Mạng internet, máy trí tuệ và đời sống dân nghèo

TS. Phạm Đình Bá

(VNTB) – Mạng internet và trí tuệ nhân tạo (AI) ngày càng phát triển thì khoảng cách thu nhập giữa các giai cấp trong một nước và giữa các nước giàu, nghèo ngày càng lớn…

 

Mạng internet được sử dụng rộng rãi trong xã hội vào những năm 1990, với khoảng 40 triệu người dùng vào năm 1996. Hiện nay, có khoảng 4,28 tỷ người dùng trên toàn thế giới, chiếm 55% dân số toàn cầu, với hơn 1,8 tỷ trang web và các con số này vẫn còn gia tăng [1].

Tác động của mạng internet đối với xã hội vừa tích cực, vừa tiêu cực, định hình nhiều khía cạnh khác nhau trong cuộc sống. Ngày nay, mạng internet kết nối mọi người từ khắp nơi trên thế giới và cho phép những trao đổi các câu chuyện toàn cầu. Kết nối mạng đã thay đổi xã hội về nhiều mặt, từ trao đổi văn hóa đến phát triển kinh tế và xã hội. Nhiều cách giao tiếp, kết nối và suy nghĩ mới đã hình thành qua mạng internet.

Mạng internet cho phép chúng ta tiếp cận nhiều nguồn thông tin gần như vô tận, từ các trang tin tức toàn cầu đến các nguồn tin địa phương. Bây giờ, chúng ta có thể truy cập bất kỳ nguồn tin tức nào từ bất cứ đâu. Tốc độ truy cập thay đổi tùy theo vị trí, chi phí và băng thông sẵn có. Tuy nhiên, việc sử dụng internet đã thay đổi cuộc sống của mọi người.

Mạng internet cung cấp khả năng liên lạc hiệu quả bằng cách sử dụng dịch vụ gửi email và nhắn tin tức thì, bất kể bạn ở đâu. Cách kết nối mới này tiết kiệm thời gian, giúp cải thiện mối quan hệ giao dịch và kinh doanh. Đặc biệt, mua sắm và giao dịch ngân hàng trực tuyến đã làm cho cuộc sống hàng ngày bớt phức tạp hơn.   

Hàng triệu cuốn sách và tạp chí trực tuyến có sẵn đã mang lại sự thúc đẩy to lớn cho giáo dục. Học sinh có thể tham gia các khóa học trực tuyến và việc nghiên cứu đã trở nên dễ dàng hơn. Chuyện tìm việc làm nhất là cho những người trẻ đã trở nên đơn giản hơn vì hầu hết các công việc đều được đăng trực tuyến và việc nộp đơn qua mạng đã trở thành tiêu chuẩn. 

Tuy nhiên, những lo ngại về quyền riêng tư, bảo mật, các mối quan hệ xã hội và sự gián đoạn thị trường việc làm cũng nổi lên như những thách thức liên quan đến việc sử dụng mạng internet. Mọi người ở nhiều độ tuổi khác nhau có thể dễ dàng truy cập các tài liệu hay dở hoặc không phù hợp với lứa tuổi. Việc sử dụng mạng internet trong thời gian dài có thể ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và kỹ năng giao tiếp của chúng ta bằng cách gây ra những chứng mất ngủ, mỏi mắt, lo lắng và trầm cảm. Cuộc sống cá nhân và nghề nghiệp của một số người bị gián đoạn do nghiện mạng internet. Có những người lạm dụng mạng internet để xâm nhập vào tài khoản của mọi người nhằm mục đích bất chính, chẳng hạn như đánh cắp dữ liệu hoặc thông tin tài chính, cũng như những tội phạm khác [1].

Hơn 30 năm sau, những chuyển đổi xã hội đáng kể đang hình thành hôm nay. Ví dụ như phần còn lại của bài này được sự giúp đỡ của máy trí tuệ perplexity.ai với câu hỏi – Những ví dụ nào cho thấy trí tuệ nhân tạo có thể giúp đỡ người nghèo ở các nước thu nhập thấp? [2]

Máy trí tuệ (AI) đã xuất hiện trong nhiều thập kỷ, nhưng chỉ trong những năm gần đây, máy mới bắt đầu cách mạng hóa các khía cạnh khác nhau của xã hội. Việc áp dụng rộng rãi máy trong xã hội được thúc đẩy bởi tiềm năng cách mạng hóa các ngành công nghiệp khác nhau và cải thiện hoạt động kinh doanh. Năm 2023, việc áp dụng máy đã tăng nhanh chóng trên các lĩnh vực như chăm sóc sức khỏe, tài chính, bán lẻ, sản xuất và giáo dục.

Ở các nước có thu nhập thấp, máy trí tuệ đưa ra nhiều cách khác nhau để giúp đỡ người nghèo, cung cấp các giải pháp sáng tạo để giải quyết nhu cầu của họ. Về nông nghiệp, máy trí tuệ đang cách mạng hóa nông nghiệp bằng cách cải thiện kỹ thuật canh tác, dự đoán năng suất thu hoạch, đưa ra những đề nghị để điều chỉnh cách canh tác cho nông dân và hỗ trợ họ với những dịch vụ tài chính sáng tạo.

Ví dụ, công ty Tala sử dụng máy trí tuệ để cung cấp các khoản vay vi mô cho nông dân ở những thị trường chưa được phục vụ đầy đủ. Công ty Apollo Agriculture sử dụng máy trí tuệ để cung cấp tài chính và tư vấn canh tác tùy chỉnh cho nông dân sản xuất nhỏ ở châu Phi. Công ty Juvo sử dụng AI để cung cấp dịch vụ tài chính di động cho dân ở các thị trường mới nổi không có khả năng tiếp cận các dịch vụ ngân hàng truyền thống.

Về giáo dục, máy trí tuệ có thể biến đổi giáo dục bằng cách cung cấp trải nghiệm học tập được cá nhân hóa thông qua gia sư nhân tạo, phục vụ nhu cầu học tập đa dạng của học sinh ở các trường học ở xa. Các dịch vụ đánh giá và dạy kèm thích ứng được cung cấp bởi máy trí tuệ, có chức năng cung cấp hỗ trợ các mục tiêu cho những học sinh có yêu cầu học tập cụ thể, cải thiện kết quả giáo dục cho các cộng đồng có hoàn cảnh khó khăn.

Về chăm sóc sức khỏe, công ty Zipline sử dụng máy bay không người lái được trang bị công nghệ AI để cung cấp vật tư y tế như vắc-xin và máu đến các vùng sâu vùng xa, tăng cường khả năng tiếp cận dịch vụ chăm sóc sức khỏe ở những nơi phương tiện giao thông truyền thống không đáng tin cậy. Công ty Signify Health tận dụng AI để cải thiện khả năng tiếp cận và kết quả chăm sóc sức khỏe cho những nhóm dân số chưa được phục vụ, bằng cách xác định những bệnh nhân có nguy cơ và cung cấp các biện pháp can thiệp có mục tiêu, cuối cùng là nâng cao kết quả sức khỏe cho những cộng đồng thiếu dịch vụ này.

Trong khi máy trí tuệ mang lại những lợi ích đáng kể như tăng hiệu quả và nâng cao trải nghiệm của khách hàng, các tổ chức phải đối mặt với những thách thức liên quan đến chuyên môn, chất lượng dữ liệu, các vấn đề tích hợp, chi phí, quy định và khả năng chống thay đổi từ các gia tầng trong xã hội.

Một bài học của những thập kỷ sau 1990 là công nghệ, đặc biệt là mạng internet và tiến bộ công nghệ thiên về kỹ năng, đã góp phần làm gia tăng bất bình đẳng bằng cách tăng giá trị kỹ năng và thay thế kỹ năng cao cho đầu vào lao động hay kỹ năng thấp, dẫn đến khoảng cách thu nhập ngày càng lớn giữa các giai cấp trong một nước và giữa các nước giàu nghèo.

Khoảng cách kỹ thuật số giữa các nước phát triển và đang phát triển cũng có nguy cơ loại trừ dân nghèo khỏi hưởng lợi từ cuộc cách mạng công nghiệp tiếp theo. Cụ thể, hiện nay là lợi ích từ máy trí tuệ và những ứng dụng của nó để cải thiện đời sống mỗi ngày trong thập kỷ sắp tới.

Với dân nghèo ở quê nhà, ngoài bất lợi là một đất nước trong những nước nghèo ở vùng Đông Nam Á, bất lợi khổng lồ khác là thể chế chính trị thiếu ý chí và khả năng để đổi mới, cũng như những đổi mới cần thiết để cải thiện đời sống dân nghèo.

Nguồn:

1. Matthew Giannelis. Impact Of The Internet On Modern Society. Tech Business News 2023/12/05; Available from: https://www.techbusinessnews.com.au/blog/impact-of-the-internet-on-modern-society/

2. Perplexity AI. Question: What are the examples that artificial intelligence can help poor people in low-income countries? Accessed 02/03/2024; Available from: https://www.perplexity.ai/.

T.Đ.B.

VNTB gửi BVN