lưu giữ làm kỷ vật. Trong số đó có nữ nghệ sĩ Kim Cương, nhà thơ Huy Tưởng, nhà thơ Nguyễn Lương Vỵ, và kẻ viết bài này. Ấy là tranh đen trắng. Còn tranh màu?



Bộ sưu tập của gallery Tự Do ở trên đường Hồ Tùng Mậu (Q.1, TP.HCM) có 2 bức tranh của Bùi Giáng vẽ màu nước / aquarelle trên giấy.

Một bức khổ 63 x 47,5cm, vẽ chân dung phụ nữ mở đôi mắt quá to, mắt trái lớn hơn mắt phải, trên phông / fond lốm đốm đa sắc kiểu trường phái ấn tượng / impressionisme. Non nửa diện tích phía dưới của bức tranh, cũng trên nền đa sắc lốm đốm, là câu thơ được viết bằng màu vàng: Chị lùa bò vào Hy Lạp mù sương. Góc trái bên dưới, Bùi Giáng ký tên bằng màu nâu thẫm. Có thể lấy nguyên dòng thơ ấy làm nhan đề bức tranh này.

Còn bức kia khổ 26 x 40cm với gam màu xanh dương, là một tác phẩm tạo hình theo phong cách abstrait - hiểu nghĩa trừu tượng cũng được, mà lơ đễnh cũng được. Bùi Giáng ký tên ở góc phải phía dưới và chưa đặt nhan đề, nên tạm gọi Không đề. Xin thêm rằng Bùi tiên sinh từng vẽ cả "xê-ry" tranh Không đề.

Trần Thị Thu Hà - chủ nhân gallery Tự Do và là em ruột của Trần Thị Thu Vân tức nhà văn Nhã Ca cho tôi biết rằng bà đã "tậu" đôi bức tranh này từ nhà báo Phạm Mạnh Hiên. Bức Chị lùa bò vào Hy Lạp mù sương, bà mua vào năm 1995. Bức Không đề, bà mua ngày 11-4-1996. Cả 2 bức tranh thuộc bộ sưu tập riêng của vợ chồng bà, hoàn toàn không bán.

Tôi liền liên lạc với Phạm Mạnh Hiên, nghe anh kể:

- Hồi 1973, tại Sài Gòn, sau khi thực hiện tạp chí Văn số chuyên đề Bùi Giáng, mình mới gặp và đi lại thường xuyên cùng trung niên thi sĩ. Hôm nọ, Bùi Giáng đưa mình xuống Thủ Đức thăm nhà bào đệ Bùi Văn Ký. Ổng lấy tặng mình cả bộ tranh gồm 7 - 8 bức. Sau, thấy bạn bè thích, mình có cho mấy bức. Như cho Đặng Tấn Tới và Nguyễn An Đình ngoài Bình Định. Bức tranh mà Đình giữ thì nay đã hỏng, vì nhà bị bão. Bức Tới giữ vẫn còn nguyên. Một bức, mình cho họa sĩ Đinh Cường hiện định cư bên Hoa Kỳ. Một số bức khác, thú thật là do hoàn cảnh khó khăn, mình đem bán, chỉ giữ 2 bức là Chị lùa bò vào Hy Lạp mù sương và Không đề. Cuối cùng, mình cũng chẳng giữ nổi 2 bức đó, vì... túng. Mình đành nhượng cho gallery Tự Do với giá mỗi bức 200 USD.

 

Theo tìm hiểu của riêng tôi, vẫn còn một tranh màu khác do Bùi Giáng vẽ đang nằm trong bộ sưu tập của Cao Hải - một doanh nhân kiêm nhà chơi tranh hiện trú tại Sài Gòn.
Năm 1973, trong cuốn Tác giả tác phẩm xuất bản tại Sài Gòn, Trần Tuấn Kiệt nhắc đôi câu khi đề cập Bùi thi sĩ: "Bùi Giáng cũng có vẽ rất nhiều tranh, nhưng sau này ông dẹp đi đâu mất cả, không nói đến nữa. Những bức tranh đó, hoạ sĩ Nghiêu Đề bảo là rất đẹp."

Một hoạ sĩ chuyên nghiệp và uy tín như Nghiêu Đề (7) khen ngợi tranh của Bùi Giáng như thế, song Bùi thi sĩ vẫn cứ là... thi sĩ họ Bùi.

Hoạ sĩ Đinh Cường tỏ rõ lòng "kết" tranh do Bùi Giáng lẫn Trịnh Công Sơn vẽ. Trong bộ sưu tập của hoạ sĩ chuyên nghiệp họ Đinh, hiện có tranh của hai nhân vật này.

  

                                  Bùi Giáng và Trịnh công Sơn

                                        Bùi Giáng đẹp giai

 

                                  Tranh Trịnh Công Sơn vẽ

                                     màu nước và phấn tiên:

 TL từ Ngộ Không Phi Ngoc Hùng )

 

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét