Truyện để lại cho chúng ta những dư
vị bâng khuâng lạ lùng, giống như khi tuổi trẻ qua đi, những kỷ niệm
tinh nghịch và ngọt ngào của tuổi hoa niên đã đem lại cho chúng ta biết
bao hồi tưởng bâng khuâng như thế. Có lẽ bao giờ cũng vậy: tình chỉ đẹp
khi còn dang dở…
Một Chuyện Đùa – Truyện ngắn Chekhov
Một buổi
trưa mùa đông trong sáng… Trời giá lạnh, rét cóng. Nadia khoác tay tôi.
Những hạt bụi tuyết nhỏ trắng xóa bám lên mấy món tóc xoắn vòng rủ hai
bên thái dương nàng, lên hàng lông tơ mịn phía bên trên môi. Nàng và tôi
đứng trên một ngọn đồi cao. Từ chỗ chúng tôi đứng, sườn đồi đổ dài
thoai thoải xuống lấp loáng dưới ánh nắng, như một tấm gương. Bên cạnh
chúng tôi là một chiếc xe trượt tuyết nhỏ bọc một lớp dạ màu đỏ tươi.
– Chúng ta cùng trượt xuống dưới đi, Nadia! – tôi van nài nàng.
– Một lần thôi! Tôi cam đoan với cô là chúng ta sẽ chẳng hề gì đâu.
Nhưng
Nadia sợ. Cả khoảng không gian từ đôi giày cao su nhỏ nhắn của nàng đến
chân quả đồi phủ băng này đối với nàng thật ghê sợ, tưởng như là một vực
sâu vô tận. Đứng đây, nàng chỉ mới đưa mắt nhìn xuống dưới, hay tôi chỉ
mới gợi ý bảo nàng ngồi vào xe trượt tuyết là nàng đã sợ hết hồn, không
thở được nữa, huống hồ nếu nàng liều mạng lao xuống cái vực sâu kia thì
không biết rồi ra sao? Nàng sẽ chết mất, sẽ phát điên mất.
– Ta trượt đi cô! – Tôi cố nài.
– Việc gì mà sợ! Cô phải biết sợ thế là nhát gan, xoàng lắm cô ạ!
Cuối
cùng, Nadia cũng ưng thuận, nhưng qua nét mặt nàng, tôi biết rằng nàng
liều mạng mà nghe lời tôi. Tôi đỡ nàng ngồi vào xe trượt; nàng run rẩy,
gương mặt nàng tái nhợt. Tôi vòng tay qua giữ lấy Nadia và cùng nhau lao
xuống.
Chiếc xe
lao đi vun vút như một viên đạn. Làn không khí bị xé ra quật vào mặt,
gào rít bên tai dữ tợn đâm vào da buốt nhói, gió như muốn giật phăng đầu
ra khỏi vai. Gió ép mạnh, đến nghẹt thở. Tưởng chừng như có một con quỷ
nào đang giơ tay nắm lấy chúng tôi và vừa rú lên vừa kéo xuống địa
ngục. Mọi vật chung quanh nhập lại thành một vệt dài vun vút lao về phía
sau… Chỉ một giây lát nữa thôi có lẽ chúng tôi sẽ chết!
– Nadia, anh yêu em! tôi thì thào nói.
Chiếc xe
trượt dần dần chạy chậm lại, tiếng gió gào và tiếng càng trượt xe rít
lúc này đã không còn đáng ghê sợ, ngực đã thấy dễ thở, và thế là chúng
tôi đã xuống đến chân đồi. Nadia sợ tưởng chết đi được, gương mặt tái
nhợt, nàng thở không ra hơi… Tôi đỡ nàng đứng dậy.
– Các
vàng tôi cũng không trượt lần nữa đâu! nàng nói và đưa cặp mắt mở to đầy
sợ hãi, nhìn tôi. – Các vàng tôi cũng chịu! Chỉ thiếu chút nữa là tôi
chết!
Một lát
sau, nàng dần dần hết sợ và đã bắt đầu nhìn vào mắt tôi với vẻ dò xét:
có phải tôi đã nói bốn tiếng ấy, hay chỉ là trong tiếng gió gào rít nàng
nghe thấy như vậy? Còn tôi, tôi đứng bên cạnh nàng, lấy thuốc lá ra hút
và chăm chú nhìn chiếc găng tay của mình. Nàng khoác tay tôi và chúng
tôi cùng nhau dạo chơi hồi lâu bên đồi tuyết. Hình như điều bí ẩn làm
nàng thấy trong lòng băn khoăn. Có phải anh nói ra những lời đó không?
Có những lời đó hay không? Có hay không? Đó là một câu hỏi của lòng tự
trọng, của danh dự, của cuộc đời và niềm hạnh phúc – một câu hỏi rất hệ
trọng, hệ trọng nhất trên đời này. Nadia đăm đăm nhìn tôi bằng cặp mắt
buồn rầu nôn nóng bồn chồn. Nàng chậm rãi do dự trả lời những câu hỏi
của tôi như chờ mong tôi sẽ tự nói ra cái điều bí ẩn ấy. Ôi, khuôn mặt
nàng lúc ấy đáng yêu biết bao, ý nhị biết bao! Tôi thấy rõ nàng đang tự
day dứt với mình, nàng cần nói một điều gì, cần hỏi một điều gì, nhưng
nàng không tìm được lời, nàng cảm thấy rụt rè kinh sợ, một niềm vui nào
đang ngăn trở nàng nói…
– Này anh… Nàng nói, mắt không nhìn tôi.
– Cái gì vậy? tôi hỏi.
– Chúng ta cùng nhau… lao dốc lần nữa đi.
Chúng
tôi lần theo những bậc thang trở lên đồi. Tôi lại đỡ Nadia lên xe, mặt
nàng tái nhợt, và toàn thân run run. Chúng tôi lại lao xe về phía vực
thẳm khủng khiếp và, gió lại gào, tiếng xe lại rít lên. Và cũng đúng vào
lúc chiếc xe lao nhanh nhất, tiếng gió gào rít ghê gớm nhất, tôi lại
nói: “Nadia, anh yêu em!”
Khi
chiếc xe dừng lại, Nadia vội đưa mắt nhìn quanh quả đồi mà chúng tôi vừa
trượt xuống, rồi nhìn đăm đăm vào mặt tôi, lắng nghe giọng nói thờ ơ
lãnh đạm của tôi và toàn thân nàng, cả từ cái mũ, cái bao tay và dáng
người nàng nữa, đều toát lên một cái gì đấy hồ nghi khó hiểu. Trên gương
mặt nàng như hiện lên các câu hỏi: “Điều gì đã xảy ra? Ai nói những lời
ấy? Anh ấy hay là chỉ do ta nghe được?” Điều bí ẩn ấy làm nàng không
yên lòng chút nào, nàng không chịu được nữa. Cô bé đáng thương ấy không
trả lời nổi những câu hỏi, nét mặt rầu rĩ như muốn khóc.
– Chúng ta về nhà thôi nhé? tôi hỏi.
– Không, không… tôi thích… trượt xe thế này, nàng nói, mặt ửng đỏ lên – Hay là chúng ta cùng nhau trượt lần nữa đi?
Nadia
nói rằng nàng “thích” cái trò trượt này, thế mà khi ngồi lên xe, nàng
vẫn run, gương mặt nàng vẫn tái nhợt, hơi thở vẫn ngắt quãng vì sợ hãi
như những lần trước. Lần thứ ba chúng tôi trượt xuống. Tôi thấy nàng đăm
đăm nhìn lên mặt tôi, theo dõi đôi môi tôi. Nhưng tôi lấy chiếc khăn
tay che miệng đi rồi khẽ đằng hắng lên mấy tiếng, và khi xe lao xuống
lưng chừng đồi, tôi còn kịp nói: – Nadia, anh yêu em! Điều bí ẩn vẫn là
điều bí ẩn! Nadia im lặng, nàng đang nghĩ ngợi điều gì… Tôi tiễn nàng từ
sân trượt về nhà. Nàng cố đi chậm lại, chờ xem tôi có nói với nàng
những lời ấy không. Tôi cảm thấy tâm hồn nàng đang đau khổ, nàng đang cố
dằn lòng để khỏi phải thốt lên:
– Không, gió không thể nói được những lời ấy! Mà tôi cũng không muốn tin rằng gió đã nói những lời ấy!
Sáng hôm
sau, tôi nhận được một mảnh giấy của nàng: “Nếu hôm nay anh có đi trượt
tuyết, đến rủ tôi cùng đi nhé! Nadia”. Từ hôm đó, ngày nào tôi và Nadia
cũng lên đồi và mỗi lần lao xe từ trên đồi xuống, tôi lại thì thào nhắc
lại những lời đó: “Nadia, anh yêu em!”
Chẳng
bao lâu sau, Nadia quen nghe những lời ấy như quen uống rượu, hay dùng
moócphin. Nàng không thể sống thiếu những lời đó nữa. Thực ra, lao xe từ
trên đồi xuống vẫn đáng sợ như xưa, nhưng giờ đây chính cái nguy hiểm,
cái kinh sợ đó lại đem đến một cái gì đặc biệt đắm say cho những lời yêu
đương ấy, những lời vẫn là điều bí ẩn và dằn vặt lòng người như trước…
Kẻ bị nghi ngờ vẫn là gió và tôi… Ai, gió hay là tôi, đã thổ lộ với nàng
những lời yêu đương ấy, nàng không biết được; nhưng hình như nàng không
để ý đến điều đó nữa bởi vì tục ngữ nói uống rượu từ bình nào, có gì
đáng bận tâm đâu, chỉ cốt sao say được thôi.
Có lần
vào một buổi trưa, tôi đến sân trượt một mình; đi lẫn trong đám đông,
tôi bỗng nhìn thấy Nadia đang đi về phía đồi và đưa mắt tìm tôi… Rồi
nàng chậm chạp bước theo bậc thang trở lên đỉnh đồi… Trượt xe một mình
thật đáng ghê sợ biết bao, ôi, thật đáng ghê sợ! Mặt nàng tái nhợt,
trắng như tuyết, toàn thân run rẩy, nàng bước đi hệt như đến nơi chịu án
tử hình, nhưng nàng vẫn xăm xăm đi, đầu không ngoái lại. Chắc là cuối
cùng nàng quyết định thử xem: nàng có còn nghe thấy những lời ngọt ngào
say đắm ấy nữa không, khi không có tôi bên cạnh? Tôi nhìn thấy nàng tái
nhợt, miệng há ra vì sợ hãi; ngồi lên xe, nhắm mắt lại và, sau khi vĩnh
biệt trái đất, bắt đầu lao xuống chân đồi… Tiếng càng trượt xe rít lên…
Nadia có nghe thấy những lời đó nữa không, tôi không biết… Tôi chỉ thấy
nàng bước ra khỏi xe một cách mệt nhọc, gần như kiệt sức. Qua nét mặt
nàng có thể thấy rằng chính nàng cũng không biết nàng có nghe được những
lời đó hay không. Nỗi sợ hãi khi xe lao xuống đồi đã làm nàng không còn
khả năng nghe được, phân biệt được các âm thanh, không còn khả năng
hiểu nữa…
Thế rồi
những ngày xuân tháng Ba đã tới… Mặt trời như trở nên dịu dàng hơn. Quả
đồi tuyết của chúng tôi bắt đầu sẫm lại, dần dần mất cái vẻ óng ánh của
nó, và cuối cùng thì tan đi. Chúng tôi thôi không trượt xe nữa. Nadia
đáng thương cũng không còn nơi nào để nghe những lời đó nữa, và cũng
không có ai nói những lời ấy nữa, bởi vì gió thì không còn thổi nữa, mà
tôi thì sửa soạn đi Petersburg – đi rất lâu, có lẽ là suốt đời. Có lần
khoảng hai ngày trước khi đi Petersburg vào một buổi chiều tà, tôi ngồi
trong khu vườn nhỏ. Một hàng rào cao có đinh nhọn ngăn cách khu vườn ấy
với sân nhà Nadia… Trời hãy còn lạnh, tuyết hãy còn đọng lại dưới đám
phân, cây cối vẫn trơ trụi, nhưng hương vị mùa xuân đã đến, từng đàn quạ
bay về tổ, trú đêm kêu lên quàng quạc. Tôi đến bên hàng rào và ghé nhìn
qua khe hở. Tôi thấy Nadia bước ra thềm và đưa mắt nhìn lên trời buồn
bã… Làn gió xuân nhẹ thổi qua khuôn mặt nhợt nhạt rầu rĩ của nàng… Làn
gió xuân gợi lại cho nàng cái tiếng gió rít trên đồi tuyết, khi nàng
nghe thấy bốn tiếng ấy, và gương mặt nàng trở nên buồn bã lạ thường,
nước mắt lặng lẽ chảy trên má… Nàng đáng thương đưa hai tay mình về phía
trước như muốn cầu xin làn gió đem đến cho nàng những lời yêu đương đó
một lần nữa. Và tôi, chờ khi có làn gió đến, thì thào nói:
– Nadia,
anh yêu em! Trời, điều gì đã xảy ra với nàng lúc ấy! Nadia khẽ kêu lên
và khuôn mặt nàng bỗng chan hòa một nụ cười rạng rỡ. Nadia đưa hai tay
lên đón lấy gió, trông nàng lúc ấy thật là mừng rỡ, đẹp xinh và hạnh
phúc. Còn tôi, tôi trở vào nhà và đi thu xếp đồ đạc… Chuyện ấy đã qua
lâu rồi. Bây giờ Nadia đã có chồng, gia đình nàng gả chồng cho nàng hay
nàng tự nguyện lấy? Điều ấy cũng chẳng có gì đáng bận tâm. Chồng nàng là
thư ký hội đồng giám hộ trẻ con quý tộc. Nadia đã có ba con. Nhưng chút
kỷ niệm cùng nhau trượt băng và gió lúc ấy đem đến cho nàng bốn tiếng:
“Nadia, anh yêu em!” thì nàng không quên được; đối với nàng, điều ấy đã
trở thành kỷ niệm hạnh phúc nhất, xúc động nhất, đẹp đẽ nhất trong đời
nàng… Còn tôi, bây giờ tôi đã đứng tuổi, tôi không hiểu nổi vì lẽ gì tôi
đã nói những lời đó, làm sao tôi đã đùa như thế…
(Một chuyện đùa – Chekhov)
….
Truyện
kết thúc bằng dấu ba chấm lửng, ấy cũng là ba dấu chấm lặng thầm trong
lòng người đọc. Cảm xúc gì đã được gieo vào lòng ta? Có lẽ là bâng
khuâng, dịu ngọt, hoài cổ mà lại hài hước mà ý nhị…
Ta cũng
băn khoăn chẳng biết có nên sắp xếp truyện vào hạng mục “chuyện tình”
hay không. Đúng là trong truyện có một nhân vật nam chính, một nhân vật
nữ chính. Người nam đã nói những lời yêu thương và người nữ đã nghe
những lời ấy. Nhưng người nói thì chỉ có ý trêu đùa, người nghe thì lại
hết sức nghiêm túc và say mê. Rốt cuộc chẳng có chuyện tình nào xảy ra
giữa hai nhân vật này, nên tác giả Chekhov chỉ gọi nó là “Một chuyện
đùa”.
Người ta
hay nói: “đàn ông yêu bằng mắt, phụ nữ yêu bằng tai”, đó là thiên tính
của hai giới. Nadia đích thực là một cô gái đầy nữ tính nên cô say mê
những lời yêu thương dịu ngọt, dù cái giá của nó là một hành động khiến
cô cực kỳ sợ hãi.
Nadia cố
gom góp tất cả sự can đảm để trượt tuyết từ trên đỉnh dốc, hết lần này
đến lần khác, một việc mà lúc bình thường có các vàng cô cũng chẳng làm,
chỉ để được nghe câu: “Nadia, anh yêu em”. Nhưng nữ tính trong cô lại
khiến cô e dè đặt câu hỏi trực tiếp với nhân vật nam chính về nguồn gốc
của những lời âu yếm ấy. Nadia có mâu thuẫn hay không? Ta cũng không cần
biết việc ấy, bởi đó mới là nét đáng yêu của nữ tính.
Nhưng
được nghe những lời yêu thương dịu ngọt không phải là nhu cầu duy nhất
của nữ giới, sự bí ẩn cũng hấp dẫn họ không kém. Rốt cuộc ai đã nói lời
ấy: “anh ấy hay là gió?” Nadia đã tự đi tìm câu trả lời bằng lòng dũng
cảm gấp đôi. Nhưng chẳng có kết quả. Cho đến khi cả lời yêu không còn,
bí mật vẫn mãi là bí mật thì còn gì đau khổ bằng.
Bí ẩn
được khám phá, thì sẽ là bước ngoặt cuộc đời người con gái dịu dàng ấy.
Nó đã được khám phá, và gió lại phải gánh trách nhiệm làm kẻ thế thân.
Giống như là: “gió hãy nói rằng tôi yêu em” như lời của một bài hát. Chỉ
khác, người xưng “tôi” là gió, cốt để đặt kết thúc có hậu cho một
chuyện đùa.
Truyện để lại cho chúng ta những dư vị
bâng khuâng lạ lùng, giống như khi tuổi trẻ qua đi, những kỷ niệm tinh
nghịch và ngọt ngào của tuổi hoa niên đã đem lại cho chúng ta biết bao
hồi tưởng bâng khuâng như thế. Có lẽ bao giờ cũng vậy: tình chỉ đẹp khi
còn dang dở.
Hình như
từ trong trang sách, ta thấy thấp thoáng nụ cười mỉm hài hước ý nhị và
nửa đùa nửa thật của tác giả “Một chuyện đùa” – văn hào Chekhov.
Bình Nguyên (daikynguyen.com)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét