29 thg 12, 2014

Nghi vấn về nguyên tác bài thơ "Tiên tử Động Trung Hửu Hoài Lưu Nguyển

         


  Nghi vn v nguyên tác bài thơ "Tiên T Đng Trung Hu Hoài Lưu Nguyn" ca Đào Tim (372-427).                              ( Bài viết : Nguyn Cang )
Theo câc nhà nghiên cu thơ Đưng thì hin nay có hai d bn chính quanh bài thơ bng ch Hán "Tiên T đng Trung Hu Hoài Lưu Nguyn" ca Đào Tim, mt bn ta thưng dùng lâu nay còn mt bn ca Lê Nguyn Lưu và Hi Đà  mi kham phá sau ny. Đ tìm hiu xem hai bn khác nhau thế nào v ni dung ý nghĩa, s giúp chúng ta chn cho mình mt cách hiu  hp lý nht.Trưc khi tìm hiu vn đ tôi xin chép ra đây nguyên tác ca hai bn văn:
    Tiên n trong đng nh Lưu Nguyn
Nguyên tác ch Hán: (Bn 1):
仙子洞中有懷劉阮

不將清瑟理霓裳
塵夢那知鶴夢長
洞裏有天春寂寂
人間無路月茫茫
玉沙瑤草連溪碧
流水桃花滿澗香
 零落盡  
仙子洞中有懷劉阮 
          ( )
Âm Hán Việt:

Tiên tử động trung hữu hoài Lưu Nguyễn
Bất tương thanh sắt lý "Nghê thường"
Trần mộng na tri hạc mộng trường.
Động lý hữu thiên xuân tịch tịch,
Nhân gian vô lộ nguyệt mang mang.
Ngọc sa dao thảo liên khê bích,
Lưu thủy đào hoa mãn giản hương.
Hiểu lộ phong đăng linh lạc tận,
Thử sinh vô xứ vấn Lưu lang!
      
      (Đào Tiềm)

Nguyên tác ch Hán:(Bn 2): Sưu tm bi hai tác gi Lê Nguyn Lưu và Hi Đà.

仙子洞中有懷劉阮

不將清瑟理霓裳
塵夢那知鶴夢長
洞裏有天春寂寂
人間無路月茫茫
玉沙瑤草連溪碧
流水桃花滿澗香
露風燈易零落
此生無處访劉郎 
    ( )
Âm Hán Việt:

Tiên tử động trung hữu hoài Lưu Nguyễn
Bất tương thanh sắt lý "Nghê thường"
Trần mộng na tri hạc mộng trường.
Động lý hữu thiên xuân tịch tịch,
Nhân gian vô lộ nguyệt mang mang.
Ngọc sa dao thảo liên khê bích,
Lưu thủy đào hoa mãn giản hương.
Hiểu lộ phong đăng dị linh lạc ,
Thử sinh vô xứ vấn Lưu lang!
      
      (Đào Tiềm)

     Sau khi đc và tìm hiu bn văn ch Hán trong bn văn 1 và 2 tôi có vài ý kiến quanh vn đ ny. Bài thơ ny đưc tác gi sáng tác vào  thi Đông Tn , nghĩa là cách nay hơn 300 năm ri.Thi gian quá xa đ chúng ta biết chc bn nào là chính gc, bn nào  không. Trong văn hc VN cũng xy ra rt nhiu trưng hp như vy, ngay như câu thơ ca bà Huyn Thanh Quan "Lom khom dưi núi tiu vài chú/Lác đác bên sông ch my nhà". "Ch" my nhà hay "r" my nhà? Mi ngưi có cách gii thích riêng tùy theo bn văn mình có.Tranh lun thì c tranh lun nhưng không có kết qu chung cuc!
    Tr li bài thơ chũ Hán  trên , tôi không cho rng bn nào đúng bn nào sai.Bn 1 thy có lý vì không l mt đi thi hào như Đào Tim mà sáng tác mt  bài thơ sai lut? Bn 2 sai? Thy là sai nhưng ý vn hay nên ông mun viết như vy? Ngày nay ngưi ta khám phá ra nhiu bài thơ Đưng ni tiếng mà không gi đúng lut thơ (gi là phá th). Th xét bn 1 và 2 , câu th 7 "Hiu l phong đăng d linh lc" , tôi có nhn xéti đây v s khác bit:  
Trong bn văn th nht câu th 7 "零落盡  "  ( âm Hán Vit là "Hiu l phong đăng linh lc tn") . Nhóm t "linh lc tn" (零落盡) trong đó ch "lc" nm v trí th 6 trong câu,nó là thanh trc,hip thanh vi ch th 2 "l" trong bài thơ tht ngôn bát cú, lut bng vn bng. V nghĩa ta thy ch "lc" là rơi, ch "tn" là hết. Nghĩa nguyên câu "hiu l phong đăng linh lc tn" là "sương móc ban mai tan  , đèn trước gió tt".Bây gi ta xét bn văn th 2:
Nhưng trước  hết tôi xin chép li nguyên văn bài dch văn xuôi và bài dch thơ ca tác gi Lê Nguyn Lưu đ các bn tin tham kho (sách "Đường thi tuyn dch" ca Lê Nguyn Lưu , quyn 2, trang 1158, nhà xb Thuân Hoá 2007):
Dch xuôi:
         Tiên trong đng nh Lưu Nguyn
Không đem đàn st nh ra gy khúc Nghê Thường,
Người trong mng trn biết đâu mng tiên là dài!
Trong đng có bu tri riêng, cnh xuân vng lng,
Nhân gian không li đi v, ánh trăng bát ngát.
C tiên trên bãi cát ngc  xanh biếc bên khe,
Hoa đào trên dòng nước chy, mùi thơm khp sui.
Móc ban mai,đèn trước gió, d tan, d tt.
Kiếp ny không có nơi đâu hi tìm được chàng Lưu!
             (Lê nguyn Lưu)
Dch thơ:
Mt khúc Nghê Thường chng do đâu!
Mng trn sao biết mng tiên lâu?
Riêng tri trong mng xuân man mác,
Khut li v xuôi nguyt dãi du...
Cát ngc c ngà khe thm sc,
Hoa đào nước chy sui thơm mu.
Sương mai đèn gió mong manh kiếp,
Nay hi chàng Lưu biết đâu?
      ( Lê Nguyn Lưu)
Câu thơ: 露風燈易零落((Hiu l phong đăng d linh lc).Nhóm t ng "d linh lc"(易零落) thì ch "linh" v trí th 6 trong câu, nó vn bng, trong khi đó thì ch th 2 là "l" vn trc. Bn văn ny khác bn văn th nht ch nó không có ch "tn" mà có ch "d"(d)và xếp ch "linh" nm gia ch "d" và  "lc". Dch nguyên câu là "Sương móc ban mai , đèn trước gió,d tan, d tt".
      Tôi mun chia s vi các bn là bài thơ tuy hay nhưng vưng mt khuyết đim mà tôi không th không nói ti, đó là tác gi đã phm lut bng trc. Nếu cho rng đây là bài thơ c phong hay phá cách thì min bàn nhưng qua phân tích v th loi, phép đi, lut bng trc thì ta có th nói đây là bài thơ tht ngôn bát cú Đưng lut  .Th xét câu 7 trong bài  thì thy ch th 6 "linh" phi là thanh trc theo lut bng trc quy đnh, kéo theo ch th 5 "d" theo l thanh bng, nay đi ra trc.Như vy rõ ràng tác gi phm lut thơ Đưng (ch th 6 trên) và rơi vào kh đc (ch th 5 trên) nên khi đc lên ta không nghe êm tai.May mn là ý không nhng gi đưc mà còn làm sáng t thêm s "d tan, d tt" ca sương móc và đèn du trưc phong ba bão t  bng t ng "d linh lc". Như vy ta không th xếp bài thơ ny vào loi tht ngôn bát cú truyn thng đưc.Ta có th nói thêm trưng hp phm lut thơ ny là do tác gi không sáng tác bài thơ vào thi Đưng  vì  không sanh ra trong gian đon ny mà sinh ra (năm 372)  đi Tn và mt năm 472 vào đi Đông Tn  (thi Lc Triu). Thi ny th thơ Đưng lut chưa ph biến thành phong trào  nên lut  thơ Đưng chưa quy đnh  bng trc nghiêm ngt nên tác gi phm li chăng? Như thế ta không l gì khi xếp bn văn ny vào loi d bn chính, như bn văn th nht, mà tác gi Lê Nguyn Lưu đã sưu tm đưc.
     Th xét thêm bài thơ ni tiếng ca Thôi Hiu, đ thy rng ông cũng phm lut bng trc ( vô tình hay c ý?) trong thơ Đưng lut. Tác gi sinh ra vào thi Đưng (704-754), sáng tác nhiu bài thơ hay và có nhng  sinh hot thơ văn vào thi ny. Tôi xin đăng nguyên bài thơ đ các bn thưng thc bài thơ đc đáo ny.
   
    Ch Hán:
  
     鶴樓

    昔人已乘鶴去,
    此地空餘鶴樓。
    鶴一去不復返,
    白雲千載空悠悠。
    晴川歷歷漢陽樹,
    芳草萋萋鸚鵡洲。
    日暮關何處是,
    煙波江上使人愁。

              Hán-Vit:
    Hoàng Hc Lâu
    Tích nhân dĩ tha hoàng hc kh,
    Th đa không dư Hoàng Hc Lâu.
    Hoàng hc nht kh bt phc phn,
    Bch vân thiên ti không du du.
    Tình xuyên lch lch Hán Dương th,
    Phương tho thê thê Anh Vũ châu.
    Nht m hương quan hà x th,
    Yên ba giang thưng s nhân su.

             Dch nghĩa xuôi:
    Lu Hoàng Hc
    Ngưi xưa đã cưi hc vàng bay đi,
    Nơi đây ch còn li lu Hoàng Hc
    Hc vàng mt khi bay đi đã không tr li
    Mây trng ngàn năm vn phiêu diêu trên không
    Mt sông lúc tri tnh, phn chiếu cây ci Hán Dương rõ mn mt
    C thơm trên bãi Anh Vũ mơn mn xanh tươi
    Tri v chiu ti, t hi quê nhà nơi đâu?
    Trên sông khói ta, sóng gn, khiến bun lòng ngưi!
                                     (bn dch ca Wikipedia)

Bn dch thơ  ca Tn Đà:

Hc vàng ai cưi đi đâu
Mà đây Hoàng hc riêng lu còn trơ
Hac vàng đi mt t xưa
Nghìn năm mây trng bây gi còn bay
Hán Dương sông tnh cây bày 
Bài ca anh Vũ xanh đy c non
Quê hương khut bóng hoàng hôn
Trên sông khói sóng cho bun lòng ai. 

   ( Tn Đà)
Đc bài thơ trên đ nhn ra vài sai sót ca tác gi v phương din lut bng trc trong thơ Đưng, cho ti nay chúng ta cũng không biết rõ là tác gi vô tình hay bt đc  dĩ  đ phm lut thơ. Ngoài ra cũng không ai đt câu hi " Đây là bn chánh hay bn ph?" . Có mt điu quan trng là không ai ph nhn bài thơ ny v giá tr, mt kit tác văn chương cho  ti bây gi.
  Bài thơ ny thuc lut bng vn trc.
Câu 1/ ch th 6 "hc" theo l phi thanh bng, hip thanh vi ch th 2 "nhân".
Câu 2/ch th 5 "Hoàng" theo l trc, đây li bng ( tác gi s dng lut "bt lun".)
Câu th 3/ ch th 5 "bt" theo l bng, li trc( s dng lut "bt lun")
--------------------------------------
     Vì vy có ngưi cho bài thơ trên là mt bài thơ Đưng "phá th" hay "lc vn".
Tóm li trong thơ Đưng có ngưi theo đúng lut có ngưi không theo (gi là phá th hay c phong), mà không theo có khi li  to đưc nhng vn thơ hay, đc đáo.
           Nguyn Cang




Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét