Cứ
khoảng cuối tháng Ba tới tháng Tư hằng năm, vào những ngày nắng nóng
gay gắt và oi ả nhất, người Công giáo nói riêng và các giáo hội có niềm
tin Kitô khác long trọng kính nhớ và tưởng niệm Cuộc Tử Nạn và Phục Sinh
của Đức Giêsu Kitô. Và danh họa Leonardo Da Vinci đã có công lớn khi
tạo nên bức bích họa Bữa Tiệc Ly, một tuyệt tác với điều kỳ diệu như
chính tác phẩm vậy!
DANH HỌA LEONARDO DA VINCI
Danh
họa Leonardo Da Vinci vẽ bích họa Bữa Tiệc Ly (The Last Supper) phải
mất 3 năm liền – không là 7 hoặc 20 năm như một số người nghĩ. Ðó là bức
tranh vẽ mô tả Chúa Giêsu và 12 môn đệ trong bữa ăn cuối cùng trước khi
Ngài bị môn đệ Giuđa phản bội. Bữa Tiệc Ly vào chiều tối một ngày thứ
Năm, thời điểm Chúa Giêsu thiết lập Bí tích Thánh Thể và chức Linh mục
tư tế.
Leonardo
đã tốn nhiều công phu đi tìm người mẫu. Giữa hàng ngàn thanh niên ông
mới chọn được một chàng trai có gương mặt thánh thiện, một tính cách
thanh khiết tuyệt đối làm người mẫu vẽ Chúa Giêsu. Da Vinci làm việc
không mệt mỏi suốt 6 tháng liền trước chàng trai để hình ảnh Chúa Giêsu
có thể hiện ra trên bức họa.
Những
năm tiếp theo ông lần lượt vẽ xong 11 môn đệ, chỉ còn Giuđa – người môn
đệ đã phản bội Chúa vì 30 đồng bạc. Hoạ sĩ muốn tìm một người đàn ông
có khuôn mặt hằn lên sự hám lợi, lừa lọc, đạo đức giả và cực kỳ thâm
độc. Khuôn mặt đó phải toát lên tính cách của kẻ sẵn sàng bán đi người
bạn thân nhất, người thầy kính yêu nhất của chính mình…
Da
Vinci lập tức lên đường đi Rôma. Trước mặt ông là một gã đàn ông nước
da đen sạm với mái tóc dài bẩn thỉu xoã xuống, một khuôn mặt xấu xa,
hiểm ác, hiển hiện rõ tính cách của một kẻ hoàn toàn bị tha hoá. Ðúng,
đây là Giuđa!
Ðược
phép đặc biệt của Đức Vua, người tù được đưa tới Milan, nơi bức tranh
đang vẽ dang dở. Mỗi ngày tên tù ngồi trước Da Vinci và người hoạ sĩ
thiên tài cần mẫn với công việc truyền tải vào bức tranh diện mạo của kẻ
phản phúc.
Khi
nét vẽ cuối cùng hoàn thành, kiệt sức vì phải đối mặt với cái ác một
thời gian dài, Vinci quay sang bảo với lính gác: “Các anh đem người này
đi đi…”. Lính canh túm lấy kẻ tử tù nhưng hắn đột nhiên vùng ra, lao đến
quỳ xuống bên chân Da Vinci và khóc nức lên: “Ôi, ngài Da Vinci! Hãy
nhìn tôi! Ngài không nhận ra tôi sao?”.
Da
Vinci quan sát kẻ mà 6 tháng qua ông đã liên tục nhìn mặt, rồi ông
đáp: “Không, tôi chưa từng nhìn thấy anh cho đến khi anh được đưa đến từ
hầm ngục Rôma”. Tên tử tù kêu lên: “Ngài Vinci, hãy nhìn kỹ tôi đi! Tôi
chính là người mà ngài đã chọn làm mẫu để vẽ Chúa Giêsu đây…”.
Câu
chuyện này có thật, như bích họa Bữa Tiệc Ly là có thật. Chàng trai
từng được chọn làm hình mẫu vẽ Chúa Giêsu đã tự biến mình thành hình
tượng của kẻ phản bội ghê gớm nhất trong lịch sử chỉ sau một thời gian
ngắn!
Leonardo
di ser Piero da Vinci sinh ngày 15-4-1452 tại Anchiano (Ý), mất ngày
2-5-1519 tại Amboise (Pháp). Ông là một họa sĩ, nhà điêu khắc, kiến trúc
sư, nhạc sĩ, bác sĩ, kỹ sư, nhà giải phẫu, nhà sáng tạo và là một triết
gia tự nhiên. Ông được coi là một thiên tài toàn năng người Ý. Tên
thành phố Vinci, nơi sinh của ông, nằm trong lãnh thổ của tỉnh Firenze,
cách thành phố Firenze 30 km về phía Tây, gần Empoli, cũng là họ của
ông. Người ta gọi ông ngắn gọn là Leonardo vì Da Vinci có nghĩa là “đến
từ Vinci”, không phải là họ thật của ông. Tên khai sinh làLeonardo di
ser Piero da Vinci có nghĩa là “Leonardo là con của Ser Piero, đến từ
Vinci”. Ông nổi tiếng với những bức hoạ cổ điển của mình như bức Mona
Lisa, bức Bữa Tiệc Ly,…
Ông
là người có những ý tưởng đi trước thời đại của mình, đặc biệt là sự
sáng chế máy bay trực thăng, xe tăng, cách sử dụng hội tụ năng lượng mặt
trời, máy tính, sơ thảo lý thuyết kiến tạo địa hình, tàu đáy kép
(double hull), cùng nhiều sáng chế khác, khó có thể liệt kê hết ở đây.
Một vài thiết kế của ông đã được thực hiện và khả thi ngay lúc ông còn
sinh thời. Ứng dụng khoa học trong chế biến kim loại và trong kỹ thuật ở
thời đại Phục Hưng còn đang ở trong thời kỳ trứng nước. Thêm vào đó,
ông có đóng góp rất lớn vào kiến thức và sự hiểu biết trong lĩnh vực
giải phẫu học, thiên văn học, xây dựng dân dụng (civil engineering),
quang học và nghiên cứu về thủy lực. Những sản phẩm lưu lại trong cuộc
đời ông chỉ còn lại vài bức hoạ, cùng với một vài quyển sổ nháp tay (rơi
vãi trong nhiều bộ sưu tập khác nhau các sáng tác của ông), bên trong
chứa đựng các ký hoạ, minh hoạ về khoa học, và bút ký.
BÍCH HỌA “BỮA TIỆC LY”
Nội
dung: Bức tranh mô tả một sự kiện tôn giáo trong Kinh Thánh: Giuđa
Iscariôt – một môn đệ của Chúa Giêsu – đã tố giác với nhà cầm quyền La
Mã để bán đứng thầy của mình chỉ với 30 đồng bạc. Chính giữa bức tranh
là chúa Giêsu đang nói với các môn đệ: “Trong anh em có người sẽ bán rẻ
Thầy”. 12 môn đệ ngồi đồng bàn, mỗi người một vẻ mặt khác nhau: 3 người
thì thầm bàn bạc, 3 người tỏ vẻ giận dữ (trong đó có 1 người đập mạnh
tay xuống bàn), 1 người lộ vẻ nghi ngờ, 1 người tỏ ra ngạc nhiên, 1
người ngồi ngay ngắn tỏ lòng trung thành, 2 người lộ vẻ xúc động. Chỉ có
một môn đồ mặt tái nhợt, lưng hơi ngả về sau, tay nắm chặt túi tiền –
đó chính là Giuđa, người mặc áo xanh thứ tư từ bên trái, tay cầm bọc
tiền, có thể là tiền bán Chúa. Sau lưng ông là một khoảng tối, còn sau
lưng Chúa Giêsu là ô cửa đầy ánh sáng. Những tia sáng chiếu vào gương
mặt Chúa Giêsu làm ánh lên vẻ điềm tĩnh, hiền từ mà cương nghị. Sự tương
phản mạnh mẽ này đã biểu đạt được sự căm giận sâu sắc của tác giả đối
với lũ gian ác, sự ngưỡng vọng đối với chính nghĩa.
Nghệ
thuật: Trước Vinci đã có nhiều họa sĩ nổi tiếng đã vẽ đề tài này, tuy
nhiên họ đều thất bại. Bích họa của Da Vinci nổi tiếng nhất vì hai lý
do: Thứ nhất, lần đầu tiên buổi tiệc ly được vẽ với các nhân vật hết sức
sống động như người thật. Mỗi môn đệ tỏ một thái độ khác nhau khi nghe
Chúa báo tin có người phản bội. Người thì bàng hoàng, người thì muốn
ngất xỉu (thánh Gioan, người ngồi bên phải Chúa), mấy người khác ngạc
nhiên hỏi nhau. Thứ hai, khả năng thể hiện luật viễn cận của Da Vinci
trong bức họa rất tuyệt vời, mọi điểm trên bức tranh đều tụ về một điểm
chung là khuôn mặt của Chúa. Một trong những nguyên nhân gây thất bại ở
các họa phẩm khác là chưa phản ánh chân thực về 12 môn đệ, đặc biệt là
hoạt động tâm lý phức tạp của Giuđa. Tác phẩm của Da Vinci đã giải quyết
mỹ mãn vấn đề này. Từ đó về sau, không hoạ sĩ nào vẽ lại đề tài này nữa
bởi họ cho rằng không thể vượt qua tác phẩm của danh họa Da Vinci.
Để
vẽ nên bức tranh này, Vinci đã gặp không ít khó khăn, nhất là phải xử
lý nhân vật Giuđa. Để giải quyết khó khăn này, hàng ngày Vinci phải đi
lang thang trong thành phố để quan sát cử chỉ, hành động của bọn tội
phạm, lưu manh rồi vẽ đi vẽ lại hàng trăm bức họa Judas ở các tư thế
khác nhau. Việc đi lang thang trong thành phố như vậy đã nảy sinh lòng
nghi ngờ của bao người, trong đó có cả giáo sĩ. Sau đó, nhờ thị trưởng
thành phố, Vinci đã giải quyết được hiểu lầm, và bức tranh ngày nay vẫn
còn trên tường nhà thờ.
Thời
gian: Có một địa điểm mà mọi du khách đến thành phố Milan (Ý) đều muốn
được xem, đó là nơi có bích họa Bữa Tiệc Ly của danh họa Leonardo Da
Vinci, được vẽ trên tường nhà thờ Santa Maria della Grazie từ thế kỷ XV
(trong 3 năm, từ 1495–1498). Thời gian đó, danh họa làm việc ở
Milan dưới sự bảo trợ của công tước Sforza, và chính Sforza đã đặt vẽ
bức tranh này.
Do
lượng khách muốn xem tranh rất đông, mà theo quy định thì mỗi lần chỉ
có 25 người được vào xem trong 15 phút nên khách thường phải đặt mua vé
trên Internet trước 2 tháng (giá 8 euro). Muốn xem sớm hơn thì có thể
mua vé tại một số công ty du lịch với giá đắt hơn, khoảng 20 euro.
Du
khách được nhân viên dẫn qua mấy lớp cửa bảo vệ để vào nhà thờ, nơi
bức họa được Da Vinci vẽ trên bức tường cách đây 600 năm với kích
thước 8,8m x 4,6m. Khi sáng tác bức họa, Da Vinci không theo kỹ thuật
lúc bấy giờ là sử dụng thạch cao ướt mà dùng thạch cao khô. Vì vậy, bức
tranh bị tàn phai nhanh chóng theo thời gian. Nhiều thế kỷ sau, người ta
phải tu sửa rất nhiều lần và việc này cũng gây nhiều tranh cãi về độ
chính xác của bức họa.
Khi
Pháp chiếm Milan hồi thế kỷ XVIII, quân lính của Napoléon đã phá hoại
không thương tiếc bằng cách ném đá lên bích họa này. Trước đó (thế kỷ
XVII), một người vô ý thức ở nhà thờ còn nảy ra ý định đục một cánh cửa
ra vào ở giữa bức tường, ngay vị trí chân của Chúa. Sau này, cánh cửa bị
bít lại, nhưng phần chân Chúa phía dưới bàn (theo các bản vẽ ban đầu có
tư thế bắt chéo như khi bị treo trên thánh giá) không được phục hồi
lại. Lần bức họa bị phá hoại nặng nề nhất là thời Đệ nhị Thế Chiến, khi
nhà thờ bị bỏ bom và hư hỏng nặng.
Cũng
trong căn phòng này, đối diện với bức tranh Buổi tiệc ly là bức Thập Tự
Giá của Giovanni Donato da Montorfano – một họa sĩ cùng thời với Da
Vinci nhưng ít nổi danh hơn. Cho dù đã từng xem bức tranh nổi tiếng của
Da Vinci trong sách, nhưng khi đứng trước tuyệt tác này, nhiều người mới
khả dĩ cảm nhận được kích thước to lớn của nó và đặc biệt là nghệ thuật
xử lý ánh sáng của danh họa, vì ánh sáng trong bức tranh được vẽ là
hướng từ cửa sổ bên trái phía sau.
Phần
bên phải của bức tranh được danh họa vẽ sáng hơn, màu sắc trang
phục các nhân vật cũng được xử lý rất khéo: Cùng màu xanh, nhưng chiếc
áo của những người ngồi bên phải khác với màu xanh chiếc áo của Chúa ở
giữa và những người ngồi bên trái. Những điều này khó có thể cảm nhận
được trên các bản sao, dù là hình hoặc phim ảnh.*
TRẦM THIÊN THU
Tổng hợp và chuyển ngữ
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét