Gần đây Bizbooks bán 7 cuốn sách của nhà văn Nguyễn Hiến Lê (1912-1984) (link: https://
Trên phương diện văn hóa xuất bản, việc đổi 2 tên sách này theo thiển ý là sai lầm, vì các lí do như sau:
A) Về cuốn "Bán đảo Ả RẬP. Thảm kịch Hồi-giáo & Dầu lửa"
Ngay trong bài tựa, tác giả đã giới thiệu cả hai hiện tượng Ả Rập thời Trung cổ liên kết nhờ Hồi giáo và thời cận đại chia rẽ vì dầu lửa, đều mang đến thảm kịch chiến tranh trong bao nhiêu năm trời; thành ra cụm từ "thảm kịch Hồi giáo & Dầu lửa" đã được tác giả Nguyễn Hiến Lê chọn rất chính xác.
Thêm vào, tác giả dùng lối chép truyện của Đông Chu (không theo niên đại mà gom nhiều việc chung quanh một biến cố chính) để kể chuyện dầu lửa Ả Rập, cũng như nêu ra đồng điểm trong tính cách các nhân vật này với các nhân vật thời Đông Chu, nhằm cho chúng ta thấy rõ tâm tính thật của con người không tùy thuộc ở vị trí địa lý và cũng không thay đổi từ hơn 2000 năm nay. Vậy thì tên bị sửa "tinh thần Hồi giáo" như một đặc trưng của sách đã "phản" ý tác giả!
Ngoài ra về từ nguyên bản "dầu lửa" bị sửa thành "dầu mỏ", thì ngay trong tựa cuốn "Bí mật dầu lửa" (xuất bản năm 1968), dịch giả Nguyễn Hiến Lê đã ghi chú: tiếng dầu lửa "có hai nghĩa : Khi thì chỉ thứ dầu đen, đặc, mới lấy ở dưới đất lên như ở đây. Khi thì chỉ thứ dầu đã lọc rồi mà ta dùng để đốt đèn như trong tiếng đèn dầu lửa"; như thế là tác giả đã cố ý dùng từ "dầu lửa" thông dụng trong dân chúng vì sách vào loại phổ biến. Việc đổi tên này chứng tỏ người sửa đổi không hiểu mục đích truyền bá của tác giả đã chọn từ phổ thông!
b) "Bài Học Israël" bị đổi thành "Bài học Israel Cuộc Hồi Sinh Vĩ Đại Của Dân
Tộc Thông Minh Nhất Thế Giới"
Dựa vào đâu trong sách mà tên sách bị thêm vào "cuộc hồi sinh vĩ đại của dân tộc thông minh nhất thế giới" ?
Trong "Bài học Israël", tác giả cho người đọc thấy sự thành công của dân Do Thái khi về "đất hứa" của họ, là nhờ các đức tính "mạo hiểm, chiến đấu, kiên nhẫn, hi sinh" chứ không phải sự "thông minh".
Chưa kể trong sách, tác giả còn viết về vấn đề thông minh của dân Do Thái: "…Nhiều người kể tên độ mươi mười lăm danh nhân Do Thái từ thế kỷ XVIII tới nay rồi cho rằng dân tộc Do Thái thông minh hơn các dân tộc Đức, Anh, Pháp; nhưng chúng tôi nghĩ rằng tỉ số các danh nhân Do Thái không cao hơn tỉ số các danh nhân Đức, Anh, Pháp…Sở dĩ người ta có cảm tưởng rằng dân tộc Do Thái thông minh chỉ vì hễ có một danh nhân Do Thái thì ai cũng để ý tới liền…". Rồi sau đó về vấn đề chủng tộc: "…thế giới hiện nay nếu còn có một giống Do Thái thì đó tất phải là những người Ả Rập sống trên lưu vực sông Euphrate, chứ không phải là những người Do Thái đã nhập tịch Anh, Đức, Ý, Mỹ …và sống ở Luân Đôn, Bá Linh, La Mã, Nữu Ước…; vì những người này đã lai cả chục lần rồi…".
Ngoài ra, một lí do quan trọng để hầu hết các nước Âu Châu đều bỏ phiếu thuận (chỉ trừ Hy Lạp bỏ phiếu chống và Anh quốc bỏ phiếu trắng) trong việc Liên Hiệp Quốc biểu quyết sự thành lập quốc gia Israël trên lãnh thổ Palestine (nghị quyết 181 ngày 29/11/1947) là sau thế chiến thứ II họ muốn chuộc tội đã để Đức quốc xã tàn sát người Do Thái. Chính vì cũng đã dựa trên tư tưởng: dân Đức là một giống thông minh nhất thế giới, tài giỏi nhất thế giới, nên để tránh họa lai bậy mà Hitler chủ trương phải tận diệt dân Do Thái! Bây giờ phải có đầu óc "kì thị chủng tộc" hay sao đó thì mới có thể tâng bốc dân Israël một cách tùy tiện như vậy!
Nhà văn-học giả Nguyễn Hiến Lê lúc sinh thời luôn luôn chọn tên cho hợp với nội dung sách của mình và cũng không bao giờ có thái độ lập dị. Vậy bây giờ, với mục đích nào mà người làm sách khi tái bản đã thêm vào tên sách điều trái nghịch với nội dung sách? Hay là người sửa tên sách đã không hề đọc kỹ nội dung sách?
Việc đổi bậy này có thể sẽ đưa đến hai hậu quả đáng tiếc sau đây: một là nếu người đọc hiểu biết sử thế giới nhưng không biết thân thế tác giả, thấy tên sách chướng mắt không thèm đọc và coi thường tác giả, vô tình người đã khuất bị độc giả ngày nay hiểu lầm về trình độ biên khảo; hai là các bạn đọc trẻ tin tưởng danh tiếng tác giả, đọc sách Nguyễn Hiến Lê để học hỏi thêm, nhưng lại không đủ kiến thức để phê phán, mà cho đó là "sự thật", thì tủi cho vong linh của người cả đời viết sách "có mục đích rõ rệt là phục vụ trong việc mở mang kiến thức cho thanh niên"!
Cho nên, theo chúng tôi, người quan tâm đến hoạt động văn hóa trong nước có bổn phận phải thông báo việc sửa đổi sai bậy kể trên để bảo toàn danh dự cho tác giả.
Theo thông lệ, khi tái bản sách mà muốn đổi tên sách, một nhà xuất bản có uy tín và biết tôn trọng tác quyền có thể đề nghị việc sửa đổi thế nào đó nhằm gây thêm sự chú ý cho người đọc, nhưng quyền quyết định cuối cùng vẫn thuộc về tác giả. Nay tác giả Nguyễn Hiến Lê đã quá cố, thì người thừa kế được hưởng quyền quyết định này, vậy nên với tư cách là người rất quan tâm đến văn hóa xuất bản, chúng tôi muốn được biết ý kiến của gia đình nhà văn-học giả Nguyễn Hiến Lê liên quan việc sửa đổi tên hai cuốn sách như đã trình bày ở trên.
KIM LÊ (Tuổi Trẻ )
Bài trả lời của gia đình thừa kế
cố học giả Nguyễn Hiến Lê tại Việt Nam
Nhận được tin phản ảnh của bạn đọc Kim Lê trên báo Tuổi Trẻ (đăng lại nguyên văn ở đây: "Việc Nhà Xuất Bản Sửa Đổi Tên Sách Của Tác Giả Đã Khuất", gia đình thừa kế tác quyền trong nước của cố học giả Nguyễn Hiến Lê thấy nhận xét của Kim Lê rất xác đáng; và tiếc là đến giờ chúng tôi, mới được biết (từ một bạn đọc) việc sửa đổi tên sách "chướng mắt" này ! Người tái bản tự ý sửa tên sách đã là một chuyện "coi thường" tác giả rồi, còn đối với một tác giả đã từ trần chúng tôi coi việc này không thể chấp nhận được, nhất là Nhà Xuất bản có quyền viết "lời giới thiệu" thêm trong sách, với ý kiến riêng và phải kí tên của mình rõ ràng để tự chịu trách nhiệm về sau với công chúng.
Luật Sở hữu trí tuệ của VN phân biệt rõ ràng quyền nhân thân và quyền tài sản đối với tác phẩm. Theo điều 27 luật này, Nhà nước XHCN Việt Nam công nhận "Quyền nhân thân" vĩnh viễn thuộc về tác giả và người thừa kế (nếu có), chỉ có "Quyền tài sản" mới có thể chuyển nhượng, mua bán. Do đó MCBooks mua bản quyền các tác phẩm của cố học giả Nguyễn Hiến Lê thì tất nhiên có quyền tái bản, nhưng không mặc nhiên có "quyền nhân thân" để tự ý sửa đổi tên tác phẩm như vậy. Chúng tôi muốn biết : thứ nhất, tại sao BizBooks đã bất chấp luật SHTT để sửa tên sách mà không xin phép người thừa kế tác giả ? Và thứ hai, với lí do nào mà lại chọn các từ ngữ như vậy ?
Có thể BizBooks chỉ coi đó là một sơ sót, nhưng những độc giả tinh tế sẽ nhận ra ngay sự tắc trách, thiếu chuyên nghiệp của nhà xuất bản, vậy MCBooks có nên tự bôi nhọ hình tượng và uy tín của mình như vậy hay không?
Chúng tôi tri ân cố gắng của MCBooks trong thời gian qua đã quảng bá tác phẩm của cố học giả Nguyễn Hiến Lê. Mong rằng MCBooks sớm công bố trả lời sẽ xử lí ra sao để chỉnh đốn lại các vi phạm "văn hóa xuât bản" này.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét