Đã hơn
mười năm kể từ khi tốt nghiệp đại học rời thành phố Kyiv, nay tôi được chiêm
ngưỡng lại nó theo một cách đáng buồn như thế. Thời tôi, bạn bè chọn du học Mỹ,
Úc, Pháp… Tôi thì lại chọn đi Ukraina không mảy may chần chừ. Những áng văn mà
tôi đọc từ nhỏ đã làm cho tôi có một cảm tình đặc biệt với nước Nga và những nước
Liên Xô cũ. Ai cũng bảo sao không chọn đi đâu mà lại chọn cái nước nghèo thế mà
đi. Ấy vậy mà với mức thu nhập GDP bèo bọt của Ukraina, sao tôi vẫn thấy họ
giàu đến thế…
Nhiều người bạn Ukraina của tôi biết chơi nhạc cụ,
có đứa thành thạo vài loại là chuyện thường. Ở Kyiv, những trường nhạc được đặt
gần các trường học. Trẻ con sau khi kết thúc ngày học ở trường khoảng 3 giờ chiều
có thể đi bộ qua trường nhạc học luôn, trong lúc đợi bố mẹ tan làm về đón. Tôi
cũng từng học một trường nhạc như thế thời sinh viên, học phí một tháng khoảng
bằng một suất ăn McDonald. Chỉ vậy không hơn. Nhiều học sinh khi tốt nghiệp phổ
thông thì có luôn bằng tốt nghiệp trường nhạc, có thêm một nghề tay trái kiếm
cơm. Ở đất nước mà GDP thấp xỉn, chính phủ vẫn luôn bảo trợ cho việc phổ cập âm
nhạc bằng việc xây dựng các trường nhạc với chi phí mà mọi người dân đều có cơ
hội học nhạc.
Tôi còn nhớ cái lần bạn tôi rủ đi xem nhạc kịch,
tôi vội từ chối luôn. Nhạc kịch, ballet, opera, giao hưởng… với tôi là những thể
loại nghệ thuật đỉnh cao dành cho giới quý tộc. Thời sinh viên thiếu thốn,
ngoài giờ đi học tôi còn phải đi làm kiếm cơm, tiền đâu ra mà đua đòi vào mấy
cái nhà hát sang trọng đó. Lúc đó tôi bảo bạn là vét sạch túi còn được có mấy
chục đồng, không đủ tiền mua vé đâu. Bạn cười rồi bảo, giá vé nào cũng có, từ mấy
trăm đồng được ngồi sát sân khấu, mấy chục đồng ngồi ở xa, mà có vé chỉ có 5 đồng,
ngồi trên mấy cái hốc…
Lúc đó tôi ngạc nhiên lắm, 5 đồng, số tiền chỉ
mua được một ổ bánh mì, mà có thể bước chân vào nhà hát sang trọng để thưởng thức
dàn nhạc cổ điển chơi live, sân khấu được dàn dựng quá cầu kỳ, phục trang thì
không thể tỉ mỉ hơn… Và tôi – cô sinh viên ngày đó, cuối cùng cũng đã vét sạch
túi mon men đi mua vé ngồi ghế xa tít tắp để được đặt chân vào nhà hát thật lộng
lẫy, được tận hưởng cảm giác “quý tộc” mà nhớ mãi tới bây giờ. Ở một đất nước
“nghèo” như vậy, mọi người dân, tùy thu nhập của mình, đều có thể thưởng thức
được nghệ thuật đỉnh cao.
Kyiv là thành phố cổ, nhiều khu chung cư đã cũ lắm
rồi, không có bể bơi, phòng gym hay xông hơi như nhiều chung cư cao cấp bây giờ.
Nhưng phải nói từ thời xa xưa trước đó, mà các quy hoạch khu dân cư thực sự có
tầm. Giữa 2 – 3 tòa nhà đều có một khoảng đất rộng để trẻ con vui đùa, người lớn
tập thể dục. Và bếp của các căn hộ thường quay hướng về phía sân chơi này. Nấu
bếp trên nhà vẫn có thể nhìn thấy con chơi ở dưới. Nhiều trường học được bố trí
trong cụm những khu dân cư để trẻ con có thể đi bộ từ nhà đến trường thật dễ mà
ít hoặc không phải qua đường ô tô chạy. Dịch vụ chăm sóc y tế, phương tiện công
cũng đặc biệt ưu tiên trẻ nhỏ. Ở một nước “nghèo” như vậy, họ quan tâm để ý từng
chi tiết tới đứa trẻ và trẻ con ở đây thực sự được tôn trọng.
Trong trường học, tôi được chứng kiến sinh viên
“cãi” thầy. Nhiều cuộc tranh biện mà có khi ông thầy còn công nhận mình thua một
cách công khai. Nhiều đề tài thầy và trò cùng nghiên cứu và đứng tên trên cùng
một bài báo. Tôi học được một điều ở họ là càng học cao, người ta càng khiêm
nhường, và họ vẫn không ngừng học kể cả khi đã là giáo sư, tiến sĩ. Ở đất nước
“nghèo” ấy đã có nhiều nhà khoa học đoạt giải Nobel trên nhiều lĩnh vực như Vật
lý, Hoá học, Y học và Văn học.
Tôi thấy bản thân mình cũng được “giàu lên” nhiều
từ đất nước “nghèo” này. Tôi bắt đầu học từ cách xếp hàng, cách ăn nói nhỏ nhẹ
nơi công cộng, cách nhường ghế trên xe buýt, tàu điện cho người già và trẻ em,
cách đề nghị được giúp đỡ người khác như xách phụ một người đang mang nhiều đồ
nặng, dắt tay một cụ già qua đoạn đường đóng băng dễ trơn trượt… Những bài học
tưởng chừng như vỡ lòng nhưng tôi cũng ít khi có cơ hội được thực hành cho đến
khi sống ở Ukraine.
Còn nhớ lần đầu đi coi ballet, tôi mang cả ủng
đi tuyết và áo lông vào khán phòng. Nhìn ra chung quanh thấy người ta chỉ giày
hoặc bốt da lịch sự, mặc vest mỏng hoặc những bộ đầm dài thướt tha… mới biết có
một phòng gửi đồ, chỉnh lại phục trang thật trang nghiêm lịch sự trước khi bước
vào khán phòng như một cách tôn trọng không gian nhà hát. Rồi có lần, đi xem
hòa nhạc, tôi mua cả … bim bim vô ngồi nghe rồi bốc ăn cứ như đi xem phim. Mấy
người ngồi chung quanh tỏ vẻ khó chịu vì tiếng lạo xạo. Tôi vội bỏ xuống vì hiểu
ra đang làm phiền không gian thưởng thức âm nhạc đầy tĩnh lặng để có thể cảm được
từng nốt trầm nhất, đến cả nốt lặng cũng phải được tôn trọng tuyệt đối…
Tôi học cách đi xem phim rạp phải chờ đến chữ
cuối cùng chạy trên màn hình mới đứng dậy để thể hiện sự tôn trọng với toàn
ekip làm phim. Tôi học cách vỗ tay khen ngợi phi công và phi hành đoàn khi máy
bay đáp. Tôi học cách trả tiền vé kể cả không có ai kiểm tra. Tôi học cách bỏ hết
mấy cái khôn vặt, khôn lỏi ra khỏi đầu ở trong một xã hội “nghèo” như thế.
Ở thành phố có bề dày lịch sử và văn hoá như Kyiv,
bảo tàng nhiều vô kể. Người dân Ukraine rất thích đi bảo tàng. Trẻ con từ nhỏ
đã đi bảo tàng trong những tiết học với thầy cô, đi với gia đình. Đó là cách mà
người lớn kể những câu chuyện lịch sử, truyền tình yêu quê hương xứ sở của mình
cho hậu thế.
Chiến tranh là tội ác. Kẻ châm ngòi chiến tranh
là tội đồ của lịch sử, không thể biện giải bằng bất cứ lý do gì. Bất kể kết quả
bỏ phiếu của Liên hợp quốc, cá nhân tôi góp một phiếu chống chiến tranh xâm lược
của Nga đối với Ukraine, một cuộc chiến làm cho người dân hai nước đều khốn đốn,
trong điều kiện nền kinh tế đã quá trì trệ.
Tôi vẫn ước mong một ngày được trở về Ukraine, một
đất nước nghèo mà vô cùng giàu có.
Vũ Công Hiền
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét