Hỏi: Xin cho biết nguyên nhân, cách phòng và trị chuột rút chân ban đêm. (bác Huy, Tám, Bính, Nam, Calvin)
Ðáp:
Chân bị chuột rút (vọp bẻ) vào ban đêm, tiếng Anh gọi là “nocturnal leg
cramps” rất thường gặp ở người lớn tuổi và không phải là hiếm gặp ở
người trẻ hơn. Tuy gây khó chịu, mất ngủ, nhưng chứng này thường không
nguy hiểm. Thường thì chuột rút chỉ kéo dài vài giây hoặc nhiều lắm là
vài phút, nhưng sau đó triệu chứng ê đau có thể kéo dài cả ngày hay vài
ngày.
Ở
người lớn tuổi, thần kinh ở chân, nhất là vùng bắp chuối hoặc bàn chân
thường trở nên “khó chịu”, dễ bị kích thích hơn. Ðiều này làm cho bắp
thịt bị co bóp và đọng chất calcium ở trong các tế bào của các bắp thịt
nhiều hơn, khiến cho chúng khó giãn ra hơn.
Nguyên
nhân thường gặp nhất của chứng chuột rút là không có nguyên nhân rõ
ràng (idiopathic-tự phát). Ngoài ra, các nguyên nhân có thể gặp là:
Sự
thiếu nước và chất khoáng trong cơ thể như calcium, magnesium, sodium,
potassium. Ðiều này có thể xảy ra sau khi thể dục, lọc thận, đổ mồ hôi
quá nhiều mà không bù đủ nước và muối, dùng thuốc lợi tiểu, khi có bầu
(có thể do thiếu chất Magnesium.)
Ngồi lâu, tư thế của chân không thích hợp lúc nghỉ ngơi, sự giảm độ lõm cần thiết của lòng bàn chân (flat feet.)
Bệnh tiểu đường, thiếu máu, hạ đường huyết.
Ðôi
khi, một số bệnh thần kinh như bệnh Parkinson, các bệnh về bắp thịt
(myopathies), các rối loạn về thần kinh (neuropathies) cũng gây ra triệu
chứng chuột rút.
Việc
đầu tiên là phải xem ta có bị các yếu tố nào như đã kể trên hay không,
để tránh. Việc thiếu các chất khoáng có thể xác định bằng cách thử máu.
Uống sữa hoặc một hai viên calcium mỗi ngày (nhớ uống nhiều nước khi
uống calcium) cũng là điều tốt ở người lớn tuổi – dễ bị loãng xương -. Ở
người lớn tuổi, cảm giác khát thường giảm đi, và do đó, có thể bị thiếu
nước mà không biết. Nên nhớ uống đủ nước, đặc biệt là trước và sau khi
tập thể dục.
Những
người ít vận động có thể thử ngừa chuột rút ban đêm bằng cách đạp xe
đạp tại chỗ (stationary bicycle) một ít phút buổi tối trước khi đi ngủ.
Các bài tập đơn giản làm căng (stretch) bắp chuối cũng có thể có ích.
Một
trong những cách đơn giản có thể làm tại nhà là đứng thẳng các tường
khoảng một thước, giơ thẳng hai tay chống vào tường, rồi nghiêng người
về phía trước, làm cho bắp thịt ở bắp chuối căng ra, giữ ở tư thế này
khoảng 10-30 giây, lập lại khoảng 5 lần, làm như vậy bốn lần một ngày
trong tuần đầu, sau đó mỗi ngày hai lần.
Một
số điều khác cũng có thể có ích là chườm nóng ở các bắp thịt bị ảnh
hưởng, nhất là trước và sau khi tập thể dục. Cũng cần để ý mang giày vừa
vặn và thích hợp. Người Việt Nam chúng ta thường mang săng đan hoặc
giày ba ta đế phẳng mềm khi đi bộ, có thể làm cho bàn chân bị mất độ vòm
cần thiết, cũng có thể gây ra chuột rút và đau bắp chuối hay các bắp
thịt ở bàn chân. Chúng ta nên dùng các loại giày đi bộ đế cứng, loại
tương đối tốt.
Khi đã bị chuột rút, lắc lắc bắp thịt chỗ bị chuột rút rồi sau đó nâng cao chân lên cũng có thể giúp ích.
Một
số phương pháp đơn giản khác đôi khi cũng có thể giúp ích là đi tắm hoặc
ngâm (trong bồn tắm) nước ấm hoặc xoa bóp bằng nước đá
Nếu
các biện pháp trên chưa đủ hiệu quả, một số thuốc có thể giúp ích. Thuốc
thường được dùng nhất là “ký ninh” (Quinine – ở Việt Nam thường được
dùng trị sốt rét) dùng vào buổi tối trước khi đi ngủ.
Ngoài
ra, một số thuốc khác cũng có thể sẽ được bác sĩ cho dùng thử. Các
thuốc này có thể là thuốc làm giãn bắp thịt, vitamin E, diphenhydramine,
Verapamil, Chloroquine. Gabapentin… Các thuốc này thường chỉ dùng theo
kinh nghiệm, chứ chưa được chứng minh một cách khoa học bằng các nghiên
cứu. Có thuốc có hiệu quả ở người này nhưng lại không có hiệu quả ở
người khác.
Ðiều
quan trọng là mỗi thuốc đều có thể có các tác dụng phụ nguy hiểm (tùy
theo từng trường hợp riêng biệt) và được dùng ở liều thích hợp cho từng
người và từng bệnh khác nhau. Nếu không được theo dõi bởi bác sĩ, không
nên tự tiện dùng thuốc (dù) mua không cần toa bác sĩ hoặc “mượn” thuốc
của người quen.
Nếu
thử các biện pháp không dùng thuốc mà vẫn chưa thấy bớt, ta nên đến bác
sĩ để được thăm khám, thử máu, và được kê toa thích hợp.
Nếu
không chỉ là chuột rút thỉnh thoảng vào ban đêm, mà là đau, chuột rút
thường xuyên khi đi bộ, đó có thể là triệu chứng của nghẽn các động mạch
đến chân. Trong trường hợp này, cần đi gặp bác sĩ càng sớm càng tốt.
BS.Nguyễn Trần Hoàng
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét