(F Mira/Flickr/CC BY-SA 2.0)*
Ung thư gây ra do sự kết hợp giữa những ảnh hưởng từ di truyền và môi trường – kiểu như một ván bài về mặt di truyền trong đó người chơi phải chấp nhận các quân bài được chia cho mình, nhưng ‘thời vận’ trong cuộc chơi lại được quyết định bởi các yếu tố môi trường và lối sống.
Có những điều thật sự đáng lo ngại quanh việc tiếp xúc với hóa chất và nguy cơ ung thư. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và Cơ quan Nghiên cứu Quốc tế về Ung thư (IARC) ước đoán việc tiếp xúc với môi trường độc hại là tác nhân dẫn đến 7–19% các ca ung thư. Với khoảng 14 triệu ca ung thư mới được chẩn đoán phát hiện ra mỗi năm trên toàn thế giới, đó là khoản phí tổn khổng lồ cả về khía cạnh cá nhân và tài chính.
Báo cáo của loại hình nghiên cứu này thường bị hư cấu theo kiểu gây khích động hội chứng sợ hoá chất, một nỗi sợ “phi lý” với hóa chất. Đó là tài liệu hoàn hảo cho những người thích blogger Food Babe và là chủ đề ưa thích của các blog về chăm sóc sức khỏe.
Nghiên cứu mới nhất này đã không làm thất vọng tờ Daily Mail, họ đã có ngay bài báo thông tin về các loại hóa chất trong khoai tây chiên, dung dịch rửa tay và kem chống nắng có thể dẫn đến ung thư nếu được kết hợp với nhau. Đóng góp khoa trương quá mức của Daily Mail trong việc phân loại những thứ gây ra ung thư hoặc chữa bệnh ung thư (hoặc cả hai) đã trở thành huyền thoại, đã dẫn đến sự ra đời của website Kill or Cure.
Tất cả mọi thứ có khả năng khiến bạn bị ung thư?
IARC phân loại hóa chất trên thang điểm giảm về khả năng gây ung thư. Ví dụ, chất diệt cỏ glyphosate được sử dụng rộng rãi thuộc về nhóm 2: có thể/có lẽ gây ung thư cho con người.Để đối chiếu, như vậy glyphosate được xếp cùng loại như đốt củi trong lò sưởi và việc làm theo ca kíp. Có thể có khả năng mắc ung thư hạch bạch huyết do tiếp xúc thường xuyên với hoạt chất glyphosate của thuốc diệt cỏ (khi nông dân phun rất nhiều thuốc) nhưng các dữ liệu còn hạn chế và mâu thuẫn.
Có một bài báo trên American Journal of Clinical Nutrition đã điểm lại nguy cơ gây ung thư liên quan đến 50 nguyên liệu phổ biến được lấy từ các công thức nấu ăn ngẫu nhiên trong một cuốn sách dạy nấu ăn. Bài báo này là một minh chứng tuyệt vời cho những khó khăn mà chúng ta phải đối mặt khi đánh giá bằng chứng về các chất có nguy cơ gây ung thư. Trong khi rất nhiều nghiên cứu xác nhận các loại thực phẩm khác nhau hoặc có khả năng làm tăng nguy cơ ung thư, hoặc có thể có tác dụng bảo vệ, thì trong nhiều trường hợp bằng chứng lại không đủ sức thuyết phục.
Việc báo cáo với xu hướng gây giật gân trong nghiên cứu y học thường để lại nhiều vấn đề cần khuyến nghị, nhưng lỗi không phải luôn ở phía các nhà báo và các bản tin mạng. Một trường hợp cụ thể gần đây đăng tải một nghiên cứu về nguy cơ ung thư tuyến tụy và tiêu thụ thịt đỏ cho thấy hầu hết các nhà báo chỉ đơn giản là nhai lại thông tin trong thông cáo báo chí.
Nghiên cứu này có cho chúng ta biết điều gì mới không?
Nghiên cứu mới nhất là đóng góp lớn của một nhóm hơn 200 nhà sinh học quốc tế nghiên cứu về ung thư và chuyên gia về chất độc tham gia vào dự án Halifax. Đó không phải là một nghiên cứu sử dụng dữ liệu sơ cấp, mà là đánh giá lại tài liệu đã có sẵn về tiềm năng gây ung thư khi tiếp xúc ở mức độ thấp các hỗn hợp hóa chất có trong môi trường.Dữ liệu về 85 loại hóa chất – ở các mức độ bằng chứng khác nhau – được bao quát trong bài báo. Có một số loại hóa chất mà chỉ có duy nhất một nghiên cứu về nó, do đó, các bằng chứng bị giới hạn nghiêm trọng ở một số khía cạnh.
Dự án nghiên cứu Halifax đưa ra một giả thuyết thú vị – có thể gây ung thư nếu đồng loạt tiếp xúc ở liều thấp các hợp chất hoá học. Các tác giả tiếp tục cho rằng những nỗ lực của Tổ chức Y tế thế giới trong việc đánh giá tính an toàn của hóa chất nên được tổ chức lại để phù hợp với sự hiểu biết gần đây của chúng ta về sinh học ung thư.
Có lẽ tuyên bố (đã được làm nhẹ đi) đáng chú ý nhất trong toàn bộ báo cáo là:
[Giả thuyết này] cần phải được theo đuổi một cách quyết liệt trước khi những mặt tích cực trong giả thuyết này có những bước tiến xa hơn.
Một khuôn khổ mới đối với nhận thức về rủi ro do hóa chất gây bệnh ung thư?
Đối với tôi, kết quả thú vị nhất của nghiên cứu này là khuyến nghị thay đổi chiến lược nghiên cứu và điều hành khi đánh giá rủi ro do hóa chất và sử dụng mô hình AOP – chuỗi sự kiện ở các mức tổ chức sinh học khác nhau tạo nên tác động có hại cho sức khỏe.Nói cách khác, tiềm năng gây ung thư của phơi nhiễm hóa chất liều thấp nên được diễn giải dựa trên “các dấu hiệu xác nhận bệnh ung thư”. Khái niệm này cung cấp một khuôn khổ cơ học cho sự hiểu biết sinh học về ung thư, cho sự mô tả đặc điểm của các khối u như sự phát triển bền vững, sự hình thành các mạch máu mới, và vân vân.
Nhìn xa trông rộng
Khái niệm về “các dấu hiệu xác nhận bệnh ung thư” trước nay vẫn luôn là động lực cho ngành sinh học ung thư. Thế mạnh tuyệt vời của nó nằm ở chỗ nó đưa ra một nguyên tắc có tổ chức có thể giải thích hợp lý sự phức tạp của bệnh ung thư. Nó chỉ có giá trị khi xem xét trên tổng thể.Khi đánh giá khả năng gây ung thư của các nhân tố hóa chất, nếu chỉ dựa vào từng dấu hiệu một cách riêng biệt thì chính là đã sai hoàn toàn. Những tác động từ một yếu tố riêng biệt không nhất thiết sẽ chuyển hoá một tế bào bình thường thành tế bào ung thư. Thậm chí nếu điều đó có xảy ra thì cũng có những thách thức rất lớn trong việc diễn giải từ những phát hiện trong phòng thí nghiệm vào trong thực tế, đối với những tác động của hóa chất, riêng lẻ hoặc hỗn hợp, lên toàn bộ cơ thể người.
Chúng ta có thể làm gì?
Các tác giả của nghiên cứu này thừa nhận đề nghị của họ nhằm mở rộng việc đánh giá rủi ro của các loại hóa chất “không phải là một nhiệm vụ bình thường” và nó sẽ cực kỳ tốn kém. Với kinh phí và thời gian hạn chế, đó là hợp lẽ khi đặt câu hỏi liệu phương pháp này có mang lại lợi nhuận cho việc đầu tư.Sự quan tâm tới việc tiếp xúc với môi trường hoá chất là hợp lý, nhưng bằng chứng không đủ thuyết phục cho những lời tuyên bố rằng chúng ta đang lặn ngụp trong một món súp của những hóa chất gây ung thư. Những thay đổi lối sống như bỏ thuốc lá, duy trì một cân nặng khỏe mạnh và tránh uống quá nhiều rượu là những cách có khả năng hơn nhiều để làm giảm nguy cơ ung thư.
Darren Saunders là Giảng viên cao cấp tại UNSW Australia. Bài viết này ban đầu được công bố trên The Conversation. Đọc bài viết gốc.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét