Người đam mê khoa học và yêu Huế

Thưở học sinh những năm 50 ở Sài Gòn, tôi được đọc nhiều bài của tác giả Võ Quang Yến trên tạp chí Bách Khoa. Sang Pháp được vài năm, tôi tập tành viết cho tạp chí Khoa học Kỹ thuật của Hội cùng tên mà anh Yến làm chủ tịch, được mời tham gia đại hội của Hội dự trù ở nhà Đông Dương, cư xá quốc tế đại học, đường Jourdan, quận 14. Chỉ thoáng gặp anh : cuộc đại hội không thành, Hội bị chính quyền De Gaulle giải tán. Đó là khoảng cuối năm 1960, nếu tôi nhớ không lầm. Trước đó, năm 1959, họ đã giải tán hội Liên hiệp Việt kiều, trong khi suốt những năm kháng chiến, phong trào Việt kiều vẫn hoạt động mạnh mẽ, khi công khai, lúc bán công khai hay trong vòng bí mật. Lý do “dễ hiểu” : chính quyền Pháp muốn giao hảo với chính quyền Ngô Đình Diệm, muốn bảo vệ quyền lợi kinh tế và văn hóa của Pháp ở miền Nam nước ta. Nhưng từ đó mà giải tán cả một hiệp hội thuần túy khoa học kỹ thuật thì cũng hơi bị “khó hiểu”.

Biết đâu nhờ thế mà anh Yến có thời giờ tập trung nghiên cứu trong ngành hóa học hữu cơ. Năm 1962, anh bảo vệ luận án tiến sĩ “Contribution à l’étude des additions sur les composés acétyléniques : chloroformylation des arylacétyléniques : hydratation des diacétyléniques” (mà Google dịch là : Góp phần nghiên cứu việc bổ sung các hợp chất acetylenic: cloroformylation của arylacetylenics: hydrat hóa diacetyls). Đặc nhiệm nghiên cứu rồi giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm quốc gia nghiên cứu khoa học (CNRS), anh giảng dạy và hướng dẫn nghiên cứu tại trường Cao đẳng quốc gia hóa học Paris (ENSCP). Đam mê khoa học gắn kết với tình nghĩa phu thê : chị Liliane Kouscher là đồng nghiệp, cùng lãnh vực, giáo sư trường ENSCP, rồi Đại học Pierre & Marie Curie (Paris VI), và say mê ngôn ngữ & văn hóa Việt Nam, say mê quê hương xứ Huế của chồng. Anh Võ Quang Yến là sáng lập viên và nhiều năm làm chủ tịch Hội những người yêu Huế.

Cùng với những bài phổ biến khoa học và văn hóa đăng trên các báo, Võ Quang Yến là tác giả của nhiều cuốn sách :

    - Nói chuyện khoa học, Saigon, Cơ sở Phạm Quang Khai, Tủ sách Tiến Bộ, 1968.
    - Vũ trụ và không gian, Saigon, Cơ sở Phạm Quang Khai, Tủ sách Tiến Bộ, 1968.
    - Giáo dục tính phái, Saigon, Lửa Thiêng, 1973.
    - Gửi thương về Huế, Hà Nội, Văn Học, 2006.
    - Cây nhà lá vườn, Đà Nẵng, 2014-2015.
    - Champa một thuở, Paris, Chim Việt Cành Nam , 2018.-
    - L’alimentation de la salangane à nid blanc Aerodramus fuciphagus germani au Viêt Nam, 28ème Colloque francophone d’ornithologie, Namur 28-30 nov. 2003 (viết chung với J.F. Voisin và Nguyễn Quang Phách)

Anh là cộng tác viên thường trực của trang mạng Chim Việt Cành Nam (gần 100 bài viết) cũng như của Diễn Đàn (hơn 90 bài).

Anh viết không ngừng nghỉ, ngay cả trong những năm anh chị vào sống ở Viện dưỡng lão Sceaux (mà anh gọi là Xô Thành), và sau ngày chị Liliane từ trần (năm 2021).