Một số khác biệt giữa tiếng Bắc và tiếng Nam

(Bổ túc lần cuối)

Tôi năm nay đã 80 tuổi, gần đất xa trời, không biết còn sống tới ngày mai không cho nên rất quý trọng thời gian. Những giờ phút quý báu còn lại tôi tập trung vào lãnh vực văn hóa, văn chương và Phật Giáo để cống hiến cho đời những gì mình thấy có ý nghĩa.

Định mệnh của dân tộc Việt Nam là định mệnh chia cắt. Một trăm năm Trịnh-Nguyễn phân tranh chẻ đôi đất nước với Đàng Trong và Đàng Ngoài. Rồi 87 năm dưới thời thực dân Pháp đất nước bị chia ba cho nên ba miền lại có nhiều nhiều điều không hiểu nhau. Rồi từ 1954-1975 đất nước lại bị chia đôi cho nên sự khác biệt về nhiều mặt lại gia tăng hơn nữa.

Sau 1975 người Miền Bắc tràn vào Miền Nam rất đông  và có rất nhiều điều không hiểu Miền Nam vì ngôn ngữ bất đồng. Sưu tầm một số danh từ khác biệt giữa hai miền giúp chúng ta hiểu nhau. Sự thống nhất về ngôn ngữ là điều vô cùng cần thiết cho một dân tộc. Ngôn ngữ sẽ trở nên chính thống khi nó được phổ biến rộng rãi, được mọi người chấp thuận và được giảng dạy ở học đường.

Sự đa dạng về ngôn ngữ là điều rất tốt chứ không phải là điều xấu, miễn là sự “đa dạng” đó người ta hiểu và chấp nhận. Văn học của dân tộc ta từ ngàn xưa viết là “vũ” và “chính”. Thế nhưng khi các chúa Nguyễn lập nghiệp ở phương nam nó biến thành “võ” và “chánh” như “võ khí”, “Việt Võ Đạo”, “học võ”, “hành chánh”, “chánh đạo” và phổ biến gần 500 năm rồi. Do đó không thể nói  “vũ” và “chính” là đúng và “võ” và “chánh” là sai. Và cũng không thể nói “võ”, “chánh” đúng còn “vũ” và “chính” là sai. Hai từ ngữ này sẽ cùng tồn tại và đó là sự đa dạng của ngôn ngữ.

Bản sưu tầm dưới đây sau khi bổ túc nhiều lần, nhưng chắc chắn chưa đầy đủ,  mong quý vị nào cảm thấy thích thú xin đóng góp thêm để có một bản hoàn chỉnh cho gia tài ngôn ngữ Việt Nam. Đa tạ.

Bắc                                                      Nam

A dua                                                  Hùa theo

Ám quẻ                                               Kỳ đà cản mũi

Ăn bám                                               Báo cô

Ăn cắp                                                 Chôm, chôm chĩa (tiếng lóng)

Ăn mày                                               Ăn xin

Ăn mày đòi xôi gấc                             Nghèo mà ham

Ăn theo, ăn ké                                     Ăn có

Anh cả                                                 Anh hai

Anh rể, em rể                                      Dượng

Áo cánh                                               Áo bà ba

Áo may-ô                                            Áo thun ba lỗ, áo thun

Áo quan                                              Hòm

Ba ba                                                   Cua đinh

Bà ấy, cô ấy, ông ấy                            Bả, cổ, ổng

Bà La Sát                                            Bà chằn

Bàn là                                                  Bàn ủi (Tiệm giặt ủi)

Bách (100)                                          Bá (bá tánh= trăm họ)

Bạn, nhân tình                                     Bồ

Bản (bản sư)                                        Bổn (bổn sư)  

Bản mệnh                                            Bổn mạng (Phật)

Bản tính                                              Bổn tánh

Bàng quang                                         Bọng đái

Bánh đa                                               Bánh tráng

Bánh ga-tô                                          Bánh bông lan

Bánh rán                                              Bánh cam

Bánh tây                                              Bánh mì

Bảo                                                      Bửu

Bảo bối                                                Bửu bối

Bát                                                      Chén, tô

Bát phố                                               Dạo phố

Bắt nạt                                                            Ăn hiếp

Bé tẻo teo, bé tí                                   Bé xíu

Bệnh hủi                                              Bệnh cùi

Bệnh lòi dom                                      Bệnh trĩ

Bệnh thổ tả                                         Dịch tả

Béo                                                      Mập

Béo phì                                                Mập  ú

Bèo Nhật Bản                                     Lục bình

Bí tất                                                   Vớ      

Bố mẹ, cậu mợ                                    Ba má 

Bố mẹ                                                  Ông già, bà già

Bố mẹ, thầy, u                                     Tía má

Bạn, nhân tình                                     Bồ, có bồ

Bộ đồ chiến (ưng ý nhất)                    Bộ đồ vía

Bóc mẽ                                                Lật tẩy, lột mặt nạ

Bóng                                                   Banh (trái banh)

Bùn                                                     Xình, xình lầy

Bủn xỉn                                               Kẹo    

Buồn cười                                           Tức cười                                 

Buồn ơi là buồn                                  Buồn năm phút

Buồn chết đi được                              Rầu thúi ruột              

Ca-nô                                                  Xuồng máy

Cá cược                                               Cá độ

Cá quả                                                 Cá lóc

Cá voi                                                  Cá ông

Càn khôn                                             Kiền khôn

Cân                                                      Kí-lô

Càu nhàu, cằn nhằn                             Càm ràm

Cầu lông                                              Vũ cầu (vũ cầu là cầu làm bằng lông chim)               

Cây cảnh                                             Cây kiểng

Chán phèo                                           Vô duyên

Chăn                                                    Mền

Chân (chân chính)                               Chơn (chơn chánh)

Chẳng ăn thua gì                                 Chẳng nhằm nhò gì

Chiều chuộng, chăm sóc                     O bế

Chính (hành chính)                            Chánh (hành chánh)

Chính quyền                                        Chánh quyền

Chính tả (viết)                                     Chánh tả

Chè                                                      Trà

Chè tàu                                                Trà tàu

Chết già (ế chồng)                               Ở giá  

Chim gái, chim chuột, tán gái             O mèo

Choáng váng mặt mày                        Tá hỏa tam tinh

Chơi hội                                              Chơi hụi

Chổi xể                                                Chổi chà

Chu (Phan Chu Trinh)                         Châu (Phan Châu Trinh)

Chum, vại                                            Lu, khạp

Chơi xỏ                                               Chơi xấu

Chủng đậu                                           Trồng trái

Chuột sa chĩnh gạo                             Chuột sa hũ nếp

Chuyện nhảm                                      Ba lơn, chuyện ruồi bu           

Chuyện gẫu                                         Tán dóc

Có chửa                                               Mang bầu, có bầu

Cỗ bàn                                                 Tiệc tùng

Cốc rượu                                             Ly rượu (ly rượu mừng)

Cơm khê                                             Cơm khét

Cơm rang                                            Cơm chiên

Con chấy (bắt chấy trên đầu)              Con chí (bắt chí trên đầu)

Con tàu vũ trụ                                     Phi thuyền không gian

Cồn (Nồng độ cồn trong máu)            Rượu (Nồng độ rượu trong máu)

Cua gái                                                O mèo

Củ đậu                                                 Củ sắn

Cùng đinh                                           Dân đen

Cười lộn ruột                                      Cười bể bụng

Cười tủm tỉm                                      Cười mỉm chi

Cương (Kinh Kim Cương)                 Cang (Kinh Kim Cang) (Phật)

Cương thường                                                Cang thường

Dạ dày                                                            Bao tử

Dại                                                      Khờ

Dan díu (tình ái)                                  Lẹo tẹo

Dê                                                       Ba lăm (35)

Diện kẻng                                            Ăn mặc bảnh

Diêm (hộp diêm)                                 Quẹt  (hộp quẹt)

Diễu binh                                            Diễn binh

Dọa                                                     Hù

Dọc mùng                                           Bạc hà

Dớp (vận xui)                                      Huông

Du côn                                                            Du đãng

Du thủ du thực                                   Đá cá lăn dưa

Dưa chuột                                           Dưa leo

Đá bóng                                              Đá banh (từ chữ ballon của Pháp)

Đái (Đái công chuộc tội)                     Đới (Đới công chuộc tội)

Đâm                                                    Lụi

Đá penalty (bây giờ gọi là luân lưu)   Đá phạt đền/đá ở chấm phạt đền

Đại thụ                                                            Đại thọ

Đan (linh đan)                                     Đơn (đơn điền, cao đơn hoàn tán, linh đơn)

Đàn ca                                                 Đờn ca

Đàn đúm                                             Tụm năm túm ba

Đần độn                                              Lù đù, cù lần  

Đánh bốc (boxing)                              Quyền Anh

Đánh nhau                                           Uýnh lộn                                                        

Đánh chén, chè chén                           Nhậu                          

Đậu phụ                                              Tàu hũ

Đắt đỏ                                                 Mắc mỏ

Đen như hòn than bóc nõn                 Đen thui, đen như cột nhà cháy

Đẹp, tốt, giỏi, chiến, cừ                      Ngon lành, bảnh

Đi chân chữ bát                                   Đi hàng hai

Đi đái                                                  Đi tiểu

Đi ỉa                                                    Đi cầu

Đi đời nhà ma                                     Tiêu tùng

Đi chuyến tàu suốt                              Hết đường tương chao

Đĩa                                                      Dĩa

Điếu đóm                                            Tà lọt

Đỗ                                                       Đậu

Đỗ bằng                                              Đậu bằng (đậu bằng trung học chẳng hạn)

Đỗ xanh                                              Đậu xanh

Đồ chết tiệt                                         Đồ mắc dịch

Đồ đồng nát                                        Đồ lạc xoong

Đòn hội chợ                                        Bề hội đồng

Đồng bóng (tính)                                Bốc đồng

Đồng xu                                              Bạc cắc

Đũa xe đạp                                          Căm

Đứng dạng chân                                 Chàng hảng

Được                                                   Đặng (Thà mất lòng anh đặng bụng chồng)

E thẹn                                                  Mắc cở

Êm thắm                                              Êm ru bà rù

Gà tơ                                                   Gà mái dầu

Gạo nếp cẩm                                       Gạo nếp than

Gầy                                                     Ốm

Gầy trơ xương            /Gầy như con ma         Ốm cà tong cà teo, ốm nhắt

Giả vờ                                                 Giả bộ

Hàng mã                                              Đổ dỏm

Hen (bệnh)                                          Suyễn

Hồ tiêu                                                            Hạt tiêu

Hơi đâu mà buồn                                Sức mấy mà buồn

Khách trú                                            Ba Tàu

Khoai sọ                                              Khoai môn

Kịch nói                                              Thoại kịch

Kiết tường                                          Cát tường

Hết chỗ chê                                         Hết sẩy

Hết sạch                                              Hết trơn hết trọi

Hiệu (hiệu phở)                                   Tiệm phở

Hợp (Liên Hợp Quốc)                                    Hiệp (Liên Hiệp Quốc)          

Hoa                                                     Bông              

Hoa nhài                                              Bông lài                                              

Hoa đại (hoa hình chữ Đại)                 Bông xứ

Hoa tai (nữ trang)                               Bông tai

Hoạn lợn                                             Thiến heo

Hoang phí                                           Xài sang                                                                                 

Hổ                                                       Cọp    

Hòa (Hòa cả làng)                               Huề (Huề cả làng)

Hoàng Đế                                            Huỳnh Đế (cua Huỳnh Đế)

Hòm (đựng đồ hay quần áo)               Dương hay giương

Áo quan                                              Hòm

Hòm thư                                              Hộp thư

Hống hách                                           Làm tàng, làm phách

Hồng (hoa)                                          Hường

Hủi                                                      Cùi (trại cùi, người cùi)

Hương (thắp hương)                           Nhang (thắp nhang)

Hụt hẫng                                             Chới với (không chỗ bám víu)

Kênh kiệu                                            Làm phách, lên mặt

Khang                                                 Khương (Phú, Quý, Thọ, Khương, Ninh)

Khách trú                                            Các chú, Ba Tàu, Tàu

Kịch nói                                              Thoại kịch

Khiếp                                                  Sợ

Khoèo, chơi đểu                                  Đá giò lái

Khoai sọ                                              Khoai môn

Khoan thai                                          Chậm rãi, tà tà

Khuyên (đeo tai)                                 Khoen

Khuỷu tay                                           Cùi chõ                                   

Kim cương                                          Hột xoàn

Là (quần áo)                                        Ủi (thợ giặt ủi)

Lã (họ)                                                           Lữ

Lã Bố                                                  Lữ Bố

Làm ăn                                                Mần ăn                                                                                   

Làm bừa                                              Ẩu

Làm dáng                                            Điệu bộ

Làm phiền, quấy rối                            Phá rầy, quấy rầy

Làm thuê                                             Làm mướn

Lang thang, vớ vẩn                             Lang bang

Làng                                                    Xã

Lạng                                                    100 gram

Lạng (vàng)                                         Lượng (vàng) 

Láng bóng                                           Láng cóong

Lẫy (Em bé biết lẫy)                           Lật

Lề mề                                                  Chậm lụt, lè phè

Lễ gia tiên                                           Lễ ông bà

Lên cơn                                               Mát dây

Liến thoắng (nói)                                Tía lia

Lĩnh (quần)                                         Lãnh

Lộ tẩy                                                  Bể mánh

Lòi dom (bệnh)                                   Trĩ

Lỡm                                                    Đùa, đùa cợt

Lợn                                                     Heo

Lợn lòi                                                            Heo rừng

Lợn quay                                             Heo quay

Lông mi                                               Lông nheo

Lúi cúi                                                 Lui cui

Lười                                                    Làm biếng                                                                  

Luộm thuộm, không đứng đắn           Bê bối 

Lung tung, bừa bãi                              Tùm lum (cây cỏ mọc tùm lum)

Lý trưởng                                            Hương cả

Ma mãnh                                             Ma lanh

Màn                                                     Mùng

Mắng mỏ                                             La rầy

May rủi                                                Hên xui

Mẹ ghẻ                                                Mẹ kế

Mệnh (Minh Mệnh, cách mệnh)          Mạng (Minh Mạng, cách mạng)

Mì chính                                              Bột ngọt

Miếu                                                    Miễu   

Mình ơi                                               Cưng ơi

Mộc nhĩ                                               Nấm mèo

Một tấc lên trời, khoe khoang             Nổ, nổ sảng

Mũ                                                       Nón                                                    

Mù                                                       Đui

Mũ ni che tai (thái độ)                         Trùm mền       

Mừng tuổi                                           Lì xì

Mướp đắng                                         Khổ qua

Nằm mê, nằm mơ                                Mớ

Nến                                                     Đèn cầy

Ngã                                                     Té (té xỉu)

Ngan                                                   Vịt xiêm

Ngày giỗ                                             Ngày kỵ         

Nghe hơi nồi chõ                                Nghe lóm, đoán mò

Nghĩa (Quảng Nghĩa)                         Quảng Ngãi

Nghiện                                                            Ghiền

Ngõ                                                     Đường hẻm, hẻm

Ngô                                                     Bắp

Ngô rang                                             Bắp rang

Ngổ ngáo                                            Ngang tàng

Ngồi lê đôi mách                                 Nhiều chuyện

Ngọt lịm                                              Ngọt như mía lùi

Nhà tù                                                 Khám

Nhại                                                    Nhái (giọng)

Nhậm  (Ngô Thì Nhậm)                      Nhiệm (Ngô Thời Nhiệm)

Nhậm chức                                          Nhiệm chức    

Nhân (nhân nghĩa)                              Nhơn (Nhơn nghĩa)

Hương (bát hương)                             Bát nhang

Nhanh (nhanh lên)                              Lẹ (lẹ lên)

Nhanh như chớp                                 Lẹ như chớp

Nhanh nhẩu đoảng                              Lanh chanh

Nhất                                                    Nhứt (Tân Sơn Nhứt)

Nhảy đầm                                            Khiêu vũ

Nhớ mãi                                              Nhớ hoài

Như mớ bòng bong                             Rối như canh hẹ

Như thế này                                        Như vầy

Như trời giáng                                                Tá hỏa tam tinh                      

Ninh nhừ                                             Hầm (Gà hầm thuốc bắc)

Nói láo                                                            Ba xạo, nói xạo, nói dóc

Nói kháy                                             Móc lò

Nói liến thoắng                                   Nói tía lia

Nói phét thành thần                            Dóc tổ

Nói phét, nói điêu                               Nói dóc, ba sạo

Nói quá, khoe khoang                         Nổ

Nũng nịu                                             Nhõng nhẽo   

Nước bọt                                             Nước miếng

Nước dùng                                          Nước lèo        

Nuông chiều                                        Cưng  

Ốm (Ốm tương tư)                             Bệnh (Bệnh vì thất tình)                                                        

Ông ba bị chín quai                             Ông kẹ

Phá hại            , báo đời                                  Phá  gạo

Phải lòng                                             Thương, yêu ai

Phanh                                                  Thắng (xe)

Pháo hoa                                             Pháo bông

Phẩy (dấu)                                           Phết

Phì cười                                               Tức cười

Phố (Phố Hai Bà Trưng)                     Đường (Đường Hai Bà Trưng)

Phố khách                                           Phố Tàu

Phúc                                                    Phước

Phục viên                                            Về hưu, về vườn

Phụng (loan phụng)                            Phượng (loan phượng, phượng vĩ)

Quả                                                     Trái

Quả dứa                                              Trái thơm, trái khóm

Quả na                                                 Mãn cầu

Quả roi                                                Mận

Quán (quán phở)                                 Tiệm (tiệm phở)

Quần cụt, quần short                           Quần đùi

Quần lĩnh                                            Quần lãnh

Quý                                                     Quới (Quới nhân phù trợ)

Rán (gà rán)                                        Chiên (gà chiên)

Rang (cơm rang)                                 Chiên   (cơm chiên)

Rau húng                                             Rau thơm

Rau mùi                                               Rau ngò                                             

Rau ngổ                                               Rau ngò om                                        

Rau cải cúc                                          Rau tần ô

Rẽ                                                        Quẹo (quẻo phải, quẹo trái)

Rét (thời tiết)                                      Lạnh

Rượu nếp                                            Cơm rượu

Rượu trắng                                          Rượu đế

Sà-phòng                                             Sà-bông

Sắc (dao)                                             Bén

Săm, lốp                                              Vỏ, ruột  (xe) 

Sân bay                                               Phi Trường (Phi Trường Tân Sơn Nhất)                                

Sắn                                                      Khoai mì

Sáng dạ                                               Thông minh

Sào ruộng                                            Một công ruộng

Say túy lúy, say mèm                          Say xỉn

Sinh (chúng sinh)                                Sanh (chúng sanh)

Sợ                                                        Ớn (Ớn da gà)

Sơn (núi)                                             San (giang san)

Suất ăn, suất quà                                 Phần ăn, phần quà

Súng cao-su                                         Ná thung

Súng lục                                              Súng sáu

Súp-lơ                                                             Bông cải                                                                                 

Sướng làm sao đâu                              Đã đời

Súy (nguyên súy)                                Soái  (nguyên soái)

Ta đây (thái độ)                                   Làm tàng, làm phách

Tá (12)                                                 Lố (12)

Thong thả                                            Tà tà                                                   

Tách                                                    Ly

Tẩm quất                                             Đấm bóp

Tán láo                                                Tán dóc

Tệ, không tốt lắm                                Bết bát

Thái bình                                             Thới bình thạnh trị

Thằng quỷ sứ  (phá phách)                 Thằng ông nội

Tháo dạ (bệnh)                                    Tiêu chảy

Thất hứa, lỡ hẹn                                  Cho leo cây, hứa lèo

Thật (thật thà)                                     Thiệt (thiệt thà, làm chơi ăn thiệt)

Thẹn                                                    Mắc cở

Thì  (Ngô Thì Nhậm)                          Thời (Ngô Thời Nhiệm)

Thìa                                                     Muỗng

Thịnh trị                                              Thạnh trị

Thịt ba rọi                                            Thịt ba chỉ

Thư thái hân hoan                               Thơ thới hân hoan

Thổ Công                                            Ông Địa

Thoái   (Tiến thoái lưỡng nan)            Thối (Tiến thối lưỡng nan)     

Thối                                                     Thúi, thúi rùm

Thôn                                                    Xóm

Thong thả                                            Tà tà

Thông gia                                            Xui gia

Thủ lĩnh                                               Thủ lãnh

Thụ  (cây)                                            Thọ

Thùng sắt tây                                      Thùng thiếc                                                                            

Thuyền                                                Ghe

Thượng nguyên                                   Thượng ngươn

Tiến                                                     Tấn (tấn công)

Tiêu cho sướng                                   Xài đã đời

Tiêu dùng                                            Tiêu thụ

Tinh tiến                                              Tinh tấn (Phật)

Tính,  bách tính                                   Tánh, bá tánh

Thối hoăng                                          Thúi hoắc, thúi rùm

Thông gia                                            Xuôi gia/xui gia          

Thu (tiền)                                            Thâu (tiền)

Thu tóm                                               Thâu tóm (gom lại)

Thủ lợn                                                Đầu heo                                                                      

Thủ đoạn                                             Mánh mung    

Thủng (bị thủng)                                 Lủng (bị lủng)

To                                                        Bự

Tôi                                                       Tui (tụi tui)

Tối dạ                                                  Kém thông minh

Tối om                                                 Tối thui, tối mò

Tôn (Lý Thánh Tôn)                            Lý Thánh Tông

Tốt                                                       Chốt (cờ tướng

Trái khoáy, ngược đời                         Cắc cớ

Trẻ con                                                Con  nít

Trèo cao                                              Nghèo mà ham

Trứng gà                                              Hột gà

Trứng vịt                                             Hột vịt

Tức như bò đá, tức lộn ruột                Tức cành hông           

Tức chết đi được                                 Tức thấy mồ

Tùng  (tùy tùng)                                  Tòng (tùy tòng, tại gia tòng phụ)

Tùng lâm                                             Tòng lâm (Phật)

Vâng (Miền Bắc gọi dạ, bảo vâng)     Dạ (Miền Nam cái gì cũng dạ)

Vành xe                                               Niềng 

Vào                                                     Vô (Thương em anh cũng muốn vô)

Vào tù, ở tù                                         Xộ khám        

Ví đầm                                                            Bóp đầm

Vặn vẹo                                               Bắt bẻ 

Vàng ròng                                           Vàng y

Vẽ vời                                                 Bày đặt                       

Vô duyên, nhạt như nước ốc              Lãng nhách, lãng òm

Vỡ (làm vỡ)                                        Bể  (làm bể)

Vợ, chồng                                           Ông xã, bà xã 

Vớ bở                                                  Trúng mánh

Vỡ (Cười vỡ bụng)                             Bể (Cười bể bụng)

Vòi tiển, moi tiền                                Bắt địa

Vũ đài                                                 Võ đài

Vũ khí                                                 Võ khí

Vũ trang                                              Võ trang

Vừng                                                   Mè      

Vuốt râu hùm                                      Xỉa răng cọp   

Xá lỵ                                                   Xá lợi (Phật)

Xài hoang                                            Xài phí

Xấu hổ                                                            Mắc cở

Xe ô-tô                                                Xe hơi

Xe ngựa                                               Xe thổ mộ

Xì dầu                                                 Nước tương

Xúi  quẩy                                            Xui, xui tận mạng                  

Xưa lắm rồi                                         Xưa như trái đất                                                         

Xuống dốc không phanh                    Đời tàn trong ngõ hẹp

Yểu điệu, õng ẹo                                 Làm bộ làm tịch

Đào Văn Bình

(California ngày 17/12/2022)