Mùa hạ đang trở về. Đêm nay ngồi nhìn ra bầu trời chớp giật không hiểu sao Nguyễn lại nghĩ tới Y Uyên, tác giả của Bão Khô. Bèn lật lại những trang báo cũ có bóng hình Y Uyên. NGUYỄN & BẠN HỮU
Ðây, cuộc đời và văn nghiệp của Y Uyên ghi theo trang Văn Chương Việt và Nhị Linh.
Y Uyên tên thật là Nguyễn Văn Uy. Sinh năm 1940 (khai sinh là 1943) tại thôn Dục Nội (nay thuộc xã Việt Hùng), huyện Đông Anh, Hà Nội.
Năm 1954, theo gia đình vào Nam, định cư tại quận Gò Vấp (Sàigòn). Bắt đầu viết văn rất sớm lúc khoảng 15 tuổi nhưng tác phẩm đầu tay của Y Uyên, Một chỗ cho người tàn tật, chỉ xuất hiện vào năm 1960 trên Bách Khoa, một tạp chí chuyên về biên khảo dành chủ yếu cho giới trí thức ở miền Nam.
Trong những năm sau đó, ngoài Bách Khoa, Y Uyên còn cộng tác với nhiều tạp chí văn học, văn nghệ khác như Văn, Văn Uyển, Tân Văn…
Tốt nghiệp trường Sư Phạm Sàigòn, Y Uyên trở thành nhà giáo và được phân công ra dạy học ở Tuy Hòa, Phú Yên. Được ít lâu, Y Uyên bị động viên và theo học trường Võ bị Thủ Đức. Nhà văn mất năm 1969 ở gần núi Tà Dôn, Bình Thuận.
Tuy mất sớm vào lúc mới có 29 tuổi đời nhưng Y Uyên đã để lại một văn nghiệp tương đối phong phú gồm 6 tuyển tập truyện ngắn và một truyện dài viết trong thời kỳ 1960-1968: Tượng Đá Sườn Non (Thời Mới, 1966), Bão Khô (Giao Điểm, 1966), Quê Nhà (Trình Bày, 1967), Ngựa Tía (truyện dài, Giao Điểm, 1967), Đuốc Sậy (Văn Uyển, 1969), Chiếc Xương Lá Mục (Tân Văn, 1971) và Có Loài Chim Lạ (Tân Văn, 1971). Tạp chí Văn cũng xuất bản một số đặc biệt Thương Nhớ Y Uyên (1969) bao gồm nhiều bài viết của văn hữu và gia đình, bạn bè về nhà văn.
Nhà văn Y Uyên
Cuốn sách đầu của Y Uyên gây ra “tranh chấp nho nhỏ” giữa nhà Thời Mới (Võ Phiến) và nhà Giao Điểm (Trần Phong Giao), cuối cùng hai tập của Y Uyên đều in 1966, Tượng đá sườn non ở Thời Mới và Bão khô ở Giao Điểm; mặc dù vậy, các nhà xuất bản đều lỗ khi in tác phẩm Y Uyên. Trên tờ Văn số đặc biệt tưởng niệm Y Uyên, ra năm 1969, vài tháng sau khi Y Uyên tử trận, Trần Phong Giao đã kể lại khá rõ chuyện này.
“Không nỗi ngây ngất nào rực rỡ như nỗi ngây ngất chiến tranh, phía sau có lửa, phía trước có máu của mình” – Y Uyên
“Đời văn của anh khởi đầu cùng lúc với chiến cuộc, tiếp tục song song với chiến cuộc” – Thu Thủy (hẳn là bút danh của Võ Phiến)
Tuy vậy, Y Uyên không hoàn toàn là nhà văn viết về chiến tranh và đời lính, như Phan Nhật Nam. Y Uyên xuất sắc với một lối văn “đạm”, ít tình cảm, thản nhiên, rất nhiều chi tiết và u uất, một nhà văn biệt tài viết truyện ngắn. Trong tổng số tác phẩm của Y Uyên, chỉ có một truyện dài, là Ngựa tía.
Ngay ở số Văn tưởng niệm Y Uyên, đã có người so sánh văn của Y Uyên với văn của Thảo Trường (nhất là Người đàn bà mang thai trên kinh Đồng Tháp), một nhà văn đi qua toàn bộ cuộc chiến tranh, và đã qua đời. (Nhị Linh)
Nhà thơ Lê Mai Lĩnh trong bài viết ‘Núi Tà Dôn và dấu chân Y Uyên’ đã ghi lại:
Ba mươi sáu năm về trước, nói rõ hơn, đúng vào ngày mồng một tháng Năm năm 1969, sau khi nhà văn Y UYÊN chết, trên tạp chí VĂN của Ông Trần Phong Giao, số tưởng niệm nhà văn Y UYÊN, Lê Mai Lĩnh tôi, dưới bút hiệu khai sinh Lê Văn Chính, đã có một bài viết, về cái chết của một người huynh trưởng, Y UYÊN, anh khóa 27, tôi khóa 1/68, trường Bộ Binh Thủ Đức, bài này nằm giữa, trước là Võ Phiến, sau là Thanh Tâm Tuyền. Điều rất vui là tôi nằm giữa, những bậc đàn anh, bậc thầy.
Bài viết, như một kỷ niệm, tưởng chừng như đã chết.
Nơi thờ Y Uyên tại gia đình
Nhưng. Không ngờ. Không dự báo trước. Nhà văn Phạm Văn Nhàn cùng nhà văn Trần Hoài Thư, trong tổ hợp xuất bản Thư Quán Bản Thảo trong nỗ lực thực hiện một ấn bản tưởng niệm nhà văn Y UYÊN, hai anh đã vận động được những bạn bè trong nước, những người cầm bút trước 1975, còn sa cơ lỡ vận trong Địa ngục trần gian Việt Cộng, tìm kiếm tài liệu, vận dụng trí nhớ và tình yêu đối với Nhà văn Y UYÊN để có bài và viết bài cho số báo đặc biệt. Nhà thơ Nguyễn Lệ Uyên, dù đang cuốc đất, cày ruộng tại Tuy Hòa, cũng đã tìm được số báo VĂN tưởng niệm Y UYÊN (số 129), trong đó có một bài viết, đã trải qua 36 năm, nhưng còn Nóng Hổi chất “Văn Học, Tính Người và Nhân Bản’’ của người lính,
Nhà văn Nguyễn Lệ Uyên viết khi đến trước bàn thờ Y Uyên
Như vậy cuối cùng thì bức tượng đồng Y Uyên cũng được phục chế hoàn chỉnh.
Bao nhiêu những lo lắng phập phồng của anh em đã được Điêu khắc gia Phạm Văn Hạng và các môn sinh của anh đêm ngày đúc khuôn. Đúc và xoá và đúc chỉ với hai lỗ tai thôi (đã bị kẻ trộm cưa mất cách đây hơn ba mươi năm ở Nghĩa trang quân đội Hạnh Thông Tây) nhưng quả thực là khó tạo được vẻ thật của nó lúc ban đầu mà Điêu khắc gia Đỗ Toàn cùng anh em văn nghệ ở Tuy Hoà đã bỏ khá nhiều công sức như một tấm lòng với người bạn văn quá cố.
Hôm tôi đến nhà lần đầu, nhìn bức tượng bị mất hai lỗ tai, nhà văn Bùi Đăng (tác giả truyện dài Cúi Mặt đăng nhiều kỳ trên Bách Khoa, sau in thành sách) thầm thì: “may cho mày Uy ạ, mày mất hai lỗ tai để khỏi phải nghe những điều trái khoáy”. Và sau khi anh PVH nhận lời phục chế, cậu Vượng (em út Y.U) đưa bức tượng từ bàn thờ xuống, nói đùa như thật: “Anh ngồi nhà lâu quá, bữa nay anh L. anh H. và em đưa anh đi dạo phố chơi chút, sau đó “tút” lại cho anh đẹp trai như ngày nào”. Chúng tôi bật cười với một chút ngậm ngùi cay đắng.
Giờ thì bức tượng đã hoàn chỉnh, đặt trang trọng trên bàn thờ anh. Nhưng tấm hình thì nhiều vết hoen ố thời gian. Tôi đề nghị gia đình cho tôi mang đi tiệm photostat lại. Vậy là Y Uyên cùng tôi lên xe máy rong chơi phố Sài Gòn giữa trưa nắng. Anh nhìn thấy gì và cảm nhận được điều gì trên những con phố anh em mình đi qua, qua từng ấy năm? Những thay đổi ồn ào, những nhốn nháo lợn cợn trong đầu mỗi người hụt hơi bởi những đòi hỏi vô tận vô cùng. Anh vào tiệm làm đẹp lại chút xíu nhân dạng mình trên tờ giấy ảnh. Còn tôi thì ngồi bên kia đường với vại bia đen ngó sang như ngày nào anh ngồi hớt tóc, tôi ngoài quán cà phê vỉa hè đợi anh vậy. Anh em mình vẫn gần nhau mà. Vẫn có những khoảnh khắc đợi chờ và tương ngộ và biệt ly. Không. Không thể là biệt ly mà là chia tay. Rồi chúng ta sẽ lại gặp nhau. Cuộc đời là một vòng xoay. Cuộc đời là sự chấm dứt trước và sau. Trở về với cát bụi, vô thường, có và không giữa những vòng xoáy của một hành trình thăm thẳm những hố đen ngòm. Nhân dạng anh khoảnh khắc lại trở về với chốn cũ ngày nào. Dẫu cho đó là một khoảnh khắc không thật. Nhưng dẫu sao khuôn mặt anh, nụ cười rất trẻ thơ của anh làm tôi bùi ngùi nhớ lại những ngày xa lăng lắc, rực rỡ những sắc màu của tuổi thanh xuân, của những ước mơ chưa toại lòng.
Tác phẩm của Y Uyên
Anh vĩnh viễn ra đi nhưng anh vẫn còn đó với anh em, trong lòng anh em quý mến, trân trọng anh. Chỉ tiếc là hơi quá sớm quá vội vã khiến anh em không thể đọc tiếp những tác phẩm tuyệt vời của anh về thân phận con người trong thời dâu biển. Giờ thì anh và tôi và hai người bạn văn trẻ từng ngưỡng mộ anh lại rong chơi với một chút quá khứ mịt mờ. Lại vào quán ngồi uống bia với anh. Tấm ảnh chân dung lồng kính đặt trên ghế đẩu như thể anh vẫn là Y Uyên của ngày nào. Anh em nâng cốc mời anh. Những vại bia lưng dần với chút bồi hồi se thắt. Anh mỉm cười nhìn chúng tôi như ngày nào anh thắng canh bạc xì phé, gọi chúng tôi vào quán Mỵ Châu Thành uống ly la-de nói chuyện làm báo văn chương. Cái quá khứ la đà kéo theo cơn say lúc nào chẳng hay để sáng nay đứng trước bàn thờ thắp anh nén hương tưởng nhớ. Anh em bạn bè gia đình anh đứng lặng trước bàn thờ nhìn sững vào bức tượng và tấm ảnh chân dung. Anh vẫn như xưa, nhưng có điều là không thốt lên lời nào với những người thân và bạn bè anh đang còn bơi lội trong chốn trầm luân. Tôi đặt tập TQBT số tưởng nhớ anh và tập truyện của anh dưới chân tượng. Tấm lòng của anh em đó anh. Sự thương nhớ của anh em trong ngoài nước gửi trọn lòng thành qua từng trang sách mà anh em góp lại trên các số tạp chí cũ gò lưng ra người đọc người đánh máy người layout người in đóng xén để gửi về anh. Hình như khoé miệng anh hơi dãn nở ra với sự hài lòng, tôi nghĩ vậy khi nhìn chăm chăm lên tổng thể của bàn thờ anh. Những đoá huệ trắng, tulip trắng trong lọ cũng rưng rưng cảm thông. Tôi lại nghĩ, nếu bây giờ anh còn cười nói với anh em thì không rõ tóc anh đã nhuốm màu bạc trắng như mái tóc chị Mỵ chưa? Mối tình đầu mấy chục năm qua chị vẫn trân trọng mang theo bên mình và hôm nay, lần đầu tôi nhìn thấy chị bằng xương bằng thịt (chứ không phải nhân vật Mỵ trong truyện ngắn nào đó anh viết).
Không, Không ai quên anh được, mãi mãi sau này. Tôi chỉ có mỗi một băn khoăn là có khi nào những kẻ thù đã từng chĩa súng bóp cò vào người anh cảm thấy hối tiếc đã huỷ diệt một tài văn không? Chắc là không vì đó là đạn bom giữa chiến trường.
Không sao, anh em bạn bè và độc giả mến mộ anh vẫn luôn ở bên anh –
NLU
Mời Xem Lại :
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét