聽雨 Thính Vũ
寂寞幽齋裏 Tịch mịch u trai lý
終宵聽雨聲 Chung tiêu thính vũ thanh
蕭騷驚客枕 Tiêu tao kinh khách chẩm
點滴數殘更 Điểm trích sổ tàn canh
隔竹敲窗密 Cách trúc xao song mật
和鐘入夢清 Hòa chung nhập mộng thanh
吟餘渾不寐 Ngâm dư hồn bất mị
斷續到天明. Đoạn tục đáo thiên minh .
阮廌 Nguyễn Trãi
寂寞幽齋裏 Tịch mịch u trai lý
終宵聽雨聲 Chung tiêu thính vũ thanh
蕭騷驚客枕 Tiêu tao kinh khách chẩm
點滴數殘更 Điểm trích sổ tàn canh
隔竹敲窗密 Cách trúc xao song mật
和鐘入夢清 Hòa chung nhập mộng thanh
吟餘渾不寐 Ngâm dư hồn bất mị
斷續到天明. Đoạn tục đáo thiên minh .
阮廌 Nguyễn Trãi
Thể thơ: ngũ ngôn bát cú, trong Ức Trai thi tập. Thơ làm trong khi chưa thành đạt.
Chú
thích từ ngữ:
Tịch mịch (寂寞): yên lặng.
U (幽): vắng vẻ, tối
tăm, sâu kín // cửu u 九幽: nơi âm phủ.U cư: 幽居: ở ẩn. U trai (幽齋): thư phòng vắng lặng, tối tăm.
Lý (裏): phía trong
Tiêu (宵): đêm. Trung tiêu: nửa đêm. Chung tiêu(終宵): suốt đêm, từ tối cho tới sáng.
Thính (聽): nghe
Tiêu tao (蕭騷): buồn bã, sầu não, tiêu điều.
Chẩm (枕): gối nằm
Trích (滴):dt là giọt nước, quyên trích 涓滴 : giọt nước tí tẹo// đt là nhỏ giọt.
Sổ ( 數): số đếm, vài ba.
Sổ nhật: vài ba ngày.
Xao (敲): gõ, đập. Xao môn: 敲門 gõ cửa.
Mật (密): kín, dày, đầy, rậm rạp, liền kín. Mật mật tằng tằng 密密層層: chập chồng liền kín.
Ngâm dư (吟餘): sau khi ngâm xong.
Mị (寐): ngủ
Đoạn tục (斷續): đứt nối, mưa ngưng rồi tiếp tục lại.
Dịch
nghĩa:
NGHE MƯA
Trong thư phòng, vắng vẻ tối tăm,
Suốt đêm nghe tiếng mưa rơiBuồn áo não, làm kinh động gối khách,
Giọt mưa tí tách suốt mấy canh tàn.
Cách bụi trúc, tiếng khua nhặt đập vào cửa sổ,
Hòa lẫn với tiếng chuông vẳng vào trong giấc mộng.
Ngâm vịnh mãi rồi vẫn không ngủ được,
Nghe đứt nối cho đến trời bình minh.
Nguyễn Trãi 阮廌 (1380-1442) hiệu Ức Trai là một
nhà thơ nổi tiếng cũng là một nhà chính trị tài ba. Ông là một đại công thần của nhà Lê ( Lê Lợi tức Lê Thái Tổ). Ông có công
trong việc giúp Lê Lợi kháng chiến chống quân Minh từ 1418 cho tới lúc thành
công 1428. Ông là một nhà chính trị tài ba giúp Lê Lợi đưa ra kế sách, vận động
toàn dân đứng lên chống xăm lăng. Sau khi giành được độc lập (1428) ông viết
bài Bình Ngô đại cáo ( 平吳大誥), thay lời Bình Định Vương Lê Lợi để tuyên cáo
về việc giành chiến thắng trong cuộc kháng chiến chống quân Minh, khẳng định sự
độc lập của nước Đại Việt. Đây được coi là bản Tuyên ngôn độc lập thứ hai của
Việt Nam. Bình Ngô Đại Cáo là tác phẩm văn học với chức năng hành chính quan trọng
đối với lịch sử dân tộc Việt Nam và là tác phẩm có chất lượng văn học cao. Thơ
Nguyễn Trãi chủ yếu nằm trong Ức Trai Thi Tập, gồm 105 bài thơ chữ Hán, là một
trong các tập thơ chữ Hán đặc sắc của Nguyễn Trãi, trong đó có 17 bài tồn nghi.
Đa số các bài trong tập này là thơ thất ngôn bát cú; thất ngôn tứ tuyệt, ngũ
ngôn, chỉ có 2 bài theo thể trường thiên là "Côn Sơn ca" và "Đề
Hoàng ngự sử Mai tuyết hiên". Về sau thêm vào 234 bài thơ chữ Nôm, làm
thành Quốc Ăm Thi Tập còn truyền tụng và lưu giữ cho tới ngày nay.
“Thính vũ” là một bài thơ trữ tình được sáng
tác trước khi cuộc kháng chiến thành công. Như vậy có thể nói bài nầy được sáng tác trước 1428.
Bài thơ bộc lộ tâm trạng một cách sâu sắc.
Cha của Nguyễn Trãi là Nguyễn Phi Khanh làm
quan dưới triều nhà Hồ ( Hồ Hán Thương) giữ những chức vụ quan trọng. Năm 1407
quân Minh xăm lược nước ta, bắt Hồ Quý Ly giải về Tàu, Nguyễn Phi Khanh cũng
cùng chung số phận. Khi đó Nguyễn Trãi chạy theo cha khóc lóc thảm thiết, đến Ải
Nam Quan thì cha bảo Nguyễn Trãi hãy quay về Thăng Long tìm cách diệt giặc trả
thù cho cha rữa hận cho nước, chứ theo khóc lóc mà làm gì? Ông nghe lời cha
quay về lo chuyện phục thù. "Khi Bình Định Vương Lê Lợi về đánh ở Lỗi
Giang Nguyễn Trãi xin đến yết kiến và lên bài sách Bình Ngô. Bình Định Vưng xem
xong khen hay, dùng ông làm tham mưu. Ông giúp Bình Định Vương bày mưu định kế
để lo sự bình định (Việt Nam Sử Lược của Trần Trọng Kim). Chính trong thời gian
làm tham mưu cho Bình Định Vương mà Nguyễn Trãi đã sáng tác bài thơ "Thính
Vũ" nầy. Bắt đầu là cảnh trời mưa, chàng trai trẻ Nguyễn Trãi hồi đó đã thức
thâu đêm một mình trong phòng vắng, ở một lữ quán nào đó trên đường đi công tác
bí mật, tránh sự dòm ngó của quân thù. Ông lắng nghe tiếng mưa rơi mà lòng rầu
rỉ lo âu chuyện đời, việc nước. Trong thư phòng nhỏ lạnh lẽo, vắng lặng, tối
tăm, nói lên nỗi cô đơn trống vắng giữa
không gian u tịch mênh mông. Cảnh tượng mưa đêm, có tiếng gió lay xào xạc, tiếng
tí tách trên tàu lá, trên mái tranh, trên khóm trúc là những hình ảnh rất thật
có tác dụng xoáy vào tâm tư Nguyễn Trãi,
một con người đang ôm ấp một hoài bão lớn. Tiếng mưa rơi cũng là tiếng lòng của
tác giả đã chạm vào chốn sâu thẳm trong tim chứa đựng một ước mơ. Ta thấy cảm
xúc trong ông thật đậm đà nhưng nóng bỏng tình yêu quê hương đất nước tưởng như
tới cực độ, dồn nén trong lòng, vượt quá sự ức chế. Ông trằn trọc, lo âu, day dứt
mong cho dứt cơn mưa nhưng sao mưa cứ mưa mãi mưa hoài suốt năm canh cho tới
sáng hôm sau! Tiếng động của mưa gió làm
ông giật mình không ngủ, phải chăng ông đang lo nghĩ tới ngày mai, biết bao giờ
cuộc kháng chiến mới thành công? Ông lo lắng tự hỏi sao cơn mưa cứ kéo dài mãi,
chẳng khác nào cuộc kháng chiến hiện tại đã trải qua gần 10 năm rồi ! Ông mong
cho mưa chấm dứt tức cuộc kháng chiến thành công.
Trong tiếng
mưa, dường như có cả tiếng chuông chùa từ xa vọng lại. Tiếng chuông như động
vào giấc mơ, làm nhà thơ bừng tỉnh. Một giấc mơ dấu kín trong lòng, của người
đang thao thức, mong cho trời mau sáng. Tác giả tả tâm trạng của một người có
chí khí lớn qua hình ảnh và âm thanh thật đặc sắc vừa gợi hình, gợi cảm vừa ẩn
dụ sâu xa. Quả thật là một bài thơ hay, cô đọng !
Dịch thơ:
1. Diễn bằng thơ lục ngôn:
Trời tối thư phòng vắng lặng
Suốt đêm nghe tiếng mưa rơiÁo não kinh hồn gối khách
Giọt mưa tí tách chưa thôi
Khóm trúc xạt xào cửa sổ
Chuông ngân hòa mộng chơi vơi
Ngâm vịnh không tròn giấc ngủ
Mưa hoài tới sáng nào ngơi!
Tối tăm phòng vắng, lặng êm đềm
Mưa suốt năm canh chạnh ngóng thêmBuồn bã giật mình, lay gối khách
Eo sèo mưa thấm, lạnh trời đêm
Gió khua bụi trúc vang khung cửa
Hòa tiếng chuông chùa khuấy mộng êm
Ngâm vịnh trở trăn thao thức mãi
Mưa đêm khoan nhặt sáng dần im!!!
Thao thức nghe mưa tí tách ngoài.
Phơn phớt gió lùa lay gối khách,
Mưa rơi rả rích suốt đêm dài.
Mở lòng tiếng trúc khua cùng gió,
Hoà nhịp chuông ngân giấc mộng lay.
Ngâm vịnh vẫn không sao ngủ được,
Tiếng mưa thưa nhặt đến ban mai.
Tí tách mưa rơi cứ chập chờn
Khóm trúc lắc lay theo tiếng gió
Hồi chuông tĩnh thức gọi tình nhơn
Hoà âm xao động rung màn gối
Ngâm khúc tiêu sầu vọng lý sơn
Thôi thúc tàn canh ru giấc điệp
Ngờ đâu vạt nắng -bẹo mi hờn .
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét