Năm Tân Sửu hết, lại đến năm Nhâm Dần, gửi đến các
bạn những chuyện về Cọp. Chuyện Cọp thì nhiều lắm, kề hoài không
hết; chỉ lượm lặt vài chuyện để các bạn đọc thưởng xuân vì e
rằng trong tương lai cọp sẽ bị loài người săn bắn đến tuyệt giống và
các thế hệ sau không còn được biết cọp là con gì nữa.
Trong tiếng Việt, cọp có nhiều tên gọi: Ông Ba Mươi (ngày xưa, ai giết
được một con cọp, thì sẽ được vua thưởng cho ba mươi quan tiền, nhưng
cũng bị đánh tượng trưng ba mươi hèo để hồn “ông cọp” không còn giận
kẻ đã giết mình..), ông Hỗ, ông Hùm, ông Kễnh, ông Mãnh...Có lẽ vì người
ta quá sợ “Ông” nên tránh gọi tên Ông. Cọp là dã thú, thân dài, cổ
ngắn, đầu tròn, râu cứng, răng nhọn, thuộc họ nhà mèo, có sức mạnh, to
khỏe, nhanh nhẹn, chiến đấu giỏi, săn mồi thành thạo. Đặc trưng của
cọp là tính hung dữ, táo bạo, liều lĩnh, dám tấn công hay đối địch
nhiều thú to khỏe khác, với tiếng gầm rống rung chuyển núi rừng gây
khiếp đảm cho muôn loài. Bộ da cọp vằn vện vàng đỏ và có nhiều vằn đen,
đẹp rực rỡ. Thân hình lượn sóng, uyển chuyển, hùng dũng. Dáng đi
của cọp (hổ bộ) rất đặc trưng: bốn chân khi đi rất khoan thai, nhưng
chắc chắn, mỗi bước chân đặt xuống đất thì các xương cốt, cơ bắp trên
phần thân thể đều lộ ra. Tuổi thọ của cọp tối đa 25 nãm, phần lớn sống
tới 17 hay 21 năm, cọp nuôi sống được 25 năm. Cọp trưởng thành nặng
nhất độ ba trăm ký, sống trong các khu rừng, kể cả rừng đầm lầy có lau
sậy. Cọp thường ăn thịt hươu nai, lợn rừng, thậm chí có khi bắt cả
trâu bò mà ăn. Mỗi bữa dùng tới 30, hay 50 ký thịt. Sau đó, có thể nhịn
trong nhiều ngày…Cọp săn mồi bằng cách bò thật sát đến từ phía sau con
mồi. Khi khoảng cách còn độ 5m cọp chạy thật nhanh và phóng lên lưng con
mồi, cắn vào gáy, ghì chặt con mồi, chờ đến khi con mồi vùng vẫy và
đuối sức ngã xuống mới cắn vào cổ họng cho con mồi nghẹt thở chết.
>
Trước đây châu Á có hàng trăm ngàn cọp, hiện nay chỉ còn khoảng
5.000 con, trong đó có đến 3.000 con bị nhốt trong các sở thú. Khoảng
200 năm về trước, miền Nam toàn rừng rậm hoang vu, thú rừng đầy rẫy,
những người khai hoang bị cọp beo, rắn rết giết hại rất nhiều. Sách
Gia Định thành thông chí của Trịnh Hoài Đức có ghi: “Giữa ngày Tết năm
1771, cọp từ rừng Sác, phía Cần Giuộc, từng bầy kéo về chợ Tân Kiểng,
trên đường vào Chợ Lớn, làm dân chúng kinh hoàng...” Việt Nam hiện còn
khoảng 300 con, kể cả cọp nuôi.> >
Trong văn hóa hiện
đại, người ta sử dụng hình tượng, biểu tượng, biểu trưng, phù hiệu,
nhãn hiệu có hình ảnh cọp trên nhiều lĩnh vực như thể thao, kinh tế,
quảng cáo... đặc biệt dùng hình ảnh cọp để chỉ tiềm lực hùng mạnh cũng
như sự trỗi dậy của nền kinh tế mới ở các quốc gia như "bốn con hổ
châu Á", "bốn con hổ con kinh tế" (Tiger Cub Economies), "những con hổ
kinh tế mới", "những con hổ kinh tế" (Tiger economies).
Trong lịch sử có nhiều danh thần, võ tướng có tên gọi gắn với hổ như:
Phạm Bạch Hổ (võ tướng các triều nhà Ngô), Lê Như Hổ (vô địch đấu vật
thời nhà Lê), Bùi Cầm Hổ (quan nhà Lê), Phạm Đình Hổ (biệt hiệu Chiêu
Hổ, quan triều Nguyễn), Tăng Bạt Hổ (chí sĩ tham gia phong trào Cần
Vương), Đào Văn Hổ (tướng của Nguyễn Nhạc)... Thời xưa thì có Tràng An
Tứ Hổ (Nhất Quỳnh, nhì Nham, tam Hoàn, tứ Tuấn), Trường An Thất Hổ (bảy
con hổ của kinh thành Thăng Long). Thời Tây Sơn có Tây Sơn Thất Hổ tướng
trong đó có Hám Hổ Hầu Võ Văn Dũng. Nhà Nguyễn có Ngũ Hổ tướng Gia
Định, Long Hổ tướng quân Trần Hầu (cháu của đô đốc Mạc Thiên Tứ). Thời
hiện đại, Lê Văn Hưng của QLVNCH được các phóng viên chiến trường gọi là
một trong Ngũ Hổ U Minh Thượng, võ sư Long Hổ Hội (tên thật là Lâm Hữu
Hội) danh chấn xứ Bạc Liêu, võ sư Ngô Bông còn được gọi là Lâm Hổ. Ở
Việt Nam không thấy có phụ nữ nào tên là Hổ, mặc dù nhiều bà cũng được
gọi là "hổ cái", "cọp cái".
>
> Trung Hoa có nhiều
người tên Hổ như: Đường Bá Hổ (tức Đường Dần, một danh hoạ, một nhà
thơ nổi tiếng đời nhà Minh), Hàn Hổ (tức Hàn Khang Tử là vị tông chủ
thứ 10 của họ Hàn giữ chức quan khanh nước Tấn), Hổ Sơn (tức Hoàng Đắc
Công, tướng lãnh nhà Minh, trấn thủ Lư Châu), Mã Định Hổ (tự nhận là
hậu duệ đời thứ 39 của Phục Ba tướng quân Mã Viện). Thời nhà Minh, Nỗ
Nhĩ Cáp Xích được phong danh hiệu Long hổ tướng quân, Vương Đài làm Long
Hổ tướng quân. Thời nhà Thanh có danh xưng Quảng Đông Thập Hổ (10 con
hổ ở đất Quảng Đông) trong đó có Tô Hắc Hổ (chưởng môn phái Hắc Hổ nổi
tiếng với bài Thập hình quyền). Thời Tam Quốc, Viên Thiệu được phong
làm Hổ Bôn Trung Lang tướng, Vu Cấm được phong chức Hổ Uy tướng quân...
>
Trong Tam Quốc diễn nghĩa, La Quán Trung dùng hình tượng cọp để mô
tả hình dáng của nhiều viên tướng được ví như anh hùng: Đổng Trác
được xưng tụng là Biên Quan Dã Hổ (con cọp dữ ở vùng biên), Lữ Bố được
Tào Tháo so sánh với hình ảnh cọp, Hứa Chử được gọi là Hổ Hầu (tên
gọi do Mã Siêu đặt, ban đầu có tên là Hổ Si, tức con cọp dại). Ngoài ra
còn có danh xưng Ngũ Hổ tướng chỉ các viên tướng có sức mạnh như: Quan
Vũ, Trương Phi, Mã Siêu, Triệu Vân, Hoàng Trung. Trong tác phẩm Thủy
Hử, có Bát Hổ Lượng Sơn Bạc: Sáp Sỉ Hổ Lôi Hoành (Hổ mọc cánh), Cẩm Mao
Hổ Yến Thuận (Hổ long gấm), Nụy Cước Hổ Vương Anh (Hổ chân ngắn), Khiêu
Giản Hổ Trần Đạt (Hổ nhảy khe), Hoa Hạng Hổ Cung Vượng (Hổ sẹo hoa), Đả
Hổ tướng Lý Trung (Tướng đánh hổ), Tiếu Diện Hổ Chu Phú (Hổ mặt cười) và
Trúng Tiễn Hổ Đinh Đắc Tôn (Hổ trúng tên).
>
>
>
Một số nước khác, các danh tướng cũng dùng tên Cọp để chỉ về mình như
Takeda Shingen danh tướng thời chiến quốc Nhật Bản được gọi là Con Cọp
Xứ Kai, đối thủ của ông là Uesugi Kenshin còn gọi là Nagao Kagetora
(Trưởng Vĩ Cảnh Hổ) sau đó đổi tên thành Uesugi Masatora (Thượng Sam
Chính Hổ). Viên tướng Nhật Yamashita Tomoyuki còn được gọi là con cọp Mã
Lai. Võ sư Kim Chấn Bát (Triều Tiên) được đặt biệt hiệu là Kim Phi Hổ.
Tên vua Babur (là người sáng lập Đế chế Mughal ở Ấn Độ) có nghĩa là
cọp. Vua Sher Khan của Hồi giáo, vua Tipu Sultan (còn được gọi là Tipu
Sahab hoặc là Tiger of Mysore) là những vị vua lấy cọp làm biểu tượng.
>
>
Những cao thủ võ thuật Việt Nam danh chấn cũng được đặt biệt danh là
hùm xám. Võ sư Mã Thanh Long được đặt biệt danh là Hùm xám Hòa Hưng, võ
sư Huỳnh Long Hổ được mệnh danh là Hùm xám Quảng Ngãi, võ sư Hà Trọng
Ngự với tuyệt kỹ quyền ba chân hổ được tôn xưng là Hùm xám miền Nam, võ
sư Hà Trọng Sơn cũng có biệt danh là Hùm xám miền Trung cùng với võ sư
Lý Xuân Hỷ người được mệnh danh là Hùm xám Cao nguyên.
>
>
Người Việt còn dùng thuật ngữ hùm xám để đặt tên cho các đội bóng
nước ngoài như: Đội bóng Bayern Munich được báo giới Việt Nam đặt tên là
Hùm xám xứ Bavaria, thủ môn José Luis Chilavert được gọi là Con hùm xám
Nam Mỹ. Radamel Falcao García có biệt danh là Mãnh hổ (El Tigre).
Cúp bóng đá vô địch các quốc gia Đông Nam Á trước đây còn có tên gọi là
Tiger Cup do hãng Tiger Beer tài trợ. Đội bóng đá Hull City A.F.C. của
giải ngoại hạng Anh cũng sử dụng hình ảnh con hổ làm logo chính thức cho
mình. Cọp cũng là biểu tượng của Thế vận hội 1988 ở Seoul với hình
ảnh là chú hổ Hodori. Logo của Đội tuyển bóng đá Hàn Quốc là hình một
con hổ; bóng đá Hàn Quốc được biết đến là một mãnh hổ Đông Á với sức
mạnh và tinh thần thi đấu quả cảm và đội tuyển bóng đá Hàn Quốc được đặt
biệt danh là hổ Đông Á. Tên Tiger Woods, vận động viên golf chuyên
nghiệp người Mỹ, được lấy từ tên Vương Đăng Phong (có biệt danh
Tiger), người bạn quân nhân Việt Nam của cha anh. Earl Woods bắt đầu
gọi con trai mình là Tiger như một sự kính trọng đối với một trong
những người bạn thân nhất của mình, một người lính miền Nam Việt Nam.
[Earl Woods - một đại tá quân đội Mỹ và cựu binh trong chiến tranh
Việt Nam - là một người lai giữa người Mỹ gốc Phi (50%), người Trung
Hoa (25%), và người Mỹ bản địa (25%). Mẹ anh, Kultida, xuất thân từ
Thái Lan, là người lai giữa người Thái Lan (50%), Trung Hoa (25%) và Hà
Lan (25%). Điều này khiến Tiger Woods có 1/4 dòng máu người Trung Hoa,
1/4 của người Thái lan, 1/4 của người Mỹ gốc Phi, 1/8 của người Mỹ bản
địa và 1/8 dòng máu Hà Lan. Anh tự coi mình là thuộc chủng tộc
Cablinasian (anh ghép từ tên 5 chủng tộc trong Tiếng Anh: Caucasian,
Black, American-Indian, and Asian)].
>
> Cọp cũng được sử
dụng trong quảng cáo hàng hóa như xăng dầu và đồ ăn nhanh. Một số hãng
sử dụng cọp làm biểu tượng cho mình như hãng dầu nhớt Essso, các hãng
bia Tiger, bia Laruer in hình con cọp. Hãng hàng không Tiger Airways
có logo với hình con cọp đang tung mình. Ở Đài Loan có Tiểu Hổ Đội
(tiếng Anh: The Little Tigers), gồm ba thành viên Ngô Kỳ Long, Trần Chí
Bằng và Tô Hữu Bằng, là ban nhạc của Đài Loan đầu thế kỷ 20.
>
>
Một số loại vũ khí có sức mạnh công phá lớn được gọi là hỏa hổ. Thanh
đao được ví như hổ với câu: "Đao như mãnh hổ, thương tựa giao long".
Thanh kiếm của Kondō Isami được gọi là Hổ Triệt (Kotetsu), là tác phẩm
của một thợ rèn danh tiếng thế kỷ 17 tên là Nagasone Kotetsu. Nhiều
máy bay chiến đấu được đặt tên theo loài hổ (tiger). Không quân Hoa Kỳ
sử dụng máy bay tiềm kích biệt hiệu con hổ Northrop F-5 vào những năm
1960, ngoài ra còn nhiều máy bay chiến đấu được đặt tên theo loài hổ
như: Grumman F-11 Tiger, Grumman F11F Super Tiger. Trong chiến tranh thế
giới thứ 2, Đức Quốc xã đã chế tạo và đưa vào sử dụng những chiếc xe
tăng lợi hại gồm 2 thế hệ là Xe tăng Tiger I và Tiger II. Về tàu chiến,
có mười lăm tàu chiến của Hải quân Hoàng gia Anh từng được mang cái tên
HMS Tiger, theo tên loài hổ, Hải quân Anh còn có lớp tàu tuần dương trực
thăng Tiger là lớp đầu tiên của Hải quân Hoàng gia Anh, và cũng là
những tàu tuần dương cuối cùng được chế tạo cho Hải quân Anh, xuất sắc
nhất có chiếc HMS Tiger (1913).
>
> Tên cọp cũng được đặt
cho các đơn vị quân đội. Ở châu Á có Sư đoàn bộ binh Mãnh Hổ của Nam
Hàn từng tham chiến tại Việt Nam. Những con Hổ giải phóng Tamil (viết
tắt: Hổ Tamil /LTTE) là một tổ chức chiến đấu đòi độc lập cho người
thiểu số Tamil có trụ sở ở đông bắc Sri Lanka. Một số đơn vị của
QLVNCH cũng sử dụng hình ảnh con cọp cho một số đơn vị như: Tiểu đoàn
biệt động Cọp đen của Sư đoàn 23 Bộ binh, Tiểu đoàn 42 Biệt động quân
Cọp ba đầu rắn, Tiểu đoàn Cọp Biển (tiểu đoàn 6) của Thủy quân Lục
chiến.
>
> Uy danh của cọp còn ảnh hưởng đến tên gọi
nhiều sinh vật to lớn hoặc mạnh mẽ như rắn hổ, cá hổ, cá mập
hay còn gọi là cọp biển, tôm hùm, tép cọp, bướm đêm hổ đốm, muỗi hổ
(Aedes albopictus), con mèo thường được gọi là tiểu hổ. Về các loài
thực vật có: cây lưỡi hổ, cây ba mươi, lá lưỡi cọp, cỏ đuôi hùm, bìm
bìm chân cọp... Trong kho tàng dược liệu y học cổ truyền, nhiều cây, lá
mang tên hổ là vị thuốc dễ tìm có tác dụng chữa bệnh như: Hổ thiệt, Hổ
nhĩ thảo, Hổ trượng căn, còn có chín vị thuốc tên hổ như Hổ kế hay ô
rô (Cicus japonicus), Hổ thiệt (Aloe), Hổ cao (Siegesbeckia orientalis
L), Hổ trượng căn (Polygonum cuspidatum sieh Znce), Hổ vĩ, hay hổ vĩ mép
vàng (Sansevira trifasciata Prain var), Hổ phách (Succinum), Hổ chuối
(Ptyas korros), Hổ mang (Ophiophagus hannah), Hổ cốt (Panthera tigris
L).
>
> Hiện nay hình ảnh cọp được diễn tả ngộ nghĩnh, đáng
yêu hơn rất nhiều so với hình ảnh cọp dữ trước kia, nhằm đề cao ý
thức bảo vệ, bảo tồn loài cọp vì loài này đã trở thành một động vật
quý hiếm và có nguy cơ bị tuyệt chủng. Một cuộc thăm dò dư luận hơn
50.000 người đến từ 73 quốc gia, của kênh truyền hình Animal Planet cho
kết quả cọp là con vật được yêu thích nhất trên thế giới. Theo kết
quả bỏ phiếu thì cọp nhận được 21% đứng hạng nhất, tiếp theo là chó
với số phiếu sát sao 20%, cá heo 13%, ngựa 10%, sư tử 9%, rắn 8%,
sau đó là voi, tinh tinh, đười ươi và cá voi. Ngày nay, cả thế giới đã
dành riêng một ngày để kỷ niệm về cọp đó là "Ngày quốc tế bảo tồn
cọp" (nhằm ngày 29 tháng 7 hàng năm), ngày này đã diễn ra tại Việt
Nam vào năm 2011.
>
> Nhiều vùng đất, địa danh, công trình
được đặt tên loài cọp. Trung Hoa có Long Hổ Sơn hay còn gọi là núi
rồng-hổ, một địa danh linh thiêng của đạo giáo, Hổ Khiêu Hiệp (Hẻm núi
Hổ Nhảy), tương truyền rằng để trốn khỏi một tay thợ săn, một con hổ đã
nhảy qua con sông tại điểm hẹp nhất (rộng 25 m), do đó người ta gọi đây
là hẻm núi Hổ Nhảy. Hổ Khâu, Hổ Môn nghĩa là "cổng hổ", người phương Tây
thường biết đến Hổ Môn qua tên gọi xuất phát từ tiếng Bồ Đào Nha là
Bocca Tigris (nghĩa là "miệng hổ") hay Bogue, Hổ Lao Quan, Hổ Môn
(trấn), Hổ Lâm, Cầu Hổ Môn, Đại Hổ Sơn, cù lao Hổ Hạm (Hổ Hạm Châu).
Ngoài ra, các nước khác còn có Sông Tigre ở Brazil, và đặc biệt là sông
Tigrit một trong hai con sông của dòng sông Lưỡng Hà.
>
> Ở
Việt Nam, Tiền Giang vùng đất miệt vườn có tên gọi là Cù lao Ông Hổ.
Ngoài ra còn có Mỏ dầu Bạch Hổ (cách bờ biển Vũng Tàu khoảng 145 km),
Thị trấn Tăng Bạt Hổ (Bình Định). Đặc biệt ở miền Nam còn lưu truyền
nhiều địa danh liên quan đến cọp như Đìa Cứt Cọp (Giồng Trôm, Bến Tre)
là nơi có nhiều cọp tụ tập lại săn mồi và phóng uế bừa bãi, Sân Ngự (thị
trấn Bình Đại, Bến Tre) là nơi theo truyền thuyết hàng năm vào mùa khô,
cọp từ các nơi tụ tập về đây gọi là cọp hội dưới sự đầu lĩnh của chúa
cọp bạch ba chân, Đồn Cọp Chợ Lách, Bến Tre) là nơi cọp thường đến phá
phách dân chúng mới lập mưu vây cọp lại, rồi báo cho tỉnh đưa lính về
bắn, Mỏ Cày (Bến Tre) cọp ở đây rất nhiều do đó, người dân vừa cày, vừa
đánh mỏ để cọp sợ không dám đến làm hại, rạch Ông Hổ (Long Hưng, Tiền
Giang), Rạch Gầm (Châu Thành, Tiền Giang) là nơi trước có nhiều cọp và
chúng gầm thét vang động cả một vùng nên có tên Rạch Cọp Gầm, về sau,
gọi tắt thành Rạch Gầm. Đồng thời có các địa danh như suối Cọp và Hang
Bạch Hổ (Định Quán), truyền rằng, trước kia, khi rừng rậm còn nhiều, có
một cặp hổ trắng về ẩn tại núi Đá Voi, cặp hổ này không bắt người ăn
thịt mà thường xuống nghe kinh Phật ở chùa Thiện Chơn. Sau này rừng bị
phá dần, lại thêm chiến tranh, cặp hổ bỏ đi. Dân cho là Hổ thần nên đặt
tên hang là Bạch Hổ. Ngoài ra còn có Thác Hang Cọp ở Đà Lạt, tương
truyền nơi đây ngày xưa là nơi trú ngụ của một con cọp cho nên mới lấy
hang cọp mà đặt tên cho thác, hiện nơi đây có đặt tượng hổ cao khoảng
5m, dài 10m nằm trong khuôn viên của thác.
>
> Trong văn
hóa Á đông cọp chiếm một vị trí khá quan trọng. Nói tới cọp là nói đến
cái dáng dấp hào hùng mạnh mẽ, cái khí thế oai phong lẫm liệt. Vì vậy,
hình ảnh cọp là biểu tượng cho các vị tướng lãnh và các bậc anh hùng,
người ta dùng từ “hổ tướng” để tả một viên võ tướng có dáng điệu
uy nghi, oai vệ: "Ra oai hổ tướng đoạt thành / Ngói tan, trúc chẻ, tan
tành thịt xương." Hoặc nói “hổ trướng” là nói nơi đóng quân của viên
chủ tướng, thường dùng da cọp bọc quanh trướng để họp với các thuộc
hạ, luận bàn cơ mật quân sự. Cũng vì thế, mà dân Việt gọi ông Hoàng
Hoa Thám, hay Đề Thám, người anh hùng đất Yên Thế là Hùm thiêng Yên
Thế.
>
> Vùng Bengal ở Ấn Độ, nổi tiếng cọp dữ. Người dân
vào rừng thường mang mặt nạ về phía sau đầu, nhìn tưởng người đi thụt
lùi. Họ tin rằng cọp chỉ vồ từ đằng sau con mồi nên thấy mặt người thì
cọp sợ nên bỏ đi. Các dân tộc thiểu số ở cao nguyên Việt Nam vẫn
có tục vác chà gạt trên vai, mũi nhọn hướng về phía sau. Cọp biết nếu vồ
con mồi sẽ bị đầu nhọn chà gạt đâm nên không dám tấn công. Người Việt
tin rằng, ai bị cọp ăn thịt thì hồn không siêu thoát mà phải theo hầu
con cọp đó (gọi là hổ trành). Hổ trành thường xúi thân nhân ra nộp mạng
cho cọp để thế chỗ cho hồn cũ đi đầu thai kiếp khác.
> Trò chơi
“bầu cua cá cọp” ngày Tết: trên miếng giấy vẽ hình các con thú là bầu,
cua, cá, cọp để người chơi đặt tiền. Vì lẽ kiêng nễ cọp nên không ai
dám đặt tiền vào hình con cọp, sợ thất lễ với “ông”, nên người ta bỏ
hình cọp mà thay vào bằng hình con nai.
Việt Nam ngày
xưa cũng có trò chơi bắt voi và cọp đấu sức với nhau như các đấu
trường thời La Mã. Cố đô Huế còn lại phế tích trường đấu Hổ Quyền xây
dựng năm 1830. Trò chơi này còn đến đời vua Thành Thái ở cồn Dã Viên
trên sông Hương. Trong những trận đấu này, cọp luôn luôn thua vì vóc
nhỏ hơn voi, sức cũng yếu hơn voi. Móng cọp không làm rách được da voi
nên cuối cùng, hổ bị voi đạp chết.
> Giai thoại ngày xưa kể rằng
Tả quân Lê Văn Duyệt cùng với sứ thần Xiêm La (Thái Lan) ngồi trên vọng
đài xem Lê Văn Khôi, con nuôi của Tả Quân, tay không đấu với cọp.
Lê Văn Khôi mình trần mặc quần cụt, tay cầm đùi heo. Không ngờ gặp con
cọp quá dữ tấn công ngay, ông né mình đánh ra một côn trúng cọp ngã
lăn rồi tắt thở. Sứ thần Xiêm La tấm tắc khen ngợi, nhưng Tả Quân nổi
trận lôi đình truyền đao phủ bắt trói Lê Văn Khôi đem chém, vì theo lệnh
đấu với cọp chỉ được bắt sống chứ không được đánh chết. Lê Văn Khôi
đến trước vọng đài xin tha tội và xin được bắt sống con cọp khác để
chuộc tội. Tả quân đồng ý ra lệnh thả cọp ra, bên ngoài trống thúc
vang trời. Cuộc tỉ thí lần này thật gay go. Khôi đá trúng hàm dưới của
cọp và cọp nằm bất tỉnh. Khôi trói cọp, đặt dưới vòng đài làm lễ
xin chuộc tội. Sứ thần Xiêm la thấy vậy khen không dứt lời. Tả Quân ung
dung nói: "Bọn tiểu tốt dưới trướng tôi đều như vậy cả, có chi đáng cho
đại nhân khen." Đây là hình thức phô trương nhân tài của Duyệt để dằn
mặt quân Xiêm đừng sang quấy phá nước ta.
>
> Đông Y đánh
giá rất cao công dụng của xương hổ với loại thuốc trứ danh "Cao hổ cốt"
là cao được nấu cô đặc từ xương cọp, trước hết phải có bộ xương
cọp đầy đủ, không được thiếu mảnh xương nào và cũng không được lẫn các
loại xương khác, theo đó Cao hổ cốt có thể làm thay đổi chất lượng sức
khỏe con người, cứu bệnh hiểm nghèo, giúp bệnh ung thư, cứu người hậu
sản... Râu cọp theo truyền thuyết có thể làm ra một thứ thuốc rất
độc. Vì ăn thịt sống máu còn dính hai bên miệng, râu mép, nên cọp có
mùi hôi, do đó râu cọp rất độc có chất ptomaine, khi săn hay bẫy được
cọp, người ta thường đốt râu, sợ người khác lấy râu bỏ vào bẹ măng sẽ
sinh ra loại sâu có phân rất độc giết người. Chỉ cần uống phải một tí
hay bôi một chút vào đầu mũi tên bắn bị thương người nào thì không cứu
được.
>
>
> Trung Hoa xem cọp là con vật có thật
và gần như là duy nhất được người ta sánh đôi với rồng, trong khi hầu
hết những con vật tượng trưng sự may mắn như Long và Kỳ Lân đều là
giả tưởng. Người Trung Hoa cho rằng những vệt vằn trên trán cọp có
hình chữ Vương (王), có nghĩa khi sinh ra cọp đã là vua của muôn thú.
Chữ vương trên trán cọp được hội họa Trung Hoa cũng như Hàn Quốc khai
thác rất nhiều. Nhiều câu thành ngữ có sự so sánh giữa rồng và cọp
như:
> - Long tranh, hổ đấu hoặc Long hổ giao đấu hay Long hổ
tranh hùng: Chỉ về một trận đấu ác liệt ngang sức ngang tài giữa hai kỳ
phùng địch thủ. Đây cũng là tựa đề của một bộ phim võ thuật của điện
ảnh Hồng Kông có tên "Long tranh, hổ đấu" (tựa tiếng Anh: Enter The
Dragon) với sự tham gia của diễn viên Lý Tiểu Long.
> - Long bàn,
hổ cứ (Rồng cuộn, hổ ngồi) hay hổ phục rồng chầu: Chỗ đất hiểm yếu hay
một địa điểm chiến lược. Thành ngữ này được nhắc đến trong chiếu chỉ
dời đô của Lý Thái Tổ khi đề cập đến địa thế của Đại La và chọn đây là
kinh đô nước Việt. Câu nói này cũng là cảm hứng cho tựa đề của bộ phim
của Đài Loan của đạo diễn Lý An có tựa đề "Ngọa hổ, tàng long" (tựa
tiếng Anh: Crouching tiger, hidden dragon) có nghĩa là một nơi có vẻ vô
hại nhưng lại có những lực lượng mạnh ẩn nấp.
> - Tả Thanh Long, Hữu Bạch Hổ: Rồng xanh bên trái, hổ trắng bên phải.
> - Long đàm hổ huyệt hay Ao rồng, hang hổ: Chỉ về một nơi nguy hiểm.
> - Long đằng hổ dược: Rồng nhảy, hổ vọt.
> - Vân tùng long, phong tùng hổ: Mây theo rồng, gió theo hổ.
> - Long sinh quyển, hổ sinh phong: Rồng sinh ra mây, hổ sinh ra gió.
>
>
Người Hàn Quốc quan niệm rằng khi trời mưa to là lúc rồng và cọp đang
giao chiến kịch liệt. Cọp được dân gian tôn làm thần giám hộ, là
biểu tượng của uy dũng và quyền lực, giúp con người tránh được vận hạn
và đem đến cho họ nhiều phúc lộc. Hình cọp còn được in lên bùa để bảo
vệ khỏi mọi điềm gở trong đời sống.
> Vùng Nam Á, cọp Bengal
được gọi một cách trang trọng là "hổ Hoàng gia Bengal" (Royal Bengal
Tiger). Cọp Bengal là biểu tượng của đảng bảo thủ Liên đoàn Hồi giáo
Pakistan Nawaz. Quân đội Bangladesh cũng sử dụng làm phù hiệu cho mình
với hình ảnh khuôn mặt của một con cọp. Biểu tượng đội bóng chày
Kolkata của Ấn Độ và đội bóng chày Bangladesh là cọp Bengal.
>
Vùng Tây Bá Lợi Á, nơi cư ngụ của giống cọp Mãn Châu to lớn. Người
Tungus, một dân tộc ở vùng Tây Bá Lợi Á gọi giống cọp Mãn Châu bằng
tên gọi tôn xưng là Ông hay Ông già, người Udege và người Nanai gọi hổ
Mãn Châu cùng với gấu (Doonta) bằng tên gọi Amba với ý nghĩa sùng kính.
Người Mãn Châu gọi tên cọp với ý nghĩa là vua (Hu Lin), đối với người
Ghiliak thì cọp với cuộc sống và tập tính của nó, là một con người
đích thực, chỉ tạm thời khoác hình dáng cọp. Cọp Mãn Châu là hình
tượng trên các lá cờ và huy hiệu của vùng lãnh thổ Primorsky, vùng
lãnh thổ Khabarovsk, cũng như trên nhiều thành phố và quận, huyện trong
khu vực vùng Viễn Đông nước Nga.
> Trên cờ Lungta (trong tiếng
Tây Tạng có nghĩa là "ngựa gió", cờ cầu nguyện ở Tây Tạng) thường có sự
hiện diện của bốn linh vật ở mỗi góc, được gọi là Tứ linh (Shambhala
Terma) bao gồm Sư Tử Tuyết trắng (seng) ở phương Đông, Cọp vàng
(tak) ở phương Tây (cọp vàng tượng trưng cho sự kiêu hãnh, sự tỉnh
thức và sự khiêm hạ, an trụ), Rồng Xanh (druk) ở phương Nam, Mệnh
lệnh điểu (kyung) ở phương Bắc.
> Đối với những dân tộc khu
vực Ấn Độ, là nơi loài cọp nhiều nhất thế giới cho nên từ lâu
trong văn hóa, cọp đã hiện diện rõ rệt ở đây. Trong tranh tượng đạo
Hindu, da cọp là một chiến quả của thần Siva và cọp là vật cưỡi của
thần Shakti, của nữ thần Durga trong cuộc chiến chống lại ác quỷ
Parvati. Ở miền Nam Ấn Độ cọp là bạn của vị thần Ayyappan. Trong
Phật giáo, cọp cùng với khỉ và hươu là một trong ba linh vật thiêng
liêng. Cọp biểu tượng cho sức mạnh của niềm tin, sự chiến thắng mọi
trở ngại trên con đường tu chứng do đó hình ảnh thường thấy là hình
tượng Bồ Tát Văn Thù cưỡi trên lưng cọp và đó là sự tượng trưng cho sự
diệt trừ được tham, sân, si và ác nghiệp, tu thành quả Phật.
> Ở
Thái Lan một con cọp mà ăn thịt nhiều người có thể trở thành con hổ
tinh. Ngoài ra còn có các loại ma cọp chẳng hạn như phù thủy với quyền
năng lớn, có thể thay đổi hình dạng để trở thành động vật. Trong dân
gian Indonesia và Malaysia có một loại hổ tinh được gọi là Cọp jadian
(Harimau jadian), con yêu tinh này có sức mạnh và biết sử dụng phép
thuật, sự quyến rũ, nhưng nó không thù địch với đàn ông. Trong các
sinh vật truyền thuyết ở Nhật Bản có quái vật Nue, đây là một con quái
vật tổng hợp các bộ phận của nhiều loài động vật trong đó nó có thân,
chân và bộ da của một con cọp.
> Cọp Mã Lai là biểu tượng quốc
gia của Malaysia, được khắc họa trên quốc huy, biểu tượng của chính
quyền, pháp đình cũng như biểu tượng của lực lượng cảnh sát hoàng gia,
ngân hàng quốc gia và là logo của Liên đoàn bóng đá Mã Lai. Cùng với sư
tử, Cọp Mã Lai được thể hiện trên Quốc huy của Singapore.
>
>
Ở Việt Nam, theo Phạm Đình Hổ thì qua tục giết người tế Thần Hổ, có
nhắc đến Quỷ Xương Cuồng hay còn gọi Mộc tinh là yêu quái trong truyền
thuyết của người Việt và được ghi chép trong Lĩnh Nam chích quái. Tục tế
Thần Hổ này có từ xa xưa trước Tây Lịch, khi quân nhà Tần của Nhâm Ngao
và Triệu Đà mới lấn chiếm và đô hộ đất Văn Lang. Ở Miền Đông Nam Bộ,
những danh xưng cao nhất được dành cho cọp như Sơn quân chi thần, Sơn
quân chúa xứ, Sơn quân mãnh hổ, Sơn lâm chúa tể, Sơn lâm chúa xứ, Sơn
lâm đại tướng quân, Sơn quân chúa động, Chúa xứ sơn lâm, Mãnh Hổ, Thần
Hổ, Ông, Ông Thầy, ông Cả, Ngài, ông Ba Mươi, Hương quản. Ở các làng
quê miền Nam, thường có tập tục cử cọp giữ chức Hương cả của làng, có
nơi như Bến Tre, dân làng gọi cọp với chức Đại hương cả.
>
>
Ở Phương Tây, cọp chỉ đóng vai trò thay thế sư tử để trở thành vua
của muôn thú (King of the Beasts) trong khi sư tử luôn là biểu tượng
của hoàng gia, biểu tượng của sức mạnh. Tây Phương thường trình bày
hình ảnh cọp trong cuộc chiến với sư tử, như tranh vẽ của Eugène
Delacroix, George Stubbs, và James Ward vào thế kỷ thứ 18 và 19. Các
nhà thơ Edmund Spenser, Allan Ramsey, và Robert Southey thường mô tả
chiến thắng của sư tử trong các cuộc chiến đấu với cọp. Oliver
Goldsmith cho rằng cọp là hiện thân như một kẻ hay gây hấn, hung dữ và
tính tình tàn bạo. Charles Knight cũng khẳng định sự tàn khốc vô cớ, sự
tàn ác không cần thiết, và sự hèn nhát của cọp trong tương quan với
lòng quảng đại và sự oai vệ của sư tử. Trên những huy hiệu của các quốc
gia phương Tây, cọp được khắc họa là một con quái vật huyền ảo với một
cơ thể thon gọn của một con con chó sói, có bờm, râu và chỏm lông ở
đuôi giống sư tử cùng một cái mõm nhọn (điều này cho biết nhiều nghệ
sĩ châu Âu thời Trung cổ chưa từng nhìn thấy một con cọp thực sự).
>
>
Trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, cọp được gắn với tục thờ Mẫu. Cọp
là phúc thần được vẽ tranh thờ để trừ tà yểm quái. Cả ba miền đều có
tục lệ thờ Thần Hổ như một biểu tượng của con vật dũng mãnh, có khả
năng trấn giữ cửa ải ngũ phương. Tranh cọp còn được bày nơi đền chùa,
nhất là các đền thờ Thánh Mẫu, như tranh Bạch Hổ Thần tượng đặt ở đền
Quan Thánh, Hà Nội. Ngày nay, tại miền Bắc Việt Nam, từ đồng bằng lên
Mạn Ngược, nhiều nhà còn sùng tín vào Tranh Hổ. Đình miếu nào cũng có
bình phong vẽ hoặc phù điêu đắp nổi hình cọp để thờ vì dân tin rằng nếu
cọp thật đến, thấy chúa sơn lâm trên bình phong là biết “đất đã có
chủ”, không vào phá khuấy. Trên phương diện này cọp đã hoá thành vật
linh thiêng với những cái tên trong huyền thoại dân gian thường gọi:
Thần Hổ, Sơn quan thần Hổ, Lý nhĩ tướng quân, thần hộ vệ Thành Hoàng,
chúa Sơn Lâm, ông Ba Mươi, trong khi đó ở miền Nam Việt Nam còn có tên
ông Cả Cọp, Thần Bạch Hổ... Bùa ông Hổ còn được dán và ếm ngay trước
cửa chánh ra vào nhà để trừ tà. Xuất phát từ tục thờ cọp, các nghệ
nhân dân gian thực hiện biểu tượng cọp qua nhiều chất liệu như: gỗ, đá,
vôi giấy, đất nung, tranh vẽ, tranh cắt giấy… Nhưng mẫu tranh được biết
đến nhiều nhất là tranh Ngũ hổ của phố Hàng Trống (Hà Nội) xưa. Không
chỉ người kinh, một số đồng bào thiểu số ở Việt Nam cũng có tục thờ
cọp, trong đó có người Khơ mú sống ở khu vực Tây Bắc và miền tây Nghệ
An. Với người Thái, khi được nghe tiếng cọp gầm vang trên đồi cao là
niềm hân hoan, sảng khoái nhất của bản mường. Người Tà Ôi coi cọp như
vị thần bảo hộ cho làng, việc bắt được cọp được ví như món quà tặng
của thần rừng.
>
> Trong văn học thế giới , cọp là đề tài
được khai thác nhiều. Truyện Tây Du Ký, cọp là những con yêu
quái hại người, trong đó cọp tấn công Tam Tạng khi chuẩn bị qua biên
giới Đại Đường, nhưng được một người thợ săn ở biên giới giải cứu và
giết chết cọp. Lần thứ hai, cọp rình tấn công Tam Tạng thì bị Tôn
Ngộ Không đánh chết, Ngộ Không lấy da cọp làm áo mặc trong suốt quá
trình đi thỉnh kinh. Một lần khác, Tam Tạng bị con yêu tinh làm phép
biến ông thành cọp. Và con cọp đáng chú ý nhất là hổ tinh trong
lốt yêu quái đạo sĩ ở nước Xa Trì gồm Dương Lực Đại Tiên (Dê), Hổ Lực
Đại Tiên (Cọp) và Lộc Lực Đại Tiên (Hươu).
> Tam Quốc Diễn nghĩa
đầy dẫy những anh hùng ngoài Ngũ Hổ tướng, có Vương Song viên tướng
được mô tả là thân hình dài chín thước, lưng gấu, mình hổ, mắt đen
nhưng con ngươi vàng và được phong là Hổ oai tướng quân. Trong tác phẩm
này có kể về một trận đánh của quân Thục với quân Nam Man trong đó,
quân Nam Man dùng các loài dã thú, rắn rết và cọp để tấn công quân
Thục.
> Võ Tòng đánh hổ trên đồi Cảnh Dương là một trong những
chương nổi tiếng nhất của bộ truyện Thủy Hử, được truyền tụng trong
dân gian như một điển tích.
> Ngoài ra cọp còn được mô tả qua
việc ăn thịt mẹ của Lý Quỳ và ông này đã trả thù bằng cách tìm về hang
giết cọp báo thù cho mẹ của mình.
>
> Ở châu Âu, nhà thơ
William Blake (Anh) sáng tác bài thơ "The Tyger" (Chúa sơn lâm)
được coi là bài thơ hay nhất trong sự nghiệp của ông và là bài thơ hợp
tuyển (anthology) hay nhất với những trích đoạn nghệ thuật mô tả sự rực
rỡ và mãnh lực của cọp:
> "Chao ôi hổ! Hổ cháy bừng như lửa
> Chúa sơn lâm bừng cháy giữa rừng đêm
> Ánh mắt nào, bàn tay nào bất tử
> Có thể tạo ra cái vẻ kinh hoàng.
> ........
> Bờ vai nào, và từ đâu nghệ thuật
> Tạo đường gân thớ thịt của con tim?
> Mỗi khi con tim dồn lên nhịp đập
> Chân tay nào tạo nên vẻ khiếp kinh?"
>
>
Rudyard Kipling (Anh) trong "The Jungle Books" mô tả con cọp Shere
Khan là kẻ thù lớn nhất và nguy hiểm nhất của Mowgli, ông vua không ngai
của rừng rậm nhiệt đới. Trong truyện tranh "Calvin and Hobbes" của Bill
Watterson (Mỹ), Hobbes là con cọp đôi khi được diễn tả như là một
con thú dễ thương để ôm ấp. Walt Disney Television Animation sản xuất
bộ phim "My Friends Tigger & Pooh" trình diễn hình ảnh cọp Tigger
có giọng khàn khàn, hay di chuyển bằng cách nhảy tưng tưng bằng đuôi.
Trong tác phẩm "A Tiger for Malgudi" của nhà văn Ấn Độ thì Yogi là con
cọp tốt. Nhà văn Canada Yann Martel đoạt giải Man Booker Prize năm 2002
với tiểu thuyết "Cuộc đời của Pi" (Life of Pi) kể chuyện cậu bé Ấn Độ
sống sót trên Thái Bình Dương với con hổ Bengal và đã được Lý An dựng
thành phim.
> Trong văn học Ấn Độ, truyện "Cọp Trắng" nguyên
bản tiếng Anh The White Tiger được giải Man Booker 2008 mô tả anh chàng
Balram, con người phức tạp, là đầy tớ, triết gia, doanh nhân, muốn
làm cọp trắng, loài vật trong rừng mà mỗi thế hệ chỉ có một con, phá
cũi vươn về thế giới ánh sáng. Khát vọng của Balram không dễ thực hiện
được trong xã hội anh đang sống. Và cọp trắng Balram đã không từ thủ
đoạn nào, kể cả giết chết ông chủ và mặc kệ số phận gia đình để một mình
thoát khỏi bóng tối.
>
> Cọp cũng xuất hiện nhiều trong
văn học Việt Nam, bên cạnh những câu chuyện cổ tích như: Trí khôn của
ta đây, Cóc kiện trời, Thỏ rừng và hùm xám, Con hổ có lá gan chuột nhắt,
Mèo vẫn hoàn mèo... cọp còn được nhắc đến trong các tác phẩm văn học
thời cổ như: Hịch tướng sĩ của Trần Hưng Đạo, Thuật hoài của Phạm Ngũ
Lão, Lĩnh Nam Chích Quái, Mãnh hổ hành (Bài hành về con hổ dữ) của nhà
thơ Nguyễn Hành, Truyện Kiều của Nguyễn Du, Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình
Chiểu. Cũng như những tác phẩm thời kỳ cận đại và hiện đại như: Thần Hổ
của Tchya, Đường Rừng của Lan Khai... Đặc biệt bài thơ Nhớ rừng của
Thế Lữ mô tả chân thực cảnh một con hổ trong vườn bách thú và hình
dung ra hình ảnh của nó khi tự do trong rừng.
> "Nào đâu những đêm vàng bên bờ suối
> Ta say mồi đứng uống ánh trăng tan
> Đâu những ngày xưa chuyển động bốn phương ngàn
> Ta lặng ngắm giang san ta đổi mới
> ... Hỡi oai linh cảnh nước non hùng vĩ
> Là nơi giống hùm thiêng ta ngự trị
> Nơi thênh thang ta vùng vẫy ngàn xưa..."
>
> Trong tập truyện "Hương rừng Cà Mau" Sơn Nam viết về Cọp:
>
[“Vùng đất lúc bấy giờ hoang vu lắm sấu lắm cọp, “dưới sông sấu lội,
trên rừng cọp đua” có ai dám bơi xuồng ban đêm bao giờ! Đằng này, dân
mình hồi đó còn nghèo lắm, ruộng chưa hết phèn, đình chưa cất, hương
chức làng chưa có…Bởi vậy chỉ có hát bội là cách giải trí độc nhất của
người đi khai phá đất mới.” Họ mời gánh hát bội đến hát, nhưng phải nuôi
cơm toàn ban nam nữ, phải cất rạp sẵn…Sân khấu được dựng lên giữa rừng.
“Chung quanh sân khấu nọ, mình xốc cừ làm vòng thành, gốc cừ này khít
gốc kia chừng một gang tay. Ai muốn coi cứ việc bơi xuồng vô vòng rào
nọ. Xong xuôi đóng cửa lại. Cọp phải bơ vơ ngồi trên bờ rạch. Sấu thì
đành ngóng mỏ, ngoài vòng. Trong này, mình ngồi trên xuồng mà coi sáng
đêm ăn thua. Tuồng Tàu dài lắm...” “Lần lần, dân chúng thỏn mỏn về số
gạo đóng góp nuôi đào kép. Ba chục ngày là ba chục vùa gạo!” Và rồi gánh
hát ra đi. “Nhưng chưa hết, vì còn mấy ông cọp nọ. Có lẽ mấy ông mê hát
bội hơn loài người. Chừng một hai tháng sau, cái sân khấu nọ tốc nóc,
bao nhiêu nọc tràm làm hàng rào đã lung lay ngả nghiêng trên dòng nước,
chừng đó người ta thấy một đôi ông cọp thường tới lui ngồi cú rũ dưa gốc
cây gừa bên bờ rạch. Nhất là đêm có trăng, mấy ông le lưỡi dài thòn,
như nhớ tiếc bao nhiêu con mồi ngon, bao nhiêu tiếng kèn tiếng trống.
Biết đâu về sau này mấy tiếng “coi hát cọp” là do sự tích của mấy ông
hồi xưa không chừng!”] (Hát bội giữa rừng)
>
> Trong văn
chương bình dân, có khoảng 1.300 câu ngạn ngữ, phương ngữ, thành ngữ,
tục ngữ, ca dao, dân ca có liên quan đến loài cọp được trải rộng trên
nhiều lĩnh vực khác nhau trong đời sống xã hội, hoặc trực tiếp hoặc
gián tiếp mượn chuyện con cọp để răn mình và nhắc nhở người đời.
> - Hổ dữ không ăn thịt con (chỉ về đạo lý làm người, tình mẫu tử)
> - Cọp chết để da, người ta chết để tiếng (nói về danh dự)
> - Nam thực như hổ (chỉ về ăn khỏe)
> - Mình hổ, tay vượn, bụng beo, lưng sói (chỉ về một cơ thể đầy sức mạnh)
> - Hổ bộ, hổ bôn (dáng đi như cọp)
> - Rồng cuộn hổ ngồi (chỉ về địa thế đẹp)
> - Hổ phụ sinh hổ tử (chỉ sự tự hào khi có thế hệ tiếp nối)
> - Long tranh hổ đấu (chỉ về đối thủ ngang tài ngang sức)
> - Rồng bơi vũng cạn bị tôm cợt / hổ xuống đồng bằng bị chó khinh (chỉ sự thất thế)
> - Mãnh hổ nan địch quần hồ (kẻ đơn độc lẻ loi cho dù có tài, có sức cũng bại trận)
> - Điệu hổ ly sơn (đưa cọp ra khỏi núi, cọp sẽ bị lúng túng khó khăn, không hậu thuẫn dễ bị thất thế)
> - Vuốt râu hùm, xỉa răng cọp (hành động liều mạng, coi thường mạng sống...)
> - Miệng hùm gan sứa (người bề ngoài thì nói năng hùng hổ, nhưng thực chất trong lòng lại nhút nhát, sợ sệt)
> - Hổ mọc thêm cánh (tạo quyền lực, sức mạnh hay một điều gì đó cho kẻ mạnh khiến kẻ đó trở nên mạnh hơn gấp bội)
> - Không vào hang hổ làm sao bắt được hổ con (không tự mình trải nghiệm thì không thể gặt hái thành công)
>
- Cáo mượn oai hùm hay cáo giả oai hùm (chỉ hạng người luôn mượn thế kẻ
mạnh, nấp dưới ô quyền lực đi hù dọa, lòe bịp người khác)
> - Thả hồ về rừng (việc làm nguy hiểm vì tạo cho kẻ mạnh có điều kiện, hoàn cảnh thích hợp làm việc xấu)
>
- Hùm nằm cho lợn liếm lông (lợn là con vật hiền lành, là mồi ngon của
con hùm to lớn, hung dữ. Vậy mà hùm lại ngoan ngoãn nằm im cho lợn liếm
lông. Quả là chuyện lạ, chuyện thay bậc đổi ngôi)
> - Tọa sơn quan hổ đấu (ngồi trên núi xem hổ đánh nhau chờ cơ trục lợi)
>
- Làm bạn với vua như đùa với hổ (ở bên cạnh vua là một điều nguy hiểm,
mặc dù bình thường có thể được vua quý trọng, nhưng trong lúc bực tức
vua cũng có thể ra lệnh xử tử lúc nào không hay)
> - Miệng hùm chớ sợ, vảy rồng chớ ghê (đừng quan ngại, lùi bước trước sự hù dọa)
>
>
Trong nghệ thuật, nếu rồng là biểu tượng dành riêng cho vua chúa thì
cọp được xem là biểu tượng cho quan võ, trang trí áo võ quan,
miếu võ quan, cho ngành võ bị...
> Trong hội họa phương Đông và
phương Tây đều có nhiều bức tranh vẽ về cọp. Vào khoảng thế kỷ 18 và
19, qua các bức tranh vẽ tây phương thì sư tử thường là kẻ chiến
thắng trong những trận quyết đấu phân chia quyền lực, loại tranh này
xuất hiện trên cả huy hiệu của Hoàng gia Anh. Nhiều bức họa, tranh
thủy mặc ở Trung Hoa, Việt Nam, Hàn Quốc, Nhật Bản... có vẻ cảnh cọp
và rồng đang ở tư thế gầm ghè chuẩn bị giao chiến và điều này cũng thể
hiện trên những bức tượng, phù điêu khác. Người Trung Hoa có tranh
thủy mạc về cọp và rồng. Người Hàn có bức họa thần núi (Sansindo) vẽ
cảnh thần ngồi tựa vào cọp hay cưỡi trên lưng cọp và một số bức
tranh cọp chính là thần núi. Bức tranh dân gian “Jakhodo” (Ác hổ đồ)
vẽ con hổ ngước nhìn cành cây và con chim ác là đậu trên cành thông
xanh ngắt. Người Việt, thường treo tranh ngũ hổ ở bàn thờ dành riêng
cho cọp hoặc trưng dưới bàn thờ thần hoặc thờ Phật, không trưng trên
bàn thờ gia tiên. Tranh Hàng Trống Việt Nam chuyên vẽ cọp để
treo thờ với tư cách là những vị trấn giữ các phương trời đất. Nghệ
thuật tranh cọp chuyển vấn đề từ Ngũ hổ (hổ vàng, hổ xanh, hổ trắng, hổ
đỏ, hổ đen) tới Ngũ hành (kim, mộc, thuỷ, hoả, thổ), Ngũ sắc (xanh, đỏ,
vàng, trắng, đen), Ngũ phương (đông, tây, nam, bắc, và trung tâm), Ngũ
phúc (phú, quý, thọ, khang, ninh), làm cho tổng thể bức tranh thêm thần
bí, lôi cuốn tâm linh người dùng tranh, và nghệ thuật thưởng thức
người xem tranh.
>
>
> Trong điêu khắc, tượng
cọp được tạc ở nhiều nơi trên thế giới. Tượng đá chạm khắc cọp của
Nhật, thường đặt ở đền chùa để trấn yểm. Việt Nam không sử dụng các
tượng đá sư tử để trấn yểm, nếu cần có một con vật hung dữ, người Việt
nghĩ ngay đến cọp, vì cọp được xếp vào nhóm hộ môn thú (những con
thú canh gác nhà cửa, lăng mộ, đình chùa, miếu mạo). Trong suốt lịch
sử xây dựng lăng miếu, cọp là con vật oai phong nhất trấn giữ các
lăng mộ vua chúa, danh nhân, như tượng cọp đá ở lăng Trần Thủ Độ,
lăng vua Hiến Tông, tượng chạm ở bệ đá chùa Quế Dương (Hà Tây cũ),
những con cọp đá thời Lê ở Nam Kinh (Thanh Hoá)...
> Ngoài ra,
một số tác phẩm tiêu biểu như hình cọp khắc trên tháp đồng Vạn Thắng
(Phú Thọ), tấm phù điêu dân đâm cọp ở đình Chảy (Hà Nam), bức chạm
khắc gỗ cọp chạy ở đình Lỗ Hạnh (Bắc Ninh).
> Hiện nay, theo
phong thủy, tượng cọp mạ vàng được coi là biểu tượng cho quyền lực,
công danh và kinh doanh, thường đặt trong phòng khách, trên bàn làm
việc để cầu sự thăng tiến và may mắn.
> Trong các đồ gốm Việt
cổ sớm xuất hiện phong cách tạo hình diễn tả cái hùng, cái oai, ẩn
tàng chất thơ của cọp, tạo nên những dấu ấn riêng, độc đáo, đa dạng
như cọp vồ mồi, cọp ngắm trăng, cọp và rồng, cọp và đại bàng…
>
Cọp còn là đề tài trang trí được các thợ gốm và những người sử dụng
gốm sứ Việt Nam ưa chuộng như hình gốm diễn tả dáng đứng của cọp
với hai chân sau, chân trước bên phải như người vươn ra nắm khóm cây
(giống cây tre), còn chân kia xoãi ra sau, cái đuôi dài đưa ra trước
đến chấm đất.
>
> Trong hệ thống các vũ khúc cung đình
triều Nguyễn, "Long Hổ Hội" là điệu múa được nhiều thế hệ nghệ nhân cung
đình Huế sáng tạo nhằm biểu hiện những sinh hoạt của hai loài vật,
dựa theo điệu múa tứ linh.
> Nghệ thuật múa Hổ độc diễn được
các nghệ nhân tái hiện cực kỳ độc đáo. Chuỗi hành động của Hổ được
trình diễn như lăn một vòng 360 độ, tiếp đến Hổ quan sát xung quanh,
đào đất, nhảy ngồi trên 2 chân sau, nín thở, đại tiện, lấp đất, ngửi,
lăn đất, cọ lưng, giỡn bóng nắng, ngủ... Khi biểu diễn hình tượng cọp,
nghệ sĩ phải mang bộ lốt màu vàng đất vì Hổ ở đây chính là Hoàng Hổ
tượng trưng cho đất, có những động tác như: ngồi trên hai chi sau, hai
chi trước chống đất, lạy ba lạy với ý nghĩa Đất phải chịu Trời.
>
>
Trong võ thuật, phong cách, kỹ thuật chiến đấu, những thế võ, đòn
đánh phần lớn mô phỏng động tác của loài cọp. Khi quan sát hoạt
động của cọp, các nhà sư Thiếu Lâm thấy được sức mạnh, sự dũng cảm, uy
lực của cọp, bèn kết luận đây là con vật tiêu biểu để noi theo rèn
luyện võ thuật. Đuôi cọp giữ vai trò quan trọng trong các động tác
vồ, nhảy trái phải, xoay trở trước sau, cùng với sức bật tối đa, cọp
có thể cắn họng một con bê, nhảy vọt qua hàng rào cao vài mét. Cọp
chế ngự con mồi từ mọi góc độ, từ những cuộc tập kích và cắn cổ, để
làm gãy cột sống hay khí quản của con mồi, hay làm tổn thương tĩnh mạch
hoặc động mạch chủ. Đòn mạnh nhất của cọp là vả thật mạnh vào khu vực
mặt và cổ của đối phương, với nanh vuốt cực sắc nhọn, chiêu đòn này
thường khiến con mồi bất động ngay tại chỗ. Cọp còn có một tuyệt chiêu
mà giới võ học gọi là thế "trâu vằng" với việc con cọp khi chiến đầu
thường nằm ngửa, và chổng chân lên trời là thế để lừa giết con mồi nếu
con mồi sơ ý nhảy vào là sẽ bị tấn công bằng một đòn chí mạng.
>
Những động tác, tư thế của cọp được thể hiện qua nhiều bài quyền, thế
võ. Môn võ cọp cùng với những linh vật khác như Long, Xà, Hạc, Báo…
của các nước Trung Quốc, Việt Nam, Indonesia với những đòn đánh kỹ
thuật căn bản hổ trảo (sử dụng đòn tay bằng cách quặp các ngón tay
theo dáng của móng cọp), tấn công mãnh liệt, hiểm độc chớp nhoáng. Nhiều
người cho rằng võ hổ ra đời ở Trung Hoa, căn cứ vào nhiều bài quyền
của phái Thiếu Lâm hay Võ Đang. Tuy vậy, trong Karate của Nhật Bản
(cọp là cảm hứng cho Võ sư Gichin Funakoshi sáng lập ra phong cách
Shotokan của hệ phái Shotokai, đến nay, hệ phái võ Không Thủ Đạo
(Karate) Shotokan cũng dùng hình ảnh con hổ làm biểu trưng cho hệ phái
của mình). Pencak Silat môn võ xuất phát từ Indonesia mô phỏng theo
động tác của loài cọp (Harimau) và đại bàng (Garuda), tương truyền
khởi nguồn từ việc chứng kiến cảnh quyết đấu của một con cọp với chim
đại bàng. Kalari của Ấn Độ, võ hổ Việt Nam cũng đều lấy cảm hứng tử
cọp.
> Trong võ phái Bạch Hổ Việt Nam tương truyền do Nguyễn Hữu
Cảnh sáng lập là môn quyền cước chiến đấu, chú trọng đến kỹ thuật cận
chiến, mọi đòn tấn công đều nhắm vào chỗ hiểm trên thân thể đối phương.
Đặc biệt, trong kỹ thuật thủ pháp, môn phái này sử dụng khá nhiều đòn
hổ trảo. Biểu trưng của phái võ Tân Khánh Bà Trà là hình ảnh một võ sư
tung cú đá vào đầu con hổ lớn trong tư thế đẹp. Đây chính là bắt nguồn
từ những trận đả hổ của các bậc tiền bối, môn phái Bạch Hổ Lâm ở Quảng
Bình cũng có biểu tượng hổ, lò võ Bạch Hổ của võ sư Võ Thiện Đường ở
Trung Nhứt, Trà Bay, Cần Thơ lấy linh vật là con hổ trắng vì Bạch Hổ là
tướng tinh, biểu tượng sức mạnh của Tiết Nhơn Quý trong truyện Trung
Hoa. Võ hổ cổ truyền Việt Nam, xuất hiện khá nhiều như Mãnh hổ xuất
sơn, Hắc hổ xuyên tâm, Long hổ quyền của hệ phái Nam Hồng Sơn, Phục hổ
công, Mãnh hổ quyền của Thăng Long võ đạo, Hồng hổ quyền của Tây Sơn
Bình Định được xây dựng dựa trên 4 bộ chính: Hổ quyền, Long quyền, Hầu
quyền và Xà quyền.
>
> Trong điện ảnh, cọp cũng xuất
hiện nhiều trong các bộ phim ảnh, phim hoạt hình. Phim "Cậu bé rừng
xanh" (1942) do Sabu Dastagir đóng vai Mowgli thì cọp Shere Khan
được mô tả đúng như tiểu thuyết là một con cọp hung ác, và sau này bị
Mơgli giết chết trong một trận đánh diễn ra dưới nước. Cũng phim "Cậu
bé rừng xanh" (1994) của Mỹ với sự tham gia của ngôi sao Jason Scott Lee
vào vai Mowgli thì cọp Shere Khan được mô tả có khác với tiểu
thuyết, Shere Khan thực sự là một con hổ thiêng, có nhiệm vụ thực thi
Luật của rừng xanh.
> Một phim nổi danh khác là Tây Du Ký (1986)
trong đó có cảnh Đường Tăng hóa hổ. Cảnh Cầu viện Mỹ Hầu Vương là một
cảnh quay hết sức khó khăn và vất vả lúc bấy giờ. Đoàn làm phim phải
chọn một con cọp đã được huấn luyện của Đoàn xiếc Thượng Hải.
>
Một bộ phim của điện ảnh Nga có tên "Coi chừng, có động vật hoang dã
trên tàu!" (Chuyến tàu chở cọp) cũng miêu tả về loài cọp trong đó có
một tiểu cảnh nhỏ mô tả cảnh đánh nhau giữa cọp và sư tử.
> Một
bộ phim Thái Lan chiếu năm 2002 có tựa đề: "Sab Suea" (tên tiếng Anh:
Tigress of the King River, phụ đề tiếng Việt: Hổ cái rừng thiêng) có kể
về một cô gái bị chết trong chiến tranh và đầu thai vào một con hổ cái
thành tinh, sau này được một nhà sư cảm hóa ác tính.
>
>
Trong phong thuỷ hai đối cực "Tả Thanh Long - Hữu Bạch hổ" là hai
thế đất bên cạnh huyệt (địa thế rồng cuộn, hổ ngồi hay là nơi ngọa
hổ, tàng long).. Khi giành được giang san, nhà Nguyễn chọn xây kinh
thành về hướng Đông Nam, hai bên có Tả Thanh Long (rồng xanh ở phia
trái) là cồn Hến nằm phía đông thuộc hành mộc và Hữu Bạch Hổ (cọp
trắng ở phía phải) là cồn Dã Viên nằm phía tây thuộc hành kim. Ngoài
ra, Cồn Dã Viên còn gắn với một dấu ấn khác - cầu Bạch Hổ. Tương truyền,
khi cầu Bạch Hổ (lúc đó chưa được đặt tên) đang được xây cất, có một
con hổ trắng đến ngồi ở giữa cầu khiến mọi người đều hoảng hốt bỏ chạy.
Đó là thế rồng chầu hổ phục bảo vệ cho vương triều.
> Cọp nhập
hệ lịch can chi 12 con vật, là biểu tượng chi Dần với những ý nghĩa
triết lý nhân văn sâu sắc. "Một năm là mấy tháng xuân / Một ngày là mấy
giờ Dần sớm mai". Như vậy, giờ Dần đến sớm từ 3 tới đúng 5 giờ sáng
hôm sau. Từ giờ Dần sang giờ Dậu (17gi đến 19gi) là lâu lắm, tính ra
là từ sáng sớm đến chiều tối . Những người lề mề, chậm chạp, kéo dài
công việc bị ví như là làm từ giờ Dần sang giờ Dậu. Trẻ con chậm ăn
thường bị mắng là ăn có một bát cơm nhỏ mà suốt từ giờ Dần sang giờ Dậu
cũng chưa xong. Con gái có lứa, có thì, chỉ có một khoảng thời gian
thích hợp nhất để tính đến chuyện cả đời, như một năm chỉ có ba tháng
xuân, một ngày chỉ có giờ Dần sớm sủa. Người xưa cũng có ghi vào sách
đáng cho chúng ta suy ngẫm như : Nhứt niên chi kế tại ư Xuân / Nhứt
nhựt chi kế tại ư Dần. (Muốn thực hiện kế hoạch: 1 năm phải sắp đặt bắt
đầu vào mùa Xuân và 1 ngày phải sắp đặt vào giờ Dần tức giờ Cọp thức dậy
nhìn mặt trời vào bình minh sáng).
> Tháng Giêng gọi là tháng
Dần, đầu xuân, đầu năm mới, tháng mà âm dương giao hoà, khí dương
(của trời) cân bằng với khí âm (của đất), do đó cũng là tháng mở đầu
của con người (nhân sinh ư dần), vì con người là sự cân bằng giữa trời -
đất và khoẻ mạnh là sự cân bằng âm - dương, nóng - lạnh từ nội tạng…
Trong 12 con giáp thuộc cung Hoàng đạo thì cọp là con vật đứng thứ hàng
thứ ba sau Chuột (Tý), Trâu (Sửu). Cọp đứng ở phương Đông, cung Dần,
góc vuông thứ nhất của tử vi. Tính cách con giáp của cọp là tính cách
của một năm mạnh mẽ nhất về sức khỏe, sung mãn kinh tế, mở mang học
vấn và tính vượng khí của trục Dần-Thân đầy sức sống.
> Những năm Dần với những sự kiện lịch sử không thể nào quên:
>
- Nhâm Dần (42 Sau công nguyên) Mã Viện đem quân sang đánh Trưng Nữ
Vương. Vì quân ít thế cô, nên hai Bà phải lui quân về Cẩm Khê và nhảy
xuống Hát Giang tự trầm. Rồi Mã Viện cho lập trụ đồng và khắc vào đó
‘đồng trụ chiết, Giao Chỉ diệt‘.
> - Mậu Dần (618) Nhà Tùy sai sứ
sang dụ hàng Tiết độ sứ Giao Châu là Khấu Hòa nhưng bất thành nên đem
quân sang đánh, Khấu Hòa về hàng Nam Ðường.
> - Mậu Dần (858) Quân
Nam Chiếu sang cướp phá Giao Châu, quan kinh lược sứ Giao Châu là
Vương Thức đem quân đánh đuổi giặc tận Vân Nam. Giao Châu tạm yên từ đó.
>
- Bính Dần (966) Nam tấn Vương Ngô Xương Văn mất, kéo theo sự sụp đổ
của nhà Ngô. Khắp nơi quần hùng nổi lên thành loạn thập nhị sứ quân. Vua
Ngô là Xương Xí chỉ còn giữ được đất Bình Kiều. Ðinh Bộ Lĩnh dẹp tan
loạn sứ quân thống nhất đất nước.
> - Canh Dần (990) Vua Lê Ðại
Hành đánh chiếm ba châu Ðịa Lý, Ma Linh và Bố Chính của Chiêm Thành. Sau
đó sai Phụ quốc tướng quân Ngô Tử An đem 3 vạn quân, mở con đường từ
biên giới Chiêm Việt ở Thạch Hà (Hà Tĩnh) tới châu Ðịa Lý (Quảng Bình).
Ðây là con đường bộ đầu tiên của nước ta.
> - Giáp Dần (1074) Chế
Củ được vua Lý Thánh Tôn tha về nước nhưng ngôi vua Chiêm Thành đã lọt
về tay Madhavamurty nên nội chiến lại xảy ra. Cuối cùng Harivarman IV
lên làm vua, đem quân đánh Ðại Việt và Chân Lạp. Lý Thường Kiệt dẹp yên
đồng thời tổ chức cuộc di dân tới ba châu Ðịa Lý, Ma Linh và Bố Chính
vừa mới chiếm của Chiêm Thành. Ðây là cuộc di dân đầu tiên của Ðại Việt.
>
- Canh Dần (1170) Vua Jaya Indravarman sau khi giao hảo với Ðại Việt,
đem quân đánh Chân Lạp, phá thành Angkor giết vua nước này và cướp hết
tài sản đem về nước. Nhưng không bao lâu, Chiêm Thành lại bị vua Java
Varman VII của Chân Lạp nổi lên chiếm lại kinh đô Angkor và đánh đuổi
quân Chiêm ra khỏi nước.
> - Nhâm Dần (1302) Vua Chiêm là Chế Mân
cử phái đoàn sang Ðại Việt cầu hôn công chúa Huyền Trân nhưng dù đã được
thượng hoàng Nhân Tông hứa gả vẫn bị vua Anh Tông và triều thần từ
chối. Cuối cùng Chế Mân xin dâng hai châu Ô, Rí (Quảng Trị và phía bắc
Thừa Thiên ngày nay) làm sính lễ mới được nhà Trần chịu gả.
> -
Mậu Dần (1398) Hồ Quý Ly tự xưng Khâm Ðức Hưng Liệt Ðại Vương Quốc Tổ
Nhiếp Chính, để lộ ý định thoán đoạt nhà Trần. Lại sai đạo sĩ Nguyễn
Khánh dụ vua Thuận Tôn nhường ngôi cho Thiếu Ðế để đi tu. Nhân có Trần
Thiểm Bình chạy sang Tàu cầu cứu, nhà Minh vin vào lý do trên sang xâm
lược và đô hộ nước ta hơn 10 năm.
> - Giáp Dần (1434) Lê Thái Tổ
mất, thừa dịp vua Thái Tôn còn nhỏ nên vua Chiêm là Bồ Ðề sang cướp
chiếm Hóa Châu nhưng bị các tướng Lê Chuyết, Lê Liệt và Trần Lê Khôi
đánh tan.
> - Canh Dần (1470) Theo gót Chế Bồng Nga, Trà Toại đem
10 vạn quân cướp phá Hóa Châu. Do đó vua Lê Thánh Tông đem lực lượng
thủy bộ chinh phạt Chiêm Thành, đuổi Trà Toại chạy vào sông Phan Lang
(Ninh Thuận).
> - Giáp Dần (1674) Nặc Ông Ðài cầu viện quân Xiêm
về đánh Chân Lạp, Nặc Ông Nộn sang cầu cứu. Hiền Vương Nguyễn Phúc Tần
sai cai cơ Nguyễn Dương Lâm đánh quân Xiêm, phá đồn Sài Côn, xây thành
Nam Vang, Nặc Ông Ðài chạy trốn và chết trong rừng.
> - Mậu Dần
(1818) Vua Gia Long sai trấn thủ trấn Vĩnh Thanh là Nguyễn Văn Thoại huy
động 1500 dân công người Việt và Khmer đào sông Tam Khê (kênh Thoại Hà)
dài 12.410 tầm khoảng 31.769m, rộng 10 trượng (40m) và sâu 18 thước ta
(7,2m). Công tác được hoàn thành sau 1 tháng.
> - Canh Dần (1890)
Pháp nhập ba châu Sơn Tịnh, Nghĩa Hành, Mộ Ðức vào phủ Tư Nghĩa, còn
trấn Sơn Phòng cũng giao luôn cho tỉnh Quảng Ngãi. Thay chức bố chánh
bằng tuần vũ cai trị tỉnh Quảng Ngãi gồm phủ Tư Nghĩa và 6 huyện trực
thuộc.
> - Nhâm Dần (1902) Tiểu La Nguyễn Thành một chí sĩ cần
vương tại Quảng Nam, cùng Phan Bội Châu lập Việt Nam Quang Phục Hội, tôn
Kỳ Ngoại Hầu Cường Ðể làm minh chủ với tôn chỉ dùng vũ lực đánh đuổi
thực dân Pháp ra khỏi nước Việt Nam.
> - Giáp Dần (1914) Ðại chiến
thứ nhất bùng nổ (1914-1918), để phòng Phan Chu Trinh đang ở Pháp theo
Ðức, thực dân bắt ông giam vào ngục Sante (Paris) một năm sau mới thả.
>
- Bính Dần (1926) Khải Ðịnh chết, Bảo Ðại từ Pháp trở về Việt Nam lên
ngôi hoàng đế Ðại Nam, rồi lại sang Pháp tiếp tục học.
Trong nhân tướng học, cọp là con vật linh thiêng hổ trợ bản mệnh
người tuổi Dần. Theo quan điểm người xưa, năm Dần thường được coi là
năm tốt, sanh được con trai thì càng quý bởi cọp tượng trưng cho thế
và lực, cho sự oai phong lẫm liệt và sức mạnh phi thường. Người tuổi
Dần có nét uy quyền, cá tính mạnh mẽ, có tính tập trung cao, nhiều
năng lực, tính can đảm, thích mạo hiểm, luôn đem hết cả sức lực, tinh
thần để làm việc, có lối sống khá lập dị, ham bay nhảy, du lịch đó đây.
Đời sống tình cảm rất phong phú, rất nhạy cảm, dễ xúc động, tình yêu
thật nồng nàn và mãnh liệt. Người tuổi Dần mệnh Mộc có tài ngoại giao,
trọng danh dự, có thể tạo dựng nên sự nghiệp lớn. Người nữ tuổi Dần rất
có duyên, hoạt bát, linh lợi, thanh lịch, họ không bao giờ hài lòng với
bất cứ việc gì. Quan niệm dân gian cho rằng "Dần-Thân-Tỵ- Hợi tứ hành
xung" và phần đông tin rằng những con giáp trong tứ hành xung đều
xung khắc lẫn nhau, nhưng hiểu như vậy là không đúng, người tuổi Dần
hợp với người tuổi Hợi, vì người tuổi Hợi điềm đạm, từ tốn, bổ túc,
kiềm chế sự nóng nảy của người tuổi Dần. Dần ý hợp tâm đầu với người
tuổi Tỵ vì cả hai đều rất đa nghi. Sự khác biệt là ở chỗ người tuổi Dần
liều lĩnh trong khi người tuổi Tỵ thì thận trọng. Người tuổi Dần sẽ nếm
hậu quả nếu đối đầu với người tuổi Thân vì người tuổi Thân nhanh nhẹn,
tháo vát, lắm mưu nhiều kế.
> Một số danh nhân tuổi Dần có thể kể đến là:
> - Nhà toán học Hi Lạp Euclide (Canh Dần, 330-257 tr. CN)
> - Vua Trần Thái Tông (Mậu Dần, 1218-1277)
> - Triết gia Đức Hegel Goerg Wilhelm Friedric (Canh Dần, 1770-1831)
> - Nhà sử học Phan Huy Chú (Nhâm Dần, 1782-1840)
> - Triết gia Đức Karl Max (Mậu Dần, 1818-1883)
> - Tổng thống Trung Hoa Dân Quốc Tôn Trung Sơn (Bính Dần, 1866-1925)
> - Nhà văn Nga Boris Pasternak (Canh Dần, 1890-1960)
> - Nữ nhà văn Anh Agatha Christie (Canh Dần, 1890- 1976)
> - Tổng thống Mỹ Dwight David Eisenhower (Canh Dần, 1890 - 1969)
> - Tướng Pháp De Gaulle (Canh Dần, 1890 -1970)
Lê Tấn Tài
