Ngày lễ Halloween là ngày
lễ diễn ra hằng năm vào đêm 31 tháng 10 Dương lịch
(Oct 31). Tên gọi Halloween
là viết gọn của
All Hallows' Evening, cũng là Hallowe'en hay All Hallows' Eve. Lễ hội
Halloween ngày nay bắt nguồn từ
dân tộc Celt, là một dân tộc sống
cách đây hơn 2,000 năm trên
các vùng đất bây giờ là Anh quốc, Ái Nhĩ Lan và miền
Bắc nước Pháp.
Dân tộc Celt bắt
đầu năm mới vào ngày 01 tháng 11 Dương Lịch. Một lễ hội
được cử hành vào đêm trước năm mới để vinh
danh vị thủ lãnh đã quá cố là Samhain. Ngày lễ hội
này báo hiệu sự bắt
đầu của mùa lạnh, của
những ngày tối tăm thường được
liên kết với sự
tàn tạ và sự chết
của loài người. Dân tộc Celt tin rằng
Samhain cho phép những linh
hồn người chết được trở về
nhà trên trần gian vào đêm
hôm đó. Vào năm 43 (Tây lịch
kỷ nguyên), người La Mã chinh phục vùng đất của dân
tộc Celt và cai trị khoảng 400 năm (vùng này bây giờ là Anh Quốc). Trong giai đoạn này c ó hai lễ hội
Samhain của dân tộc Celt. Một trong hai lễ
đó là FERALIA được cử
hành vào cuối tháng Mười để
vinh danh những ngưòi đã chết, lễ thứ hai dành cho Pomona, nữ thần
La Mã về cây và quả. Có lẽ vì nữ thần Pomona
mà quả táo (apple) đã được kết
hợp vào lễ hội
Halloween. Sau ngày lễ Chư Thánh, tại Anh Quốc,
còn có ngày "Các vong hồn"
vào mồng 02 tháng 11. Tại Anh Quốc, Halloween đôi khi được gọi là
Nutcrack Night hay Snap Apple Night vì mọi
người trong gia đình ngồi quanh lò sưởi kể
chuyện và ăn đậu phụng rang hoặc
nhai "táo".
Vào ngày
"Các vong hồn," những người nghèo đi "khất
thực cô hồn" (went-a-souling) và họ sẽ
được bố thí bánh trái gọi là "soul cakes" (bánh vong hồn) để họ hứa là sẽ cầu nguyện cho "các vong hồn."
Halloween đến Mỹ
do những di dân đầu tiên, đa số đến
từ Anh Quốc và một số từ các vùng thuộc dân tộc Celt, họ
đã đem qua Mỹ khá nhiều phong tục khác nhau. Nhưng
vì nhiều lý do, mãi đến thập niên 1800 mới
trở thành tục lệ
được nhiều người hưởng ứng.
Hoạt động truyền thống của ngày lễ nầy gồm các trò chơi, đốt lữa trại, họp mặt y phục, viếng những căn nhà ma, đốt đèn trái bí đỏ. Chính người di cư Ái Nhĩ Lan và Tô Cách Lan đã đem theo và truyền bá phong tục lễ Halloween nầy đến Bắc Mỹ vào thế kỷ thứ 19. Các nước phương Tây khác có truyền thống ngày lễ nầy vào thế kỷ 20 như nước Ái Nhĩ Lan, Hoa Kỳ, Canada, Puerto Rico, Anh, Úc Đại Lợi và Tân Tây Lan.
Hoạt động truyền thống của ngày lễ nầy gồm các trò chơi, đốt lữa trại, họp mặt y phục, viếng những căn nhà ma, đốt đèn trái bí đỏ. Chính người di cư Ái Nhĩ Lan và Tô Cách Lan đã đem theo và truyền bá phong tục lễ Halloween nầy đến Bắc Mỹ vào thế kỷ thứ 19. Các nước phương Tây khác có truyền thống ngày lễ nầy vào thế kỷ 20 như nước Ái Nhĩ Lan, Hoa Kỳ, Canada, Puerto Rico, Anh, Úc Đại Lợi và Tân Tây Lan.
Halloween có nguồn gốc
lâu đời của bộ
lạc Celtic gọi là Samhain (đọc là Sah-win).
Ngày lễ Samhain được
tổ chức vào cuối vụ mùa
theo phong tục văn hóa
Gaelic. Samhain là thời gian
được người theo dị giáo xưa
sử dụng để lấy thêm
phương tiện, vật dụng
chuẩn bị cho mùa đông khắc nghiệt. Người
dân tộc cổ xưa
Gaels tin tưởng rằng vào ngày 31 tháng 10 hàng năm, tường ranh cách biệt giữa thế giới người sống và
thế giới người chết sẽ bị
xóa bỏ và người chết sẽ trở lại
và gây ra cho mùa màng bị
sâu bọ phá hoại và hư hại lớn lao. Các lễ tổ
chức để thường xuyên bảo
vệ ngọn lửa
trại truyền thống đó. Họ
cũng tin rằng ngọn lửa
đó có sức lực hữu
hiệu tiêu diệt côn trùng và loài dơi phá mùa màng vào khu vực trồng trọt.
Đó cũng thêm vào lý do tại
sao người thổ dân xưa tổ chức ngày Halloween. Vào ngày đó, người ta mang mặt nạ
và áo quần kỳ dị để
bắt chước cho giống các linh hồn
ma quái hay làm cho loài ma quái dịu
bớt sự hung bạo phá rối.
Vào tối ngày 31 tháng 10, từ 7 giờ đến 11 giờ, trẻ con ăn mặc quần áo
ghê rợn lạ kỳ và đeo mặt nạ
ma quỷ đi từ nhà nầy sang nhà khác trong khu phố, làng xóm để
xin kẹo với ý nghĩa là muốn hỏi
các chủ nhà là muốn bị
gạc hay được đối
xử tử tế.
Bọn trẻ con hỏi: “Trick or Treat". Đây là sinh hoạt chính của hầu hết trẻ em và thiếu
niên tại Hoa Kỳ trong đêm
Halloween.
"Trick" nguyên nghĩa là: đánh
lừa, trò chơi tinh ma nghịch ngợm: "Treat" là tiếp đón, đối
xử tử tế,
tiếp đãi. Các em nhỏ và thiếu niên, thanh niên hóa trang với
áo quần và mặt nạ
hình ma quỷ, rồi cầm
lồng đèn đi từ nhà này sang nhà khác trong xóm, gõ cửa và nói "trick or treat." Câu này ngầm ý có nghĩa là: “Nếu muốn
chúng tôi không chơi
xấu thì hãy đãi
chúng tôi cái gì đi.”
Thông thường những người láng giềng
luôn luôn muốn tránh việc "trick" nghĩa là chơi đòn đánh lừa nên thường tiếp
đón (treat) chúng bằng kẹo và trái cây (theo tục lệ
còn có nhét đồng tiền ở
bên trong).
Chủ nhà phải
chuẩn bị sẳn
kẹo bánh để cho trẻ con khi chúng đến.
Tục lệ Halloween nầy được lưu
truyền mãi mãi vì trẻ con rất thích được
có dịp để đi xin kẹo bánh. Chủ
nhà phải đốt đèn ở cửa và kẹo bánh sẳn sàng, túc trực
mấy giờ liền
để tiếp đón các trẻ con hàng xóm. Có khi cha mẹ, ông bà bồng bế con
cháu đi với chúng đến xin kẹo. Không khí khu xóm nhộn nhịp
vui vẻ hẳn lên. Biểu tượng chính của đêm "Halloween" là cái đèn lồng của chàng Jack - "Jack-of-lanterns." Các biểu tượng phụ là
phù thủy, ma quỷ và mèo đen.
Hoạt động
ngày Halloween trở thành
quen thuộc phổ biến
rộng rãi trong cả nước
tại Hoa Kỳ, Anh, Ái Nhĩ Lan,
Canada và tăng mạnh ảnh hưởng vào những
năm gần đây và du nhập sang các nước ở Âu châu, Saudi Aramco của Dharan, Akaria, Ras Tanura của xú Saudi Arabia. Ảnh hưởng ý nghĩa mạnh
mẽ nhứt là tại Anh quốc,
nơi đây Cảnh sát đe dọa sẽ
truy tố cha mẹ nào cho phép con cái mình mang theo những dụng cụ để lừa
phỉnh, gạt gẫm
người khác. Họ khuyến khích cư
xử tử tế,
nghĩa là “treat”. Trong lục địa Âu châu, nơi du nhập nhũng trò chơi
có tánh cách như mua bán của ngày lễ Halloween ngày một
nhiều, đến đổi
các trò chơi trở nên bất hợp
pháp có vẻ gạt gẫm.
Truyền Thuyết Về Halloween:
Theo truyền thuyết của nước Ái Nhĩ Lan (Ireland) thì từ ngữ
"Jack-of-lanterns" đến
từ một người có tên là Jack. Jack là một chàng thiếu
niên đã chết nhưng linh hồn không được
phép vào Thiên Đàng vì lý do: lúc sống,
anh ta vốn là một người tham lam, bủn
xỉn, thường cất giấu tiền bạc,
keo kiệt không hề bố
thí cho ai một chút gì. Thế nhưng
anh ta lại cũng không thể vào Địa Ngục vì
lúc còn sống anh ta đã từng chơi đùa với
ma quỷ, nên quỷ không bắt anh. Chuyện
kể rằng: một hôm có con quỷ
đến quấy phá một vùng dân cư,
chẳng may bị báo động, người
ta đến cầu cứu
các vị tu sĩ đem các vật thánh đến "yểm"
và "khóa các cửa"
ra vào. Thế là con quỷ bị
bắt... Jack đã nhận ra đó là con quỷ thường vui đùa với
mình và Jack đã tìm cách gỡ
vật "yểm ma quỷ" mở
đường cho quỷ chạy
thoát.
Để đền
ơn cứu mạng,
con quỷ kia đã hứa với
Jack là sẽ không bắt hồn
Jack về Địa Ngục. Do đó, khi Jack chết
vì một tai nạn, hồn Jack bị
Thiên Đường từ chối.
Jack liền tìm đến Địa
Ngục, nhưng quỷ không cho vào... vì lời
hứa trước. Thấy Jack lạnh
lùng khổ sở, quỷ bèn lấy
một ít than hồng ở
Địa Ngục bỏ
vào trong ruột một quả bí ngô và đưa
cho Jack để sưởi ấm...
trên đường trở lại
trần gian. Để cho không khí thông vào nuôi lửa, Jack phải đục thủng quả bí ngô.. và ánh lửa
từ trong đã chiếu ra soi sáng nẻo đường lang thang của
Jack. Có lẽ Jack phải cầm
đèn đi lang thang trên mặt đất cho đến ngày phán xét cuối
cùng của nhân loại.
Vào giữa thế kỷ 19, tục lệ "trick or treat" chưa được phổ biến ở các thành phố lớn vì ở những nơi này "tình hàng xóm láng giềng" hầu như không có; nhiều người ở cạnh nhau mà không quen biết nhau, cho nên Halloween đôi khi gây ra những sự việc tai hại. Ngày nay, nhiều cộng đồng, nhiều tổ chức đã đứng ra bảo trợ các tục lệ vui chơi của ngày lễ Halloween, nên nó đã trở thành một ngày lễ hội rất được chào đón của thiếu niên và một số thanh niên.
Vào giữa thế kỷ 19, tục lệ "trick or treat" chưa được phổ biến ở các thành phố lớn vì ở những nơi này "tình hàng xóm láng giềng" hầu như không có; nhiều người ở cạnh nhau mà không quen biết nhau, cho nên Halloween đôi khi gây ra những sự việc tai hại. Ngày nay, nhiều cộng đồng, nhiều tổ chức đã đứng ra bảo trợ các tục lệ vui chơi của ngày lễ Halloween, nên nó đã trở thành một ngày lễ hội rất được chào đón của thiếu niên và một số thanh niên.
Ngày Halloween có ý nghĩa giáo dục và nhân bản:
Hành động và cuộc
đời của Jack đã trở thành những kinh nghiệm
để tuổi trẻ rút ra một
bài học làm người, đó là:
Sống không nên tham lam, bủn
xỉn, keo kiệt
Phải có lòng bác ái, từ
bi, biết giúp đỡ kẻ khó khăn
Không nên chơi đùa với ma quỷ.
Ma quỷ hiểu theo nghĩa bóng là những trò lừa lọc, đe
dọa, làm cho người khác sợ hãi, những
việc làm tinh quái do trí
thông minh và tưởng tượng của tuổi trẻ sáng tạo ra có khi làm hại
đến người, đến xã hội...
Chơi đùa, giao du với ma quỷ sẽ dễ bị
cám dỗ đi vào đường tối tăm và tội
lỗi. Tuy nhiên, chuyện anh chàng Jack trong đêm Halloween cũng
ghi nhận một thái độ sòng phẳng
của quỷ, đó là "ân đền, oán trả" và "giữ
lời hứa." Dù rằng sự "giữ
lời hứa" này đã làm cho Jack rơi vào thân phận cô hồn lang thang vất
vưởng. Đối với
các xã hội Âu, Mỹ, Halloween đã trở thành lễ hội vui
chơi hằng năm cho trẻ em và kể cả người lớn.
Ít người quan tâm tìm hiểu ý nghĩa nhân bản của
nó.
Nếu đào sâu hơn,
có lẽ sẽ tìm thấy tính cách nhân bản
trong câu chuyện. Thử đặt
câu hỏi: Tại sao dưới ánh sáng khoa học
và kỹ thuật mà các nước Âu, Mỹ vẫn dành
một ngày lễ hội
cho người của "cõi Âm" mà đại diện là chàng Jack?
Jack là nhân vật tưởng tượng
nhưng đã thực sự
hiện thân trong cuộc đời,
trong thân phận làm người... mà lại là một
người cô đơn. Khi chết, Jack trở
thành cô hồn, không chỗ dung thân... Thiên Đàng và Địa Ngục đều từ chối!
Truyền thống lễ hội
Âu Mỹ đã dành cho Jack một ngày. Một ngày được
trở lại với
cõi dương. Trong ngày đó,
Jack có thể sống vui chơi thoải
mái, vì người sống đã hóa trang thành ma quỷ để
linh hồn Jack có chỗ trà trộn vào cho đỡ
cô đơn. Đây là ý nghĩa nhân
bản của lễ
hội Halloween. Với ý nghĩa nhân bản này, ngày lễ Halloween và Rằm tháng Bảy Âm lịch
của Á châu có thể xem như là ngày hai cõi Âm, Dương hội ngộ trong niềm thương
cảm bao la...
Có rất ít tài liệu lịch
sử ghi lại về
ý nghĩa lễ hội hóa trang quần áo và mặt nạ
trong ngày Halloween ở Ái
Nhĩ Lan, Anh quốc hay Bắc Mỹ
trước thập niên 1900. Mãi cho đến năm 1911, một tờ
báo Anh ngữ phát hành tại thành phố Kingston, Ontario, gần
biên giới New York, tường thuật một số ít trẻ con đi bộ
trên các phố xá vào ngày
Halloween từ 6 giờ đến
7 giờ tối, vào viếng các cửa
hàng mua bán hay nhà láng giềng
đã được tiếp đón tử tế, cho
bánh kẹo để thưởng chúng ca hát vui vẻ.
Năm 1920, lễ hội
Halloween cũng được tổ chức
riêng lẽ tại Chicago.
Hàng ngàn thiệp chào mừng lễ Halloween cũng được
in vào những năm đầu của
thế kỷ 20 nhưng không thấy
nghe nói đến tục lệ
trẻ con hỏi “trick-or-treat”. Nhiều sách nghiên cứu về
lịch sử
ngày lễ Halloween cho biết tục
lệ “trick-or-treat” chỉ xảy
ra năm 1934 và chính thức được sử
dụng vào năm 1939. Như
vậy, lúc hàng trăm ngàn dân
di cư từ Tô Cách Lan và Ái Nhĩ Lan và Bắc Mỹ
từ 1717 đến 1770 và hàng triệu người sau đó đến
sau cũng chưa có tục lệ
“trick-or-treat”. Sau nầy, tục lệ
trên đã bị chỉ trích là lợi dụng
và bốc lột trái ý của người
khác. Nhiều người cũng cho rằng việc làm trên không lành mạnh, giống
như đi ăn xin. Vào mùa
Halloween năm 1948, nhiều trẻ con cũng biểu tình bày tỏ ý kiến của
chúng mang bảng ghi “AMERICAN BOYS DON’T BEG” (Trẻ em Mỹ không ăn xin).
Nhưng nhiều
Hội đoàn đã ủng hộ việc làm
của các trẻ con, cho đó chỉ là một trò vui chơi
lành mạnh đáng khuyến khích và duy trì. Và nó vẫn được tổ chức
như mong muốn của
trẻ con và người lớn
cho tới ngày nay.
____________________
Hồ Xưa sưu tầm và phiên
dịch từ trang mạng:
- Halloween’s history.com.
- Trick-or-treat on
Halloween & Jack of lanterns.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét