Điện thoại 1200 năm tuổi – phát minh tuyệt vời của xã hội Chimu cổ đại

Điện thoại 1200 năm tuổi – phát minh tuyệt vời của xã hội Chimu cổ đại

Tác giả: Liz Leafloor | Dịch giả: Hannah

Bên phải: Một thiết bị liên lạc được làm ra hơn 1.000 năm trước đây bởi những người Chimu ở Peru (Travis Rathbone / Smithsonian Bảo tàng quốc gia người da Đỏ châu Mỹ) Hình nền: tàn tích Chan Chan, Peru (David Holt / CC BY-SA)

Một thiết bị điện thoại ở Peru được cho là có niên đại từ 1.200 đến 1.400 năm trước đây quả là một phát minh cổ đại tuyệt vời khiến hầu hết mọi người đều bất ngờ khi nghe về nó. Được tìm thấy trong khu tàn tích Chan Chan, Peru, thiết bị liên lạc tinh xảo này được xem là minh họa sớm nhất của nền công nghệ điện thoại ở Tây bán cầu.
Vật thể vượt thời gian này là bằng chứng cho sự sáng tạo đầy ấn tượng của người Chimu vùng ven biển thuộc thung lũng Río Moche, miền bắc Peru.
Ramiro Matos, người quản lý Bảo tàng Quốc gia Người Anh-điêng (NMAI) nói với Smithsonian: “Đây là chiếc điện thoại duy nhất từng tìm thấy. Nó là sản phẩm trí tuệ của một xã hội bản địa không có ngôn ngữ viết.”

Một người đàn ông ăn mặc như một người Chimu quý tộc hoặc linh mục giữa khu tàn tích Chan Chan, Peru. (Johnathan Hood / Flickr / CC BY-ND)

“Điện thoại” thuở sơ khai này trông giống như một thiết bị thô sơ truyền dẫn tiếng nói, giống như chiếc “điện thoại ống bơ” được biết đến hàng trăm năm nay, nhưng trở nên phổ biến vào thế kỷ 19. Loại điện thoại này gồm hai lon thiếc kết nối với sợi dây, và từng được xem là một sự tân tiến.
Thiết bị của người Chimu cổ đại này được làm bằng hai đầu trái bầu buộc vào nhau bằng một đoạn dây.
Những trái bầu, dài 3,5 inch (8,9 cm) được quét nhựa cây và hoạt động như máy phát và thu âm. Phần đáy trái bầu được bọc bằng lớp màng giống như màng rung. Sợi dây dài 75 foot (22,8 mét) nối hai đầu được làm bằng sợi bông.
Sự đơn giản của các thiết bị che đậy ý nghĩa phức tạp của nó.

Sự đơn giản của các thiết bị che đậy ý nghĩa phức tạp của nó.

Tạo tác độc nhất vô nhị này ra đời trước cả nghiên cứu sớm nhất về điện thoại năm 1833 (ban đầu vốn là các thiết bị dây cơ học không dùng điện) đến hơn một ngàn năm.
Thiết bị bầu-và-dây này quá mỏng manh để đưa ra thử nghiệm vật lý, nhưng các nhà nghiên cứu vẫn có thể suy luận thiết bị này đã làm việc cụ thể như thế nào. Tuy nhiên những gì họ phải tiếp tục suy đoán là người Chimu sử dụng chiếc điện thoại cổ xưa này như thế nào: mục đích của nó là gì?
Vì người Chimu được biết đến là một xã hội phân hóa giai cấp nên các nhà khoa học tin vào giả thuyết rằng chỉ có tầng lớp quý tộc hay linh mục mới sở hữu một công cụ có giá trị như vậy, Matos cho biết.
Chiếc điện thoại quý giá, với khả năng huyền diệu đưa tiếng nói con người xuyên qua không gian đến tai người nghe là “một công cụ được thiết kế cho nhu cầu truyền thông ở cấp cao”, Matos nói.
Có thể nó được dùng để giao tiếp giữa bề trên với đám nô bộc hoặc hầu cận thông qua các buồng hoặc phòng khách. Có thể họ không muốn tiếp xúc mặt đối mặt vì ngôi vị cao quý và để đảm bảo an toàn.
Giống như nhiều tuyệt tác cổ đại khác, nó cũng có thể là một thiết bị làm các tín đồ khiếp sợ. Truyền giọng nói qua một thiết bị cầm tay có thể làm người khác bị sốc và qua đó thuyết phục họ về tầm quan trọng và ngôi vị của giới thượng lưu hay linh mục.

Truyền giọng nói qua một thiết bị cầm tay có thể làm người khác bị sốc và qua đó thuyết phục họ về tầm quan trọng và ngôi vị của giới thượng lưu hay linh mục.

Hoặc, có một số người cho rằng thiết bị dây và bầu này đơn thuần chỉ là đồ chơi của một đứa trẻ.
Hiện vật này hiện thuộc quyền sở hữu của ông Baron Walram V. Von Schoeler, một quý tộc Phổ, không ngoa khi ví ông như là “một nhà phiêu lưu mạo hiểm kiểu Indiana Jones”. Ông tham gia vào nhiều cuộc khai quật ở Peru trong những năm 1930, và có thể đã tự mình đào được hiện vật này từ khu tàn tích Chan Chan.
Ông cống hiến bộ sưu tập của mình vào các bảo tàng khác nhau, và các tạo tác cuối cùng nằm lưu giữ trong cơ sở lưu trữ của Bảo tàng quốc gia Người Anh-điêng ở bang Maryland, Mỹ, nơi nó được chăm sóc kỹ lưỡng và bảo quản trong nhiệt độ môi trường được kiểm soát như là một trong những bảo vật quý giá nhất của bảo tàng .

Chimu: Xã hội kỹ thuật cao

Matos, một nhà nhân chủng học và khảo cổ học chuyên nghiên cứu về trung tâm Andes giải thích: “Người Chimu rất khéo léo và sáng tạo.” Xã hội của họ là một xã hội kỹ thuật đầy ấn tượng. Điều này thể hiện qua các hệ thống kênh thủy lợi và các hiện vật và tạo tác kim loại tinh xảo và chi tiết.

Các công trình xây dựng tuyệt vời của thành phố thủ đô của người Chimu, Chan Chan. (Carlos Adampol Galindo / Flickr / CCBY-SA)

Người Chimu thuộc Vương quốc Chimor, và thành phố thủ đô xinh đẹp của họ là Chan Chan (dịch là Sun Sun), một khu phức hợp bằng gạch bùn tinh xảo – là thành phố lớn nhất trên thế giới xây dựng bằng loại nguyên liệu này – và nó là thành phố lớn nhất ở Nam Mỹ trước thời kỳ Columbus tìm ra Châu Mỹ. Diện tích của Chan Chan gần 7,7 dặm vuông (20 km vuông). Đó là nhà của khoảng 100.000 cư dân phát triển rực rỡ nhất vào khoảng năm 1200 sau Công nguyên.
Toàn bộ thành phố được làm từ bùn được phơi khô và tạo khuôn, và được trang trí công phu với tác phẩm điêu khắc, phù điêu, và chạm khắc trên hầu hết mọi bề mặt.
Văn hóa Chimu bắt đầu phát triển từ khoảng năm 900 sau Công nguyên, nhưng bị người Inca xâm lược vào khoảng năm 1470 sau Công nguyên.
Điện thoại của người Chimu và nhiều công nghệ cổ tuyệt vời khác nhắc nhở chúng ta rằng, các nền văn hóa cổ đại có những sáng tạo, những ý tưởng và phát minh thật tuyệt vời, từ rất lâu trước khi các xã hội “tinh vi” hiện đại hình thành ý tưởng về chúng.
Tái bản với sự cho phép. Đọc bản gốc tại Ancient Origins.