Ô môi_Trần-Lâm Phát

Sau chuyến về quê năm 2011, cây ô môi sau nhà cũng theo cha mẹ tôi ra đi từ lúc nào không ai còn nhớ. Các cháu tôi nay ngoài 30 nhưng không có ấn tượng gì về cây ô môi. Năm mươi năm về trước, tôi thường ngắm hoa ô môi vào giữa xuân, rồi khi nó có trái, tôi leo lên cây hái trái, đem xuống phơi khô vài ngày rồi bắt đầu thưởng thức. Khi mùa lúa xong, gió bấc bắt đầu thổi, cây ô môi tưởng như đã chết, trơ trụi lá, để lộ những cành giữa bầu trời.

Tôi có email và gọi điện cho các cựu học sinh Đất đỏ nhưng không ai tìm thấy nó ở miền đông nam hay tây nam. 

Cây ô môi tên khoa học là Cassia grandis L. F.(Bactyrilobium molle Schrader, C. brasiliana Lam., C. mollis Vahl.), thuộc họ Vang ( Caesalpiniaceae). Người Hoa gọi là đại quả thiết đao mộc 大果鐵刀木. Nó cao khoảng 10-20 m, có võ nhẵn và cành màu sét rĩ khi còn non và có màu nâu đen khi già . Lá nó thành đôi dài từ ½ tấc đến hơn 1 tấc, màu xanh và có gân. Hoa nó màu hồng. Cây ô môi thường mọc hoang trong rừng, ít khi người ta trồng nó ở nhà . Dân quê ngâm trái ô môi với rượu để làm thuốc trị bịnh tiêu hoá. Hột ô môi ngâm nước sôi đến khi nở ra, nấu chè với đậu xanh là món ăn đạm bạc, đậm tình quê hương.
Cây ô môi trổ bông khi trụi lá giống như các cây ở Hoa kỳ trổ bông vào mùa xuân. Thời gian từ lúc đơm bông cho đến khi có trái có thể ăn được gần 8 đến 9 tháng.

Muốn ăn ô môi, để đầu có cuống xuống thớt, róc ngược 2 đường gân chạy dài từ nơi cuối trái đến đầu có cuống. Sau đó dùng tay ép cho nó xêu vẹo và bóc lấy từng miếng như đồng tiền 5 xu rồi bỏ vào miệng nhai. Càng nhai càng thấy mùi hăng hăng, khăm khắm, vị ngọt bùi bùi và miệng thì dính đầy sáp ô môi (môi đen).

Những buổi trưa hè đi trên bờ ruộng, văng vẳng từ xa tiếng hát Tấn Tài vọng lại, không ai không cảm thấy buồn man mác:

"Bến nước năm xưa chỉ còn cội đa già chơ vơ rũ bóng, gió đông ơi lòng tôi đà ớn lạnh sao gió đông còn thổi làm chi cho bông ô môi rũ cánh rụng tơi ….bời"

Nay ở xứ người, nghe bài vọng cổ này càng thêm thắt ruột:

"Kể từ đó như cánh bèo mặt nước

Trôi bập bềnh trên bốn mặt trường giang

Rồi một chiều lòng chạnh nhớ quê hương

Tôi về thăm lại xóm làng quen thuộc. 

Tôi ngồi dưới rặng ô môi nhìn cánh hoa rụng rơi trên mặt nước theo trận gió tàn đông lướt thướt bay…. về."

Virginia ngày 3 tháng 5 năm 2013

Trần-Lâm Phát

(Chú thích: Những hình ảnh, bài ca lấy từ những nguồn trên Internet. Cám ơn các tác giả đã đăng)