THÀNH CÔNG CỦA LÀM NGƯỜI LÀ GÌ?
Matsushita Kônosuke (*)
Dịch : Nguyễn Sơn Hùng
***
-
Ở mỗi con người, trời ban phú cho sinh mệnh lực
khác nhau. Phát huy được thiên phận này là thành công làm người.
- Thành công làm người không liên quan gì đến địa vị xã hội. Bởi vì tùy theo người, nội dung thành công sẽ khác đi.
- Mọi con người chúng ta cần phải giúp lẫn nhau phát hiện thiên phận của nhau (1) bằng tâm tự nhiên để thành công làm người.
Mỗi người có cách sống khác nhau
Từ lúc còn bé chúng ta đã được dạy làm người cần phải lập thân thành
công, và mặc dù chính bản thân cũng không hiểu lập thân thành công là gì nhưng
vẫn sống mãi với ý tưởng lớn lên phải thành công.
Và khi lớn lên nghe người đời gọi người có địa vị trong xã hội là người
thành công, và lại xem người tạo ra được nhiều tài sản, tiền tài là người thành
công, đồng thời qua các hình ảnh họ được tôn kính hoặc được sùng bái dưới nhiều
hình thức đưa chúng ta đến với ý tưởng có phải đây là thành công chăng.
Dĩ nhiên có địa vị xã hội và tiền
tài nhất định không phải là việc đáng trách nhưng nếu nghĩ rằng thành công chỉ
có vậy thì tôi e rằng cách suy nghĩ này sẽ tạo ra sự không may rất to lớn.
Thành công nhất định không phải hạn hẹp như vậy, ý nghĩa của thành công rộng lớn
và thâm sâu hơn nhiều (2). Vì vậy, ở đây tôi tạm thử đặt vấn đề và
xem xét thế nào là thành công?
Tất cả mỗi người đều được ban phú cho sinh mệnh lực khác nhau,
không ai giống ai. Tôi nghĩ rằng sinh mệnh lực này là nền tảng của mạng sống
chúng ta, nội dung gồm có 2 lực (sức mạnh, khả năng) kết hợp thành, một là sức
mạnh muốn sống, hai là khả năng cho chúng ta sứ mệnh sống như thế nào.
Sinh mệnh lực là lực (sức mạnh, khả năng) mà vũ trụ căn nguyên lực (2)
ban phú cho tất cả mọi con người.
Lực thứ nhất, sức mạnh muốn sống có thể nói là bản năng sống (2).
Sức mạnh này mọi người đều có giống nhau không khác biệt nhưng lực thứ hai, khả
năng thực hiện sứ mệnh nên sống như thế nào thì mỗi người đều khác nhau.
Nghĩa là, do khả năng này mà vạn người vạn cách, tất cả đều có cách sống khác
nhau, mỗi người được giao phó cho sứ mệnh làm nghề nghiệp, công việc không giống
nhau. Do đó, có người được ban phú cho sinh mệnh lực thích hợp nhất để làm
chính trị gia, người khác được ban phú sinh mệnh lực làm học giả. Thợ giày thì
sinh mệnh lực làm thợ giày, người bán cá thì sinh mệnh lực làm người bán cá, mỗi
người được giao phó sứ mệnh khác nhau và được chuẩn bị cho tài năng khác nhau.
Sinh mệnh lực này do vũ trụ căn
nguyên lực (3) ban phú cho con người, cái gọi là thiên dự (4),
còn có thể gọi là thiên phận (5). Nói đúng hơn, ý nghĩa chân thật của thiên phận tồn tại ở điểm
này (2).
Do đó, tôi nghĩ rằng phải chăng thành công là phát huy hoàn toàn
nguyên vẹn thiên phận đã được ban phú. Trong ý nghĩa này nếu đặt tên loại thành
công này là “thành công làm người” thì thành công làm người này là thành công
có ý nghĩa chân thật (2).
Hình thức thành công của mỗi con người khác nhau
Tôi đã thưa với quý vị rằng phát huy được trọn vẹn thiên phận đã được
ban phú là thành công có ý nghĩa chân thật; ý nghĩa thành công làm người tồn
tại ở chỗ phát huy được trọn vẹn thiên phận. Một khi đã quan niệm như thế
thì hình thức thành công của mỗi con người sẽ khác nhau. Có người làm được bộ
trưởng mới là thành công trong khi đó có người sống làm người bán sữa cũng là
thành công. Nghĩa là, địa vị xã hội, danh dự hoặc tiền tài không phải là tiêu
chuẩn để đánh giá thành công. Tiêu chuẩn của thành công là có đáp ứng, có sống
thuận theo với thiên phận của bản thân hay không (2).
Hơn nữa, con người có sống thuận theo thiên phận thì mới có thể hưởng
được hương vị của hạnh phúc chân thật (2). Cho đến nay bởi vì có
người cho rằng có địa vị xã hội, danh dự, tiền tài là thành công duy nhất. Vì
cho rằng có được chúng mới gọi là thành công, nên họ đã cố gắng nỗ lực đến mức
vô lý, và có rất nhiều trường hợp họ bóp méo, làm thương tổn đến cả thiên phận,
thiên tính của bản thân. Có nghĩa là, quan niệm về thành công từ trước đến nay
đã bỏ qua yếu tố hạnh phúc (2). Hoặc nói cách khác là họ đã xem địa
vị xã hội, danh dự, tiền tài tự nhiên đi đôi với hạnh phúc (2) .
Tuy nhiên, hạnh phúc không nhất thiết phải có địa vị, danh dự, tiền tài
mới có được. Sống với thiên phận đã được ban phú, nghĩa là, có thành công làm
người thì mới hưởng, nếm được hương vị của hạnh phúc (2). Do đó,
tiêu chuẩn đúng ý nghĩa chân thật của thành công là có sống theo thiên phận của
mình không, và đồng thời điều này cũng là ranh giới phân định có được hạnh phúc
chân thật hay không.
Ngoài ra, thành công làm người không quan hệ gì đến địa vị xã hội, và
đồng thời hạnh phúc cũng không liên quan đến địa vị này. Một con người đang
phát huy được thiên phận của mình, dù địa vị xã hội thấp kém hoặc không có tài
sản cũng có thể sống an định, năng động, vui vẻ, tràn đầy sức sống với lòng tự
tin vào lẽ sống đang có của mình (2).
Mong muốn thiết tha và tâm tự nhiên (6) giúp tìm ra thiên phận của mình
Trong phần trên, tôi đã thưa cùng quý vị rằng phát huy được thiên phận của
mình là thành công chân thật, và đồng thời mọi người cùng nhau có hạnh phúc hay
không cũng bắt đầu từ việc làm này. Nhưng làm thế nào để có thể tìm ra được
thiên phận của bản thân đây? Đây là vấn đề kế tiếp (2). Đó là việc
đương nhiên bởi vì nếu không nắm biết rõ thiên phận thì làm sao có thể phát huy
được. Tuy nhiên thiên phận của mình là gì, ở đâu không phải là việc dễ biết. Bởi
vì thiên phận đó được ban phú cho chúng ta với một hình thức không đơn giản tìm
ra được (2). Điều này có lẽ quý vị thấy hơi vô lý. Nhưng đó mới là
điều thú vị hoặc hương vị của đời người (2). Nếu như dễ dàng biết được
thì không còn gì là thú vị. Bởi vì không dễ dàng biết nên cần phải nỗ lực tìm kiếm,
hương vị hiếm có của nhân sinh tiềm ẩn ở điều này (2).
Trước hết cần biết trước sự khó
khăn tìm ra thiên phận như nói trên, bây giờ nếu hỏi nỗ lực như thế nào để tìm
ra được, điều quan trọng hơn tất cả là cần phải có lòng mong ước thiết tha tìm
ra được thiên phận của mình (2). Lúc nào cũng có ý tưởng mạnh mẽ thiết
tha tìm cách này cách nọ để tìm ra là điều cần thiết trên hết. Với lòng mong ước
thiết tha mạnh mẽ này tự nhiên giúp chúng ta tìm ra được thiên phận của mình
trong cuộc sống hàng ngày.
Thí dụ, có trường hợp chúng ta nghe câu trả lời trong tâm mình, cũng có
trường hợp do động cơ hoặc sự kiện gì đó, chúng ta bất ngờ biết được thiên phận.
Ngoài ra cũng có trường hợp người khác chỉ cho mình biết. Đối với trường hợp
này, nếu lòng mong ước của chúng ta càng mạnh mẽ thì chúng ta có thể lĩnh hội
được, còn nếu như lòng mong ước yếu ớt thì sẽ như “đàn gảy tai trâu”, có may mắn
nghe được lời khuyên nhưng chẳng thấm vào đâu. Do đó, trước hết tự bản thân
chúng ta cần phải có nhiệt tâm thành ý mạnh mẽ muốn tìm ra được thiên phận của
mình.
Để biết nghe đúng ý kiến của người khác, tâm của chúng ta cần phải luôn
luôn ở trạng thái tự nhiên (2). Nếu không có tâm tự nhiên chúng ta sẽ
đánh giá bản thân quá đáng, hoặc bóp méo lời khuyên của người khác và trở nên
tiến theo con đường sai lầm. Tóm lại, hai thứ chúng ta cần phải chuẩn bị là
lòng mong ước thiết tha mạnh mẽ muốn tìm ra thiên phận của mình và tâm tự
nhiên.
Hãy cùng nhau xây dựng một xã hội mà mọi người dễ tìm ra được thiên phận của mình
Tuy nhiên điều quan trọng là mỗi người cùng có nguyện vọng như nói trên,
từ lúc con cái còn ấu thơ chúng ta dạy cho chúng có ý nghĩ này, đồng thời những
người chung quanh cũng tạo điều kiện, hoàn cảnh để cho trẻ em dễ tìm thấy thiên
phận của chúng (2). Trong gia đình cần phải tạo ra bầu không khí nói
trên, và giáo dục ở học đường cũng cần phải theo phương hướng này, và toàn thể
xã hội cũng cần phải có nhiệt tâm và tạo dựng nên môi trường sao cho mọi người
phát hiện được thiên phận của mình (2).
Khi
mỗi người phát hiện được thiên phận của mình và nỗ lực cố gắng phát huy nó, chắc
chắn tất cả mọi người sẽ thành công, và hạnh phúc sẽ đến với mọi người. Không
những vậy, mọi người sống theo thiên phận của mình, không làm điều vô lý quá sức
mình, không cạnh tranh vô ích đồng thời phát huy trọn vẹn vai trò được giao phó
thì hoạt động của toàn thể xã hội sẽ thành một hoạt động sống động ngày càng phồn
vinh.
Dĩ nhiên quan niệm về thành công mà tôi vừa thưa với quý vị có lẽ không
phải là nội dung mới mẻ hoặc chưa có ai đề cập tới. Tuy nhiên, điều đó không phải
là vấn đề quan trọng, nhưng bởi vì tôi nghĩ rằng để thực hiện hạnh phúc, hòa
bình và phồn vinh nhất định cần phải có quan niệm như trên về thành công nên
tôi đã mạo muội đề nghị ở đây và thiết tha mong mỏi mọi người cùng nhau thành
công làm người, nghĩa là cùng nhau nỗ lực phát huy trung thực sinh mệnh lực của
bản thân.
Nguyễn Sơn Hùng
12/01/2021
(*) Nguồn: “Thành công của làm người là gì?” trong sách “Triết học của Matsushita Kônosuke” (tiếng Nhật), cơ quan phát hành: Viện nghiên cứu PHP, năm 2002, trang 128~135. Bài thứ 26 được đăng đầu tiên vào tháng 2 năm 1950 trong nguyệt san của Viện nghiên cứu PHP trong 40 bài “Lời ngỏ của PHP” sau được tổng hợp thành sách với tựa “Lời ngỏ của PHP” xuất bản năm 1953, cải biên năm 1975, vào năm 2002 được biên soạn lại và xuất bản với tựa mới là “Triết học của Matsushita Kônosuke”. Sau đó sách này được tái bản vào năm 2009. Phiên bản dùng để dịch là phiên bản năm 2002.
Ghi chú
(1) Tại sao “Mọi con người chúng ta cần phải giúp lẫn nhau
phát hiện thiên phận của nhau?”. Đọc “Quan điểm về kinh doanh” trong quyển
“Cách nhìn và xem xét sự việc” (1963) cùng tác giả, chúng ta có thể hiểu lý do
là bởi vì người ngoài dễ khách quan nhận ra năng khiếu (xem ghi chú (5) phía dưới)
hơn chính bản thân mình. Thí dụ cha mẹ đối với con cái, cô thầy đối với học
sinh, bạn bè đối với nhau, cấp trên đối cấp dưới. Đặc biệt nếu không có quan hệ
lợi hại được thua, tính khách quan sẽ cao.
(2) Trong nguyên bản tác giả dùng rất nhiều câu “tôi nghĩ”,
có thể với mục đích tỏ bày lòng khiêm tốn của tác giả và thích hợp với thính giả
hoặc độc giả vào thời điểm đó nhưng gây ấn tượng tác giả thiếu tự tin đối với độc
giả ngày nay và chiếm giấy nên ở đây dịch giả tích cực bỏ bớt và ghi chú với
ký hiệu (2).
(3) Vũ trụ căn nguyên lực: có thể hiểu là trời hay tạo hóa.
(4) Thiên dự: những gì mà trời cho.
(6) Tâm tự nhiên (nguyên văn là sunao na kokoro) là một khái
niệm triết học quan trọng của Matsushita Kônosuke, nghĩa gốc gần giống như
“chân tâm”, “tâm bẩm sinh”, “tâm vô nhiễm” nhưng hàm chứa nhiều ý tưởng khác
nên ở đây tạm dịch là “tâm tự nhiên” để phân biệt. Tâm tự nhiên tương tự như
“phật tánh” của Phật học, “tâm bất sinh” của thiền sư Bankei Eitaku (Bàn Khuê
Vĩnh Trác, 1622~1693), “lương tri” của Vương Dương Minh (1472-1528). Mười đức
tính của tâm tự nhiên là không vị kỷ, biết lắng nghe ý kiến người khác, khoan
dung, nhìn thấy thật tướng của sự vật, hiểu biết đạo lý của sự việc, hiếu học,
thung dung tự tại, điềm tĩnh, biết giá trị sự vật, bác ái (Theo “Để có được tâm
tự nhiên”, Matsushita Kônosuke (2004, 2006), Viện nghiên cứu PHP).
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét