Trần Đình Sử
Trong một bài báo khoa
học tại Hội thảo văn học Đổi mới ở Viện Hàn Lâm khoa
học xã hội Việt Nam, nhà văn Bảo Ninh cho biết, cha ông, nhà ngữ Hoàng Tuệ có ảnh hưởng lớn đến con đường văn học của ông. Thời còn học trung học ông cũng không mấy thích học văn, điểm số thường là 3 hay
ba trừ theo
thang điểm 5 bậc của Liên Xô. Sau
khi giải ngũ sau năm 1975
Bảo Nunh đọc rất nhiều sách tiểu thuyết có trong
tủ sách của cha, có nhiều cuộc trò chuyện về cuộc sống với cha. Đặc biệt, có làn người cha đi Pháp mang
về cuốn tiểu thuyết Cuộc đời và sự nghiệp của Vasilii Grosman, mà người cha đã đọc và dịch miệng cho nhà văn Bảo Ninh nghe, và cuốn tiểu thuyết đã có ảnh hưởng sâu sắc đến văn nghiệp của Bảo Ninh.
Cuộc đời và số phận của Grosman là cuốn tiểu thuyết như thế nào mà có ảnh hưởng lớn như vậy? Đó là bộ tiểu thuyết hai tập của nhà văn
Grosman. Tập 1 viết từ sau năm 1946
và xuất bản năm 1052,
ca bgợi các tấm gương hi sinh theo phương pháp sáng tác hiện thực xã hội chủ nghĩa. Tập 2 được viết sau khi Stalin chết. Tiểu thuyết bắt đầu viết từ năm 1955 đến năm 1960
thì hoàn thành. Ông đem đến tạp chí Thế giới mới và tạp chí Tháng Mười để đăng, nhưng bị từ chối. Có ai đó báo cáo tuyên giáo và bản thảo bị lục soát, tịch thu. Nhà văn viết thư cho Bí thư thứ nhất Nikita Khrutsop, và ông được mới lên làm việc. Ông
Suslop, UVBCT, phụ trách tuyên giáo, nói thẳng với nhà văn: Tác phẩm của đồng chí hai,
ba trăm năm nữa cũng không thể xuất bản được. Thế nhưng sau khi nhà văn mất, khoảng năm 1980
nó được xuất bản bằng tiếng Nga tại Thuỵ Sĩ. Không rõ bản sách mà giáo sư Hoàng Tuệ mua ở Pháp về là bằng tiếng gì. Còn ở Nga thì tiểu thuyết này được in vào năm 1988
dưới thới Gorbachop. Ở Việt Nam tất nhiên là chưa thể có bản dịch tiếng Việt. Tôi đoán vậy. Bởi nội dung tiểu thuyết viết về số phận một gia đình, gia
đình nhân vật Shaposhnicova. Bà này học trung học trước 1917, lớn lên trong
thời Liễn xô có hai đời chống và bốn con. Bối cảnh tiểu thuyết là cuộc chiến đấu trong chiến dịch Stalingrad, nhưng câu chuyện xoay quanh số phận của các nhân vật trong gia đình trên. Tiểu thuyết kể về những người bị vu oan, bị cho vào trại tập trung và bị giết khoảng năm 1937,
người thì bị phát xít bắt và hãm hại. Nhà văn luôn lien
hệ chế độ xô viết với chế độ Hitle (đảng xã hội chủ nghĩa quốc gia hay dịch thành đảng quốc gia xã hội chủ nghĩa mà ta dịch là đảng quốc xã. Thực ra Hitle cũng theo chủ nghĩa xã hội) , tả chúng nhiều điểm giống nhau. Đáng chú ý là trong
tiểu thuyết ấy có chi tiết khi lính
trinh sát Đức ở gần lính
trinh sát Nga, họ phát hiện nhau, nhưng họ không bắn nhau, lại có chi tiết, người lính Nga
bị bắt, đói, rét, lính Đức thương và cho bỏ trốn, người này sau đó được một phụ nữ Ucraina cứu. Giữa lính Nga
và lính Đức có sự đống cảm về số phận. Đó là những tư tưởng đại nghịch đối với tư tưởng chủ lưu và không thể xuất bản ở nước cộng sản chính thống. Nhưng trên thực tế nó đã được xuất bản sớm hơn nhiều so với dự đoán của ông
Suslop.
Giáo sư Hoàng Tuệ, từng là viện trưởng viện ngôn ngữ học, người thường viết về chính sách ngôn ngữ của nhà nước, viết về chuẩn hoá tiếng Việt, đời sống trong ngôn ngữ lại con có một mối quan tâm đặc biệt về văn học, có những câu chuyện tâm đắc riếng để đàm luận cùng với cậu con trai về văn chương và thời cuộc, đối với chúng tôi thật là một điều bí mật mới được hé lộ.
Đối với chúng tôi ông là một bậc thầy, bậc đàn anh đầy uy tín. Ông thường chê anh
này lười biếng, khen anh kia chiụ đọc. Ông luôn quan
tâm sự đọc của lớp trẻ. Trong những bản nhận xét về sách giáo dục của tôi ông viết với rất nhiều khích lệ. Có lần ông bảo tôi: các bài viết của anh đã được đánh dấu đấy. Tôi hỏi lại thì ông không đáp. Bây
giờ thì tôi hiểu được phần nào. Câu chuyện của nhà văn Bảo Ninh cho thấy một tầm vóc tư tưởng của nhà ngôn ngữ học. Có người cha ấy mới có nhà văn ấy. Chúng tôi càng thêm kính mến giáo sự Hoàng Tuệ.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét