16 thg 5, 2013

Uống thuốc đúng cách - BS Nguyễn Ý Đức


Câu Chuyn Thy Lang: Ung Thuc như thế nào
BS Nguyn Ý Đc
Dược phm ch có tác dng tt khi được dùng đúng theo hướng dn ca nhà bào chế hoc ca bác sĩ, dược sĩ. Bng không thì thuc không có tác dng như ý mun mà li còn gây ra nhiu ri ro cho sc khe nht là khi đang b các bnh mãn tính như tiu đường, cao huyết áp, cao cholesterol…
Nhưng toa thuc ca bác sĩ thường ch gin d có my dòng ch tên thuc, s lượng được mua, ung mi ngày my ln và còn được mua bao nhiêu ln. Mt bnh nhân có vài ba bnh mãn tính thì có th có dăm toa vi nhiu loi thuc khác nhau.
Thuc do dược sĩ trao cho thường được ghi thêm my chi tiết như ung trước hoc sau ba ăn, không nên b hoc tán vn thuc, thuc có th gây khó chu cho d dy thì ăn mt miếng bánh hoc mt chút thc ăn…
V nhà, bnh nhân thc mc không biết ung mi loi thuc vào thi đim nào trong ngày hoc là liu có th ung chung vi nhau cho tin vic s sách.
Thi đim ung trong ngày rt quan trng vì các hot đng ca cơ th cũng như din tiến bnh thay đi vi thi gian trong ngày. Thí d huyết áp thường lên cao vào sáng sm, cao nht vào gia trưa ri gim dn ti chiu đ ri lên cao vào bui sáng. Người b cao huyết áp cn ung thuc vào đúng thi đim đ h huyết áp. Bnh cũng nng nh vào gi khác nhau ca mi ngày. Cho nên ung vào lúc nào là điu cn được đ ý.
Sau đây là gii đáp mt s thc mc thường được nêu ra. Và cũng xin thưa trước là đây ch là ý kiến chung chung, bà con cn hi bác sĩ đang điu tr vì các v này biết rõ bnh tình và s đưa ra hướng dn thích hp cho mi người, mi bnh.
1.Ti sao phi ung khi ăn hoc sau ba ăn?
Vì mt vài loi thuc có th kích thích d dày gây ra nôn ma như Allopurinol cha bnh thng phong, thuc Bromocryptine cha bnh Parkinson, cho nên phi ung cách xa ba ăn.
Ngược li cũng có thuc gây khó chu cho d dày cho nên phi ung khi ăn mt chút thc phm, như là thuc chng đau Aspirin, Advil hoc các loi steroid.
Mt s dược phm như Gaviscon đ gim chua hoc chn cht chua t d dày tiết ra thì li phi ung ngay sau hoc trong khi đang ăn là lúc mà dch v chua ca dy lên cao.
Các loi thuc cha bnh ming hoc cung hng như nước súc ming, thuc thoa cha nm ming nystatin, miconazole phi dùng sau ba ăn, nếu không thc ăn s làm thuc mau ri khi ming và gim tác dng.
Mt s thuc cn có thc phm đ d dàng được hp th ti d dày và rut thì li cn được ung khi no bng, chng hn thuc cha HIV ritinavir, saquinavir…
Thuc ung tr bnh tiu đường nên ung gn ba ăn đ gim đường huyết sau khi ăn và đ tránh đường huyết quá thp.
2.Liu tôi có th tán vn hoc b nh viên thuc cho d ung?
Li hướng dn chung ca nhà sn xut là không nhai nát, tán vn hoc b nh viên thuc ngoi tr khi bác sĩ nói làm vy.
Lý do là mi loi thuc viên như vy có tác dng riêng bit. Có th cn được tan dn vào cơ th, có th được bc mt lp bo v và không có tác dng nếu không ung nguyên dng. Nếu ta t ý tán nh hoc nhai nát thì thuc có th hòa vào máu cùng mt lúc và có th gây ra ri ro đôi khi nguy him.
3.Thế nếu tôi không nut được viên thuc thì phi làm gì?
Trong trường hp này, nên cho bác sĩ hay đ có th thay thế bng thuc nước hoc viên thuc hòa tan trong nước.
Nếu bác sĩ nói có th tán nh và cho hòa tan trong nước hoc rc ln vào vi thc phm cho d dùng, thì làm theo đúng hướng dn.
3.Nếu toa thuc dn ung trước hoc sau ba ăn thì ung như thế nào?
Nếu toa thuc nói ung trước ba ăn thì nên ung t 1 gi ti 30 phút trước ba ăn; nếu nói sau ba ăn thì ung 30 phút ti 1 gi sau ba ăn. Nếu toa nói ung khi bng đói thì nên ung ít nht 1 gi trước khi ăn.
Chng hn thuc gim cân Alli phi ung 1 gi sau khi ăn đ có tác dng tt, insulin phi chích 30 phút trước khi ăn vì đó là thi gian cn thiết đ thuc bt đu có tác dng h đường trong máu.
4.Nếu toa thuc nói ung ngày hai ln thì ung vào lúc nào?
Vi nhiu loi thuc cn được duy trì mc đ đm đc thường xuyên trong máu, ta phi ung theo đúng ch dn ca nhà bào chế và bác sĩ.
Nếu nói ung 2 ln mi ngày thì ta có th ung khi nào thun tin d nh như ung ngay sau khi ăn sáng và khi ăn cơm chiu. Nếu hướng dn nói không ung khi ăn thì ung khong t 30 phút ti 60 phút trước khi ăn hoc 2 gi sau khi ăn.
5.Nếu ung ngày 3 ln thì ung ra sao?
Hãy chn thi đim thun tin cho mình, chng hn có th ung vào bui sáng khi ăn đim tâm, bui chiu và gn ba cơm ti.
6.Ung mi 6 gi thì có th ung sáng sm lúc 6 gi ri gia trưa, 6 gi chiu ri na đêm. Hoc 8 gi sáng, 2 gi chiu, 8 gi ti và 2 gi sáng, tùy theo lch trình nào thun tin cho mình.
Còn mi 8 gi thì có th là lúc 6 gi sáng, 2 gi chiu và 10 gi ti. Hoc 8 gi sáng, 4 gi chiu và na đêm, tùy theo thi gian mà mình có th áp dng thường xuyên.
7.Còn ung khi đi ng thì ung khong 30 phút trước khi lên giường đi ng, ngoi tr bác sĩ hướng dn cách khác.
Và nếu bác sĩ dn ung mi 12 gi thì ung vào 6 gi sáng và 6 gi chiu hoc 8 gi sáng và 8 gi ti, tùy theo hoàn cnh.
Thc là quá phc tp nhưng nếu mun khi bnh thì phi ung đúng theo hướng dn.
8.Thế nếu tôi quên mt ln ung thì phi làm g?
Trong trường hp này thì phi đc li hướng dn trong hp thuc, vì mi loi thuc có đc tính riêng. Nếu vn còn thc mc thì hi bác sĩ hoc dược sĩ.Không nên ung gp đôi đ bù.
Cách ung mt s dược phm
1.Thuc h huyết áp
Huyết áp thay đi tùy theo thi gian trong ngày cũng như khi cơ th vn đng, ngh ngơi hoc khi có stress.
mt người khe mnh, huyết áp thường lên cao t sáng sm, cao nht là vào bui trưa sau đó xung dn cho ti ti ri li lên cao đ đón bình minh. Nếu huyết áp không thay đi theo chu kỳ này thì có th là du hiu báo trước ca bnh tim mch. Cũng vì l đó mà người b cao huyết áp phi đo áp xut này nhiu ln trong ngày vào cùng thi đim.
Thuc h huyết áp có loi có tác dng kéo dài trong 24 gi thì nên ung vào bui ti. Còn thuc có tác dng t 8-12 gi thì ung vào bui sáng.
Cho nên có ý kiến cho rng nên ung thuc h huyết áp vào bui ti đ có tác dng vào bui sáng cũng như đ tránh tình trng ngây ngt do mt vài loi thuc gây ra.
Tuy nhiên, nếu đang ung vào bui sáng như bác sĩ dn thì xin c tiếp tc như vy. Điu quan trng là ung vào lúc nào thun tin, d nh.
Riêng vi heart attack và tai biến não thường xy ra vào bui sáng thì có ý kiến nói là nên ung sm nht khi ng dy vào bui sáng.
2-Thuc tiu đường.
Có hai loi: thuc viên ung và thuc insulin chích.
Vi thuc ung, thường thường là ung khi ăn vì sau khi ăn thì đường huyết lên cao.
Vi Insulin: có loi có tác dng nhanh hoc chm và kéo dài và có người bnh phi chích 2 hoc 3 ln mi ngày. Bác sĩ s hướng dn cách dùng.
3.Thuc h cholesterol
Cholesterol thường được cơ th sn xut vào ban đêm cho nên thuc h cholesterol được dùng vào lúc đi ng.
4.Thuc chng đau nhc
Bnh viêm khp osteoarthritis thường gây đau nhiu vào ban đêm hơn là ban ngày, do đó nên ung thuc chng đau như ibuprofen vào bui trưa đ có tác dng vào ban đêm.
Còn bnh thp khp Rheumatoid arthritis li đau nhiu vào bui sáng cho nên ung thuc sau ba cơm chiu đ gim đau xut hin vào ban đêm.
5. Bnh hen suyn
Vào ban đêm, phế qun thường thu hp cho nên người b hen suyn thường hay lên cơn vào ban đêm vì thế có ý kiến cho rng mt liu thuc hít prednisone vào bui chiu, khoàng 3 gi, s có tác dng tt hơn là dùng vào bui sáng.
6. Thuc tr loét d dày
Lượng acid trong d dày thay đi tùy theo thi gian trong ngày và du hiu bnh loét bao t thường cao nht vào bui ti hoc sáng sm. Do đó thuc tr loét d dày nên ung vào lúc đi ng đ có tác dng gim đau.
7. Thuc kháng sinh.
Đa s kháng sinh có tác dng ti đa khi bao t không có thc ăn vì khi đó kháng sinh d dàng được hp th vào máu, không phi cnh tranh vi thc phm. Tuy nhiên cũng có mt s kháng sinh li cn ung khi ăn, vì thế nên hi bác sĩ hoc dược sĩ cho rõ ràng.
8.Thuc chng d ng
D ng thường xy ra vào bui sáng, cho nên cn ung chng d ng vào ban đêm đ sn sàng loi tr du hiu d dng vào sáng sm, đng thi cũng đ tránh khi b ngây ngt bun ng ban ngày.
9.Viên thuc nga thai
Thuc nga thai có mc đích ngăn s rng trng người n và nếu không có trng rng thì không có th thai. Ngoài ra thuc cũng thay đi cht nhn t cung khiến cho tinh trùng không di chuyn vào đây được đ kiếm trng cũng như to điu kin bt li cho trng bám vào t cung đ tăng trưởng. Do đó phi ung thuc vào cùng thi đim mi ngày đ lượng hormone luôn luôn c đnh ngõ hu ngăn được s s th thai.
10.Thuc cha bnh loãng xương.
Có nhiu loi thuc cha loãng xương, thông thường nht là Bisphosphonates (Fosamax, Actonel, Bovinia…). Thuc có tác dng làm chn s thoái hóa ca xương, không được hp th d dàng d dày và có th gây ra khó chu bao t, chua. Do đó nhà bào chế nói nên ung khi bng đói, vi mt ly nước to đy, không nm hoc cúi mình xung trong thi gian t 30-60 phút sau khi ung đ tránh thuc trào ngược lên thc qun.Sau 30 phút có th ăn được. Nên nh là thuc này phi ung dài hn, có khi c dăm năm và cũng phi dùng thêm vit D và calcium.
Trên th trường, có c hơn 4000 loi thuc mà cách ung cũng khác nhau. Cho nên xin dn dn tìm hiu tiếp.
Trong khi ch đi, bà con cô bác có bt c thc mc nào v thuc cũng như cách dùng, xin hi bác sĩ hoc dược sĩ cung cp thuc cho mình hoc đc k giy hướng dn kèm theo mi chai l đng thuc. Các dược sĩ đu được hun luyn v cách dùng thuc cũng như tác dng ph ca thuc. H sn sàng gii thích cn k.
Bác sĩ Nguyn Ý Đc

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét