Nguồn: Katharina Pistor, “Facebook’s Libra Must Be Stopped”, Project Syndicate, 20/06/2019.
Biên dịch: Phan Nguyên
Facebook vừa tiết lộ nỗ lực mới nhất của mình nhằm thống trị thế
giới: Libra, một loại tiền điện tử được thiết kế để hoạt động như một
đồng tiền tư nhân ở bất cứ đâu trên hành tinh. Trong quá trình chuẩn bị
cho dự án này, CEO Mark Zuckerberg của Facebook đã đàm phán với các ngân
hàng trung ương, các cơ quan quản lý và 27 công ty đối tác, mỗi công ty
sẽ đóng góp ít nhất 10 triệu đô la. Vì sợ làm tăng sự lo ngại về tính
an toàn, Facebook đã tránh làm việc trực tiếp với các ngân hàng thương
mại.
Zuckerberg dường như hiểu rằng chỉ sự sáng tạo công nghệ thôi sẽ
không đủ đảm bảo cho thành công của đồng Libra. Ông còn cần một sự cam
kết từ các các chính phủ để thực thi mạng lưới các quan hệ hợp đồng làm
nền tảng cho đồng tiền, và chấp nhận việc sử dụng đồng tiền của các
chính phủ làm tài sản đảm bảo cho đồng Libra. Nếu đồng Libra phải đối
mặt với một sự cố khách hàng rút tiền hàng loạt, các ngân hàng trung
ương sẽ có nghĩa vụ cung cấp thanh khoản.
Câu hỏi đặt ra là liệu các chính phủ có hiểu những rủi ro đối với sự
ổn định tài chính mà một hệ thống như vậy đòi hỏi hay không. Ý tưởng về
một hệ thống thanh toán tư nhân không rào cản với 2,6 tỷ người dùng
thường xuyên có thể hấp dẫn. Nhưng như mọi nhà điều hành ngân hàng và
nhà hoạch định chính sách tiền tệ đều biết, các hệ thống thanh toán đều
đòi hỏi một mức độ thanh khoản dự phòng mà không một thực thể tư nhân
nào có thể có.
Không giống như các quốc gia, các công ty tư nhân phải hoạt động
trong khả năng của mình và không thể đơn phương áp đặt nghĩa vụ tài
chính lên người khác khi cần. Điều đó có nghĩa là họ không thể tự giải
cứu mình; họ phải được giải cứu bởi các nhà nước, hoặc nếu không họ phải
được phép sụp đổ. Hơn nữa, ngay cả trong trường hợp các nhà nước, các
mỏ neo tiền tệ (duy trì ổn định tỉ giá) cũng chỉ cung cấp cho người dùng
một “ảo giác” an toàn mà thôi. Rất nhiều quốc gia đã phải phá bỏ các mỏ
neo như vậy, lần nào cũng khăng khăng trấn an rằng “lần này sẽ khác”.
Điều khiến Facebook khác biệt so với các công ty phát hành “tiền tư
nhân” khác chính là quy mô, phạm vi toàn cầu và sự sẵn sàng “đi nhanh và
phá vỡ mọi thứ” của nó. Thật dễ dàng tưởng tượng ra một kịch bản mà
trong đó việc giải cứu đồng Libra có thể yêu cầu một mức độ thanh khoản
lớn hơn những gì mà một nhà nước bất kỳ nào có thể cung cấp. Hãy nhớ lại
trường hợp Ireland sau cuộc khủng hoảng tài chính 2008. Khi chính phủ
tuyên bố sẽ nhận trả nợ thay cho các ngân hàng tư nhân, nước này đã rơi
vào một cuộc khủng hoảng nợ quốc gia. Bên cạnh một người khổng lồ như
Facebook, nhiều quốc gia có thể sẽ rơi vào tình trạng giống như Ireland.
Facebook đang thúc đẩy đồng Libra như thể đó chỉ là một dự án kinh
doanh của tư nhân như bao dự án khác. Nhưng giống như nhiều doanh nghiệp
trung gian tài chính khác trước đó, công ty đang hứa hẹn một thứ mà nó
không thể tự mình cung cấp: sự bảo vệ giá trị đồng tiền. Facebook nói
rằng đồng Libra sẽ được neo vào một giỏ tiền tệ (các đồng tiền định danh
do các chính phủ phát hành), và có thể chuyển đổi theo yêu cầu của
người dùng tại bất kỳ tỉ giá hiện hành nào. Nhưng sự đảm bảo này chỉ dựa
trên một ảo ảnh, bởi vì cả Facebook lẫn bất kỳ công ty tư nhân nào khác
có liên quan đều không có quyền tiếp cận số lượng không giới hạn các
loại tiền tệ dùng để neo tỉ giá của đồng Libra.
Để hiểu điều gì sẽ xảy ra khi các nhà quản lý không có hành động nào
trong quá trình các nhà đổi mới tài chính tạo ra các quyền chọn bán (put
options),[1]
hãy xem xét sự thất bại với các quỹ đầu tư thị trường tiền tệ (money
market fund – MMF) vào tháng 9 năm 2008. Các nhà đầu tư vào các MMF đã
được hứa hẹn rằng họ có thể coi khoản đầu tư của mình như một tài khoản
ngân hàng, nghĩa là họ có thể rút toàn bộ số tiền mà họ đầu tư bất cứ
khi nào họ muốn. Nhưng khi Lehman Brothers sụp đổ, tất cả các nhà đầu tư
MMF đều cố gắng rút tiền cùng một lúc, lúc đó người ta mới vỡ lẽ ra
rằng nhiều quỹ đầu tư không thể đáp ứng nhu cầu đó. Để ngăn chặn tình
trạng đồng loạt rút vốn khỏi các MMF cũng như các ngân hàng đối tác của
các quỹ này, Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ (Fed) đã phải nhảy vào để cung
cấp thanh khoản hỗ trợ. Một cuộc rút tiền đồng loạt với đồng Libra sẽ
đòi hỏi sự hỗ trợ ở quy mô lớn hơn nhiều, cũng như sự phối hợp chặt chẽ
giữa tất cả các ngân hàng trung ương bị ảnh hưởng.
Trước những rủi ro lớn này, các chính phủ phải bước vào và ngăn chặn
đồng Libra trước khi nó ra mắt vào năm tới. Mặt khác, như Maxine Waters,
Chủ tịch Ủy ban Dịch vụ Tài chính Hạ viện Hoa Kỳ, đã cảnh báo, các
chính phủ cũng có thể bắt đầu soạn thảo các “di chúc sống” (living will)
của chính mình. Theo cách nói của giới tài chính – ngân hàng, một “di
chúc sống” là một kế hoạch bằng văn bản mà các ngân hàng cung cấp cho
các cơ quan quản lý, trong đó các ngân hàng này mô tả cách họ sẽ bị xử
lý như thế nào trong trường hợp mất khả năng thanh toán. Trong trường
hợp của các chính phủ, một “di chúc sống” tương tự sẽ phải giải thích
cách các cơ quan hữu quan sẽ phản ứng như thế nào nếu đồng Libra bị mất
giá mạnh và kích hoạt tình trạng rút tiền toàn cầu.
Rõ ràng, điều này đặt ra một số câu hỏi phù hợp. Liệu các chính phủ
có cam kết, như trường hợp cựu Chủ tịch Fed Ben Bernanke vào tháng 9 năm
2008, sau đó là Chủ tịch Ngân hàng Trung ương Châu Âu Mario Draghi vào
tháng 7 năm 2012, rằng họ sẽ làm “bất cứ điều gì cần thiết” để đảm bảo
sự tồn tại của đồng tiền hay không? Họ thậm chí có khả năng làm điều đó
hay không – chứ chưa nói đến khả năng phối hợp hành động của họ – và có
chấp nhận chia sẻ tổn thất hay không – với tất cả các quốc gia khác có
liên quan? Liệu các chính phủ có thể giành được quyền kiểm soát hệ thống
nếu nó chứng tỏ là không có khả năng tự duy trì hay không?
Sự im lặng trước thông báo của Facebook trong tuần qua tương đương
với việc chúng ta ủng hộ một kế hoạch kinh doanh mới đầy nguy hiểm. Các
chính phủ không được cho các công ty tư nhân theo đuổi lợi nhuận được
phép đưa toàn bộ hệ thống tài chính toàn cầu vào rủi ro. Dù các ngân
hàng “quá lớn không thể sụp đổ”, nhưng các nhà nước chắc chắn vẫn có thể
sụp đổ. Nếu các chính phủ không bảo vệ chúng ta trước hành động ngạo
mạn mới nhất của Facebook, tất cả chúng ta sẽ phải trả giá cho việc đó.
Katharina Pistor là giáo sư luật so sánh tại Trường Luật Columbia. Bà là tác giả của cuốn The Code of Capital: How the Law Creates Wealth and Inequality.
————-
[1]
Quyền chọn bán là một hợp đồng tài chính giữa hai bên, theo đó người
mua có quyền bán lại cho người bán một tài sản nào đó mà họ đã mua tại
một mức giá xác định vào hoặc trước ngày đáo hạn hợp đồng – NBT.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét