Truyện ngắn: “The Liar” – Aleksandar Hemon (Nguyễn Huy Hoàng dịch )

Aleksandar Hemon là nhà văn người Mỹ gốc Bosnia. Truyện ngắn “The Liar” được in trong The Book of Other People, Zadie Smith ed., London: Penguin Books, 2008, tuyển tập gồm 23 truyện ngắn của 23 tác giả, trong đó có Adam Thirlwell, Nick Hornby, David Mitchell, Hari Kunzru, Colm Tóibín, và Jonathan Safran Foer.

Kẻ dối trá

Đám đông đang xôn xao trong bầu bụi chiều nâu xỉn; họ đợi đã quá lâu rồi. Cuối cùng, Quan tổng trấn bước xuống bậc thang áp chót, dạng chân và chống nạnh ra vẻ quyền chức thường thấy. Trống bụng tròn ấn tượng của ông lộ ra dưới vạt áo toga ướt đẫm mồ hôi, bóng rốn nổi lên chính giữa. Ông lướt qua đám đông với vẻ khinh miệt, lỗ rốn xoay theo ánh mắt ông khi ông xoay người một chút về bên trái, một chút về bên phải. Tiếng ồn lắng xuống. Với thanh kiếm của mình, đám lính gác đẩy lên hai người đàn ông rách rưới – dây xích xủng xoẻng trong khi họ lảo đảo bước – và dẫn họ đến hai bên Quan tổng trấn, người thậm chí còn không thèm liếc mắt nhìn họ. Tất cả trông như một màn trình diễn được tập dượt kỹ càng.
“Tất cả!” Quan tổng trấn quát. “Tất cả! Nhìn ta đây!”
Đám đông đã nhìn theo ông từ lâu, nhưng giờ nó siết chặt lại, như thể mỗi người là một mạch máu và bầu không khí vừa trở nên lạnh hơn. Đám bụi đang dần lắng xuống, phủ lên cơ thể họ, làm cay đôi mắt họ.
“Hai kẻ đáng khinh đây đã phạm luật của Đế chế,” Quan tổng trấn nạt nộ. “Chúng đáng bị trừng trị bằng mức án nặng nề nhất. Nhưng chúng chỉ là dân đen và với lòng khoan dung của Đế chế – một trong hai sẽ sống.”
Đám đông òa lên phấn khích. Quan tổng trấn chỉ vào người bên phải: hắn gầy, cánh tay dài, khẳng khiu và hàm răng mẻ, mắt trái tụ đầy máu và mủ. “Hắn là kẻ trộm,” Quan tổng trấn nói. “Hắn đã cướp miếng ăn của những người khác. Hắn len lén theo họ mỗi đêm. Hắn đánh cắp chút tài sản ít ỏi của họ. Những người cha trở nên túng thiếu, những người mẹ đã khóc, chính là bởi tên vô lại này.”
Tên trộm nhìn về phía đám đông bằng con mắt phải với tất cả vẻ ngây thơ hắn gom góp được. Đám đông biết hạng người như hắn, họ nhận ra tính tham lam gân guốc của hắn, nhưng họ cũng có thể thấy những vết bầm trên cánh tay hắn; họ có thể thấy những vệt máu khô két từ lỗ mũi dọc theo hàng ria và biến mất vào bộ râu của hắn.
“Mọi người,” tên trộm gào bằng giọng rít lên vỡ vụn. “Tôi đói. Các con tôi đói. Tôi đói!”
Một tên lính lấy mu bàn tay vả vào mặt tên trộm khiến một dòng máu tươi nhễu lên bộ râu của hắn. Đám đông xì xào, phấn khích bởi máu hứa hẹn nhiều thêm máu.
“Còn tên này,” – Quan tổng trấn chỉ vào người đàn ông bên trái – “tên này là tên lang băm, là kẻ dối trá. Hắn thốt ra nhiều trò bịp bợm. Hắn truyền đi những lời vu khống, dối trá, những chuyện hoang đường, bôi nhọ những người trung thực và Đế chế này. Đối với hắn, không có gì là thiêng liêng. Hắn phạm tội chống lại sự thật, bạn bè ta, không chỉ Đế chế này – sự thật. Sự thật là mẹ của luật pháp và trật tự.”
Đám đông quay sang chú ý tới người bên trái: tay hắn bị trói sau lưng; bả vai hắn trồi lên như vây cá; đầu gối hắn trụi như sọ trẻ con; bộ râu hắn bết chùng xuống đẫm mồ hôi, như thể hắn đang quắt lại – nhưng người hắn không có vết bầm nào, ngoại trừ nơi chiếc cùm làm rộp cặp mắt cá chân. Hắn thú nhận với lính canh mọi điều họ muốn nghe, và nói cho họ những điều họ không hỏi, tự do thêu dệt miễn sao họ hài lòng – họ chỉ lắng nghe, lắc đầu trong sự hoài nghi, nhưng không thể dừng lại hay đánh đập hắn. Kẻ dối trá nhìn lại đám đông một cách vô hại: có những kẻ cục súc khát máu, chuộng luật, luôn lê mông ngồi trước hàng đầu; và có những kẻ móc túi quẩn quanh đang móc túi chúng; và đằng kia, an toàn phía hai bên sườn, những công dân có uy tín, ghê tởm và sợ hãi trước cảnh tượng này, đang át tiếng một gã say xỉn đang rên rỉ về những người vợ không chung thủy của mình. Hắn nhận ra những đứa trẻ có gương mặt rỗ và hàm răng vàng ố, những đứa líu ríu theo chân và kéo chiếc đuôi lừa của hắn cách đó không lâu; và còn có một cô kỹ nữ say xỉn với đôi mắt xanh rưng đầy nước mắt, như thể hắn là chồng cô. Hắn nhận ra những tên gián điệp đang quan sát đám đông từ chính đám đông, vểnh tai ngóng lời bất chính về Quan tổng trấn hay Đế chế này.
Hắn biết hắn nên bình tĩnh và đường hoàng và bình thản. Hắn biết hắn có thể xoay chuyển đám đông và khiến họ yêu hắn – hắn từng làm vậy trước đây. Hắn có thể chỉ cần nhìn thẳng vào mắt họ, khóa cái nhìn chằm chằm của cô kỹ nữ, hay chạm vào những tên cục súc lông lá, và kể họ nghe một trong những câu chuyện hắn vớ được khi lang thang trên vùng đất này, hoặc truyện ngụ ngôn Joseph kể hắn, hoặc câu chuyện hắn mơ đêm qua. Nhưng Quan tổng trấn sẽ không bao giờ để cho hắn nói; và, ngay cả khi ông ta làm thế, đám đông cũng sẽ khát máu mà không khát lời. Một cơn hoảng loạn kỳ lạ xâm chiếm hắn, như thể toàn thân hắn run bắn – một ham muốn đau đớn, choáng váng, nhục nhã là được sống và hít thở trong cơ thể này, bây giờ và mãi mãi. Vậy nên hắn bắt đầu giật đầu về phía bên phải, quăng cái nhìn của hắn vào tên trộm như một sợi dây, nói bằng cơ thể hắn, bởi giọng nói mắc nghẹn của hắn sẽ không thể làm vậy, nói: “Chọn hắn! Chọn hắn!”
Đám đông trở nên khó chịu trước sự thay đổi đột ngột trong thái độ của kẻ dối trá. Gương mặt hắn căng cứng một cách điên dại; cổ hắn liên tục co thắt; đôi mắt hắn lồi sang một bên, như thể đang cố lộn ra khỏi tròng. Giờ đây họ nhận ra kẻ dối trá không chỉ là kẻ dối trá, mà hắn còn bị linh hồn quỷ dữ chiếm đoạt; họ có thể nhận ra hắn là một hạt giống xấu. Tên trộm ngồi yên, ý thức được một điều tốt đẹp cho hắn đang bắt đầu diễn ra.
“Thả tên trộm đi,” họ hét. “Thả hắn đi.”
“Thả hắn đi,” Quan tổng trấn ra lệnh cho đám lính.
Kẻ dối trá gục đầu xuống ngực, như thể mọi dây chằng cổ bỗng dưng đứt rời, và nhắm mắt lại. Đám đông đứng trong yên lặng một lúc, thưởng thức khoảnh khắc hắn chấp nhận sự thật, nhưng rồi họ bắt đầu sốt ruột và lê chân, khiến đám bụi bùng lên lần nữa, lần này dày hơn, trong khi mặt trời đã bắt đầu lặn.
Rồi đám lính dựa một cây thánh giá khổng lồ bằng gỗ trên lưng kẻ dối trá – một số chiếc dằm lập tức xuyên qua da trên vai phải của hắn, làm túa ra những dòng máu tươi. Hắn kéo lê cây thánh giá qua các con phố hẹp chật kín người, những người đang lau mồ hôi trên mặt, chờ cho hắn ngã gục và chết. Nhưng hắn vẫn tiếp tục đi, và trong một khoảnh khắc ảo giác hắn thấy gương mặt bình thản của tên trộm trong đám đông, như thể điều vừa xảy ra chưa bao giờ xảy ra.
Cây thánh giá trượt khỏi vai hắn, làm toạc ra một mảnh da lớn. Viên lính đi cạnh hắn nhấc cây thánh giá lên và đặt trở lại, nhưng dựa lên trên vai trái, một cách chậm rãi. “Rồi đấy,” viên lính nói. Kẻ dối trá đang thở hổn hển, gần như quên mất cơn đau, nhưng vẫn gắng thốt ra được một lời cảm ơn dành cho viên lính. Đám đông dồn lại quanh hai người, nên lính gác phải giải tán họ, đẩy lùi họ lại bằng giáo mác và mặt lưỡi gươm.
“Đây không phải điềm lành,” kẻ dối trá nói với viên lính.
Viên lính không nói gì.
“Ngươi biết không,” kẻ dối trá nói và ho ra lấm tấm máu, “ta là con trai của Chúa.”
Viên lính không nói gì.
“Ta là con trai của Chúa,” kẻ dối trá nói. “Ta đã được tiết lộ.”
“Quả thật người là vậy,” viên lính nói. “Còn ta là Virgil.”
Và đám rước tiếp tục, lên ngọn đồi, nơi phần lớn đám đông đang chờ trên đỉnh. Kẻ dối trá ngước lên nhìn về phía đỉnh đồi, hy vọng trong tuyệt vọng rằng những giọng nói trong đầu hắn đã nói cho hắn sự thật. ♦
Bản dịch © 2015 Nguyễn Huy Hoàng.