Trong
năm qua, y học đã có những bước phát triển gì mới? Dưới đây là 10 phát
minh quan trọng nhất trong cuộc chiến chống lại bệnh tật.
1. Ra đời vắc xin đầu tiên cho chứng sốt xuất huyết
(Ảnh: Joe)
Sốt
xuất huyết—một loại virus được lây truyền phổ biến nhất nhờ muỗi Aedes
aegypti—lây nhiễm cho khoảng 400 triệu người mỗi năm. Biểu hiện: Sốt
cao, đau đầu kinh khủng, nôn mửa, thậm chí tử vong. Khoảng 40% dân số
thế giới đứng trước nguy cơ mắc chứng bệnh này, và khi khí hậu toàn cầu
trở nên ấm hơn cùng các hoạt động du lịch gia tăng, nguy cơ này thậm chí
còn lớn hơn nữa.
Năm nay, Tổ chức Y tế Thế giới giới
thiệu loại vắc xin đầu tiên phòng chống sốt xuất huyết, và công tác
tiêm chủng đã bước đầu được thực hiện ở những khu vực ấm áp như Brazil
và Philippines. Có bốn loại virus gây sốt xuất huyết, nên các nhà nghiên
cứu đã phải cần đến 20 năm để phát triển một loại vắc xin chống lại cả
bốn loại này. Tiềm năng là rất lớn. Nếu 20% dân số thế giới được tiêm
chủng, số ca mắc sốt xuất huyết có thể giảm một nửa chỉ trong vòng 5
năm. Kiểm soát tốt sốt xuất huyết sẽ giúp giảm thiểu 9 tỷ USD chi phí y
tế mỗi năm cho nền kinh tế toàn cầu.
2. Cấy mô dưới da hỗ trợ cai nghiện ma túy
Trong
quá trình điều trị cai nghiện ma túy, thiếu mất một hoặc hai liều thuốc
cắt cơn có thể khiến triệu chứng vã thuốc tái phát. Để giải quyết vấn
đề này, hãng dược phẩm Braeburn Pharmaceuticals đã phát minh ra loại mô Probuphine kích
thước ngang que diêm, dùng cấy bên dưới da. Loại mô này sẽ liên tục
giải phóng hoạt chất buprenorphine, với lượng nhỏ, đều đặn giúp kháng
lại triệu chứng vã thuốc. Phát minh y học này hiện đã được Cục quản lý
Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) phê duyệt cho bệnh nhân đang trong
quá trình hồi phục tích cực khỏi trạng thái nghiện thuốc.
Từ
lâu các nhà khoa học đã biết rằng virus có thể kích hoạt hệ miễn dịch
kháng lại ung thư, nhưng chưa thể điều chỉnh virus để không ảnh hưởng
đến sức đề kháng của cơ thể. Cuối năm 2015,IMLYGIC đã trở thành loại thuốc virus kích hoạt hệ miễn dịch diệt ung thư đầu tiên được FDA phê duyệt.
Được
dùng để điều trị u hắc tố, biến thể virus herpes sẽ được tiêm vào khối
u; tại đây nó sẽ kích hoạt phản ứng miễn dịch đối với khối u ung thư.
4. Stent tự tiêu
Stent
kim loại là ống nhỏ dùng để thông tắc động mạch, một công cụ quan trọng
trong phẫu thuật tim. Nhưng do miếng kim loại này lưu ở đó lâu dài, nên
mảng bám có thể tích tụ xung quanh. Chính vì vấn đề này, hãng Abbott đã
nghiên cứu phát triển một loại stent tự tiêu sinh
học có khả năng tự phân hủy sau khi hoàn thành nhiệm vụ. Được làm từ
polylactide, một loại polymer dễ phân hủy sinh học có trong thành phần
chỉ tự tiêu, phát minh y học này có chất lượng tương đương stent kim
loại trong thử nghiệm lâm sàng.
Nhiệt kế cặp nách thủy ngân (hay điện tử) thông thường cần đợi 3 phút trước khi biết kết quả, nhưng với chiếc nhiệt kế Thermo hồng ngoại của
hãng Withings này, thời gian chờ đợi chỉ là 2 giây. Mười sáu cảm ứng
hồng ngoại ghi nhận số đo hơn 4.000 lần từ động mạch vùng trán mà hoàn
toàn không cần chạm vào da. Giá thị trường: 100 USD
6. Robot phẫu thuật khéo léo
Robot phẫu thuật STAR (Smart Tissue Autonomous Robot)
có thể khâu ráp một trong những khu vực khó thao tác nhất trên cơ thể
người: phần ruột. Hệ thống cảm ứng trong robot phẫu thuật STAR sẽ cảm
nhận và phản ứng với các tác động lực kéo và sự thay đổi áp suất cực
nhỏ, từ đó nâng cao độ chính xác của robot. Khi khâu ráp ruột lợn, vốn
có độ đàn hồi tương đương, robot STAR có thể khâu cách đều hơn so với
bác sĩ, thậm chí so với cánh tay robot hỗ trợ phẫu thuật.
7. ‘Làn da thứ hai’ loại bỏ tức thì các dấu hiệu lão hóa
Các nhà khoa học tại MIT (Mỹ) đã phát triển được một “làn da thứ hai” khiến
bạn trông trẻ trung hơn. Khi đắp lên da, chất liệu này sẽ “mô phỏng đặc
tính cơ học và đàn hồi của một làn da trẻ trung, khỏe mạnh”.
XPL
có một độ đàn hồi đáng kinh ngạc – nó có thể trở lại trạng thái ban đầu
sau khi được kéo giãn 250%, trong khi làn da bình thường chỉ có thể kéo
giãn được 180%.
8. Thiết bị kiểm tra đường huyết không cần lấy máu
Những
người mắc tiểu đường được chỉ định tiêm insulin (tiểu đường nặng)
thường sẽ phải lấy máu đầu ngón tay cả chục lần mỗi ngày để kiểm tra
lượng đường trong máu (đường huyết – glucose). Thiết bị FreeStyle Libre
của hãng Abbott có thể loại bỏ công đoạn lấy máu đau đớn này. Một cảm
ứng nhỏ, tròn trên cánh tay trên chứa một sợi nhỏ mà, khi được cấy ngay
bên dưới da, sẽ liên tục giám sát lượng đường huyết. Các bệnh nhân sử
dụng một máy quét nhỏ để kiểm tra chỉ số đường huyết của họ. Đối với
những người sử dụng phát minh y học mới này, trạng thái đường huyết thấp
xảy ra ít hơn 38%.
Có hai phiên bản của thiết bị FreeStyle Libre. Một phiên bản chuyên gia, FreeStyle Libre Pro, sử dụng dưới sự giám sát của bác sĩ, đã được FDA chứng nhận vào tháng 9 vừa qua. Một phiên bản người tiêu dùng, FreeStyle Libre, hiện đang được FDA giám định.
Mối
đe dọa lớn nhất của virus Zika là nguy cơ gây dị tật đầu nhỏ ở trẻ, tuy
nhiên các bà mẹ tương lai có thể không biết họ bị lây nhiễm. Phương
pháp xét nghiệm virus zika thông thường tại phòng thí nghiệm cho ra kết
quả sau nhiều ngày, đồng thời đòi hỏi nhiều trang thiết bị không có sẵn ở
vùng nông thôn. Các nhà nghiên cứu tại MIT đã phát minh ra một phương
pháp xét nghiệm bằng giấy cho
ra kết quả trong vòng 3 tiếng đồng hồ. Khi tiếp xúc với mẫu máu chứa
virus Zika, các chấm vàng trên giấy sẽ chuyển tím. Các nhà nghiên cứu
cho rằng phương pháp tương tự có thể giúp chẩn đoán nhanh các loại bệnh
khác, như sốt rét.
10. Liều thuốc tê nha khoa “không tiêm, qua đường mũi”
Tiêm thuốc tê thường là công đoạn đau đớn nhất của việc trám (hàn) răng. Đứng trước vấn đề này, hãng St. Renatus đã cho ra đời Kovanaze, một loại thuốc gây tê qua đường mũi. Hai lần xịt vào lỗ mũi phía bên răng cần thao tác sẽ giúp xóa đi cơn đau khi trám răng.
(N.Diễm chuyển)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét