Vương Trí Nhàn
Nghề nghiệp buộc tôi luôn luôn phải trở lại với văn
chương quá khứ. Qua các trang sách đã đọc, tôi hiểu con người thời nào
cũng có những nỗi đau khổ lớn lao. Song, nếu được so sánh, tôi vẫn cảm
thấy so với họ, con người thời nay đau đớn gấp bội.
Đau đớn không phải do “trời xanh” hay “con tạo” gây
ra, mà đơn giản do cái xu thế chi phối cả xã hội lôi cuốn người ta, đau
khổ do người nọ gây ra cho người kia, hoặc suy đến cùng là do chính mỗi
người tự chuốc lấy. Cuộc sống trần trần trong ánh ngày đấy mà như trong
cơn mê, và thỉnh thoảng người ta tỉnh ra thì cũng lập tức biết rằng tất
cả đã muộn, tình thế vô phương cứu chữa.
Trong một bài phiếm luận, tôi đã kể về một cô giáo
trẻ chạy trốn khỏi nghề dạy học sau khi chứng kiến mấy học trò trong lớp
xé ngay cái bài cô thức đêm để chấm và vừa trả lại cho chúng. Cô không
đương nổi nỗi đau mà nhiều thầy giáo có lương tâm bây giờ phải gánh
chịu: không có được lớp học trò tử tế để có thể yêu thương tin tưởng,
cống hiến hết mình cho nghề.
Những nỗi đau tương tự như thế diễn ra hàng ngày đến mức người ta đâm ra dạn dày không muốn nghĩ tới sự tử tế nữa.
Lớp già chúng tôi thỉnh thoảng lại có những buổi họp
lớp. Một kết luận khiến nhiều người sững sờ: kẻ thành công trong đường
đời (giàu hơn và có địa vị xã hội cao hơn) nhiều khi không phải là người
giỏi giang mà đơn giản chỉ là những kẻ liều lĩnh hơn, dám làm… láo hơn.
Trở thành công chức nhà nước, chúng tôi thèm được làm việc trong những
cơ quan mà người đứng đầu thạo việc hơn mình, để rồi khốn khổ thay, đó
là ao ước không mấy người đạt được.
Trong nghề viết văn, tôi thường chứng kiến những tác
giả non nớt cổ lỗ kém cỏi, nhờ đánh vào thị hiếu công chúng, lại ăn
khách rầm rầm, và không it giải thưởng chỉ là sự ăn chia – theo cả nghĩa
rộng lẫn nghĩa hẹp – giữa người trao và người được giải
Nỗi đau ở đây là người ta sống mà mất đi niềm tin về
sự công bằng hơn nữa sự sáng suốt và niềm tin của con người vào sự tồn
tại của những điều tốt đẹp.
Nhưng thôi, những nỗi đau đó xem ra còn có vẻ “sang
trọng” quá. Có nhiều nỗi đau cụ thể hơn, đời thường hơn. Chẳng hạn bạn
hãy tìm đến một gia đình nào đó có đứa con nghiện hút. Bây giờ cuộc mưu
sinh quá lôi cuốn, đến mức nhiều người nhắm mắt bỏ qua, con hư mặc kệ,
hàng ngày nhẫn nại mở tủ cung cấp cho con tiền bạc tiêu xài. Bản thân
thì lấy sự chi tiêu tốn kém cho con làm cái cớ để bước sâu thêm vào vòng
tham nhũng hoặc buôn gian bán lận, cốt bòn rút được của cải của thiên
hạ và lấy đó làm điều hãnh diện. Song, bên cạnh những người mê muội vẫn
còn những người tỉnh táo hơn và tấn bi kịch tinh thần của họ bắt đầu từ
sự tỉnh táo đó.
Sau những cố gắng để cứu vớt đứa con hư và tìm cách đưa nó về con đường chính đáng, nhiều gia đình rơi vào bất lực.
Đến nước tuyệt vọng, người ta chỉ có cách từ con, rồi
lo chạy chọt để tống con vào trại cai nghiện và thầm mong mỏi một điều
ngược đời: mong cho đứa con rứt ruột của mình chết đi càng sớm càng tốt.
Hãy hình dung cái cảnh những bậc cha mẹ mặt lạnh như
tiền đến đón đứa con mang đi mai táng, xem như thoát được một gánh nặng
và một nỗi nhục nhã! Chẳng phải đó là tình cảnh phi nhân văn nhân đạo,
tức trái với tính bản thiện của con người, những tình thế xưa nay chưa
từng có mà chỉ ngày nay mới có?
Hàng ngày báo chí loan tin bao nhiêu kiểu giết người mà tôi không muốn kể ra ở đây vì thấy quá kinh dị.
Chỉ nói một ca nhẹ hơn, một cháu bé trong cơn điên thèm chơi game, bóp cổ bà già hàng xóm lấy tiền.
Tôi ngờ là trong số những người thân của cháu nhỏ
này, một lúc nào đó, trong đầu óc sẽ quẩn lên câu hỏi, con mình hay cháu
mình có còn là người nữa không. Nỗi đau của những người đó – khi mơ hồ
dự đoán tương lai của đứa trẻ – chắc chắn là một nỗi đau vô bờ.
Hạnh phúc cuối cùng của con người xưa nay là tình yêu
cuộc sống, thấy rằng cuộc sống có ý nghĩa và ngày càng tốt đẹp hơn. Chỉ
nhờ có được điều hy vọng tự nhiên đó mà con người vượt lên được bao
nhiêu thách thức gặp phải trên đường đời.
Nay cái ý nghĩa lớn lao đó nhiều người không tìm thấy. Tương lai trở nên mù mịt. Cuộc sống chỉ còn chuồi đi theo thói quen.
Tự mình chứng kiến sự đổ đốn của mình và những người
thân quanh mình – hỏi có nỗi đau khổ nào hơn, và về mặt này, những lớp
người tiền bối làm sao có thể so sánh với nhiều người chúng tôi hôm nay
được!
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét