Đột quị và cơn đau tim - BS.Nguyễn Ý Đức

Stroke tiếng Việt gọi là Đột Quỵ hoặcTai  Biến Mạch Máu Não, còn Heart Attack là Cơn
 Đau Tim. Hai bệnh có một số  điểm giống và khác nhau đôi khi cũng khó mà phân biệt.

 Cả hai đều gây  ra do sự gián đoạn cung cấp máu cho mỗi bộ phận là não và tim.
 Cả hai  đều cần được cấp cứu tức thì vì hậu quả của bệnh tùy thuộc vào điều trị sớm  hay muộn.
 Triệu chứng của hai bệnh đều khác nhau.

 Nhận diện và nhớ được sự khác biệt về dấu hiệu
 Báo động sự xuất hiện giữa hai bệnh đôi khi> cũng gây bối rối cho nhiều người.
 Xin cùng tìm hiểu về hai bệnh này.
 Trước hết, xin nhấn mạnh là các tế bào trong cơ  thể hoạt động được đều nhờ chất dinh
 dưỡng và dưỡng khí do dòng máu cung cấp.
 Gián đoạn sự cung cấp này sẽ đưa tới rối loạn chức năng cho bộ phận đó rồi cho  toàn cơ thể.
 Não bộ và tim là hai bộ phận chủ chốt của cơ thể  và rất nhậy cảm với sự thiếu cung cấp nguồn
 nhiên liệu để hoạt động, dù sự gián  đoạn chỉ trong vài phút đồng hồ.
 Troke là gì?
 Stroke là một cơn yếu ớt bất chợt ở một  phía của cơ thể gây ra do sự gián đoạn lưu hành máu tới một phần nào đó của  não.
 Ngưng cung cấp máu có thể là do ở trên não có  một cục máu làm tắc nghẽn ( 85%)  hoặc do một mạch máu bị đứt  rách.
 Không có máu, tế bào não chết liền nếu không  được cấp cứu.
 Mỗi phút không điều trị đưa tới hủy hoại cho 1.9  triệu tế bào não, 7.5 miles sợi thần kinh và 14
 tỷ điểm giao liên kết hợp thần  kinh.
 Báo cáo y học của American Heart diễn tả sự tổn  thương tế bào não khi không được điều trị
 với sự hóa già của cơ quan này như  sau:
 Cứ một giây không điều trị não già đi gần 8 giờ,
 mỗi phút không điều trị, não già gần 3 tuần lễ, chậm điều trị 1 giờ, não già đi  3.6 năm và nếu không chữa, não già đi 36 năm. Mà não đã hóa già hết hoạt động  thì hậu quả tai hại sẽ vô lường, vĩnh viễn.
 Coi vậy thì cấp cứu điều trị Stroke quan  trọng như  thế nào.?
 Cho tới nay, đột quỵ được coi là đệ tam sát thủ  đối với con người, sau bệnh tim và ung thư và
 là đệ nhất nguyên nhân gây ra tàn  phế cơ thể, đệ nhị hung thủ gây tàn phế thần kinh, sau bệnh
 Alzheimer.
 Bên Hoa Kỳ, hàng năm có tới trên dưới 700,000  người bị stroke với gần 200,000 tử vong.
 Sống sót thì cứ một trong sáu người cần chăm sóc  tại các cơ sở lâu dài; ba trong bốn người
 giảm khả năng làm việc.
 Kinh hoàng như vậy mà dường như nhiều người vẫn  chưa biết rõ về bệnh cũng như chưa chịu áp
 dụng các phương thức phòng ngừa để  bệnh không đến với mình.
 Những dấu hiệu báo trước
 Dấu hiệu tùy thuộc nguyên nhân gây tai biến,> vùng não và số lượng tế bào bị tổn thương.
 Ðiểm đặc biệt của dấu hiệu báo động > là một số những “Ðột Nhiên”.

- Ðột  nhiên thấy yếu một bên cơ thể như mặt, tay
 hoặc chân là dấu hiệu sớm nhất và thông thường nhất
- Ðột  nhiên thấy tê dại trên mặt, cánh tay hoặc chân ở một nửa thân  người;
- Ðột  nhiên thấy bối rối, nói lơ lớ khó khăn hoặc không hiểu người khác nói  gì;
-  Ðột nhiên có khó khăn nhìn bằng một hoặc cả hai con  mắt;
- Ðột  nhiên chóng mặt, đi đứng không vững, mất thăng bằng;
- Đột  nhiên thấy nhức đầu như búa bổ mà không rõ nguyên nhân.
 Không phải tất cả các dấu hiệu này đều xẩy ra  trong mỗi tai biến. Nhưng nếu thấy một vài trong
 những dấu hiệu đó là phải kêu  cấp cứu, tới nhà thương ngay. 
Đây là trường hợp khẩn cấp, trễ phút nào nguy hiểm  gia tăng với phút đó.
 Y giới đưa ra trắc nghiệm gọi tắt là FAST để sớm phát hiện  stroke:
 F =
 Face: yêu cầu  họ cười, coi xem một bên mặt có méo, môi xệ.
 A =
 Arm: yêu cầu dơ  2 tay lên cao, coi xem một tay có yếu xụi  thõng xuống.
 S =
 Speech: yêu cầu  nhắc lại một câu nói, coi xem giọng nói có ngọng lớ, nhắc lại có đúng
 T=
 Time: có nghĩa  thời gian điều trị là quan trọng, cần hành động kêu 911 cấp cứu ngay.
 Nếu áp dụng trắc nghiệm này thì đôi khi người  thường cũng dễ dàng thấy stroke đang xuất hiện.
 Ngoài ra, tùy theo não trái hoặc phải bị tổn  thương mà triệu chứng khác nhau đôi chút:
 Ðột quỵ  ở não trái hay phải đều đưa tới suy yếu hoặc tê liệt của phần cơ thể phía đối  diện cộng thêm mắt mở rộng hoặc môi xệ xuống;
 Ðột quỵ  não trái gây ra rối loạn về ngôn ngữ ảnh hưởng tới việc phát ra và hiểu lời  nói kể cả đọc và viết.
 Lý do là trung tâm kiểm soát ngôn  ngữ thường nằm bên não trái. Nạn nhân cũng có rối loạn về trí nhớ, một chút > rối loạn hành vi, chậm chạp và dè dặt  hơn.
 Tổn  thương não phải: Ngoài tê liệt nửa thân phía trái, bệnh nhân còn bị mất trí  nhớ, hành vi hấp tấp, không suy nghĩ, kém nhận xét về không gian, hay bị xúc  động, buồn rầu và chỉ để ý tới sự việc xẩy ra mé phải cơ thể. Chẳng hạn bệnh  nhân không thấy có người tới ở phía trái hoặc bỏ quên thực phẩm trên phần đĩa bên trái.
 Điều trị
 Điều trị stroke tùy theo bị máu cục hoặc đứt  động mạch.
- Máu cục thì thuốc loãng máu như aspirin là ưu  tiên rồi tới heparin…Aspirin cần được dùng
 trong vòng 3 giờ sau tai  biến.
- Còn stroke do đứt mạch máu thì cần giải phẫu để  sửa chỗ đứt và giảm áp lực của máu tràn
 đè lên tế bào não. Aspirin không được  dùng vì sẽ làm máu loãng, chẩy nhiều hơn.
 Sau giai đoạn cấp cứu, bệnh nhân được tiếp tục  điều trị tại Trung tâm Phục hồi Chức năng, để lấy lại các chức năng đã mất hoặc suy yếu gây ra do sự thiếu nuôi dưỡng tế bào não.
 Tóm lại: Tai  biến Động mạch não là một tai nạn trầm trọng, cần được cấp cứu tức thì để cứu
 vãn sự sinh tồn của tế bào thần kinh. Nhiều nhà chuyên môn  coi tai biến này nguy hiểm như Cơn Suy Tim heart attack, và gọi là Brain  Attack.
 Tai biến có thể viếng thăm bất cứ ai, không kể  tuổi tác, nam nữ, giầu nghèo.

 Heart Attack là gì?
 Tim là bộ phận thiết yếu trong việc nuôi dưỡng  toàn bộ tế bào trong cơ thể. Hằng ngày, tim
 liên tục làm việc suốt 24 giờ để bơm  một khối lượng hơn 7000 lít máu. Ðể hoàn thành công việc này, tim cần oxy và  chất dinh dưỡng do động mạch vành (Coronary Artery) cung cấp.
 Vì nhiều lý do khác nhau, mặt trong của động  mạch vành bị các mảng chất béo bám vào, làm
 cho động mạch trở nên cứng và hẹp,  máu lưu thông giảm đi. Một máu cục có thể thành hình và gây tắc nghẽn hoàn toàn  sự lưu hành của máu. Tế bào tim không nhận được chất dinh dưỡng và oxy, sẽ bị  hủy hoại Ðó là sự nhồi máu cơ tim (myocardial  infarction). Thời gian thiếu máu  càng lâu thì sự hủy hoại của tế bào tim càng lan rộng và cơn đau tim càng trầm  trọng hơn.
 Ðôi khi, cơn đau tim cũng xảy ra khi động mạch  vành co thắt tạm thời làm cho lưu lượng máu
 tới tim giảm đi. Các cơn co thắt tạm  thời này có thể gây ra do căng thẳng tâm thần, tiếp xúc với thời tiết lạnh, khói  thuốc lá hoặc khi sử dụng vài loại thuốc như bạch phiến…
 Tại Hoa Kỳ, mỗi năm có khoảng 1,5 triệu người bị  Cơn Đau Tim với hậu quả là gần 500,000 trường hợp tử vong.
 Hơn một nửa số tử vong này xảy ra 1 giờ sau cơn đau và trước khi bệnh nhân tới  bệnh viện. Ngoài ra đã bị Heart attack cũng thường đưa tới Stroke.
 Cơn đau tim là một trường hợp khẩn cấp, cần được  điều trị tức thì. Mỗi giây phút trì hoãn là
 giây phút dẫn tới “thập tử nhất  sinh” cho người bệnh.
 May mắn là cơn đau tim có thể điều trị được và  các nguy cơ gây ra cơn đau tim có thể đối phó,
 thay đổi để phòng ngừa căn bệnh  hiểm nghèo này.
 Những dấu hiệu báo trước Cơn ÐauTim
 Có một số dấu hiệu báo trước sự xuất hiện của  cơn đau tim:
- Cảm giác  khó chịu, đau đè như có vật nặng ép trên ngực, kéo dài tới mấy phút rồi mất  đi, nhưng có thể tái xuất hiện. Cơn đau có thể nhè nhẹ vừa phải tới đau không  chịu được.
- Cảm giác đau từ ngực chạy lên vai, cổ hoặc lan ra cánh tay;  đầu ngón tay cảm thấy tê tê.
- Choáng  váng, muốn xỉu, đổ mồ hôi, buồn nôn, khó thở.
- Lo sợ,  nóng nẩy, bồn chồn.
- Da xanh  nhợt.
- Nhịp tim  nhanh, không đều.
 Nếu cảm thấy một trong những dấu hiệu này thì  phải kêu cấp cứu ngay.
* Nên lưu ý là phụ nữ có thể> có các dấu hiệu khác  hoặc không rõ ràng như nam giới. Họ có thể
 cảm thấy đau ở bụng, cho là bị ợ chua  với da ẩm ướt hoặc mệt mỏi bất thường. Mà không ngờ là có thể đang bị heart  attack.
 Ðiều trị
 Ngay khi cảm thấy có dấu hiệu bị cơn đau tim,  bệnh nhân cần phải kêu số điện thoại cấp cứu để được đưa đi khám bệnh và điều  trị càng sớm càng tốt.
Ðiều trị sớm có thề> ngăn ngừa hoặc giới hạn sự hư hao của  tế bào tim và giảm được tử vong cho người bệnh.
 Trên đường chuyên trở bệnh nhân tới bệnh viện,  nhân viên cấp cứu đã có thể bắt đầu sự chữa trị với phương tiện sẵn có trong xe  cấp cứu. Họ thường xuyên liên lạc trực tiếp với bác sĩ tại bệnh viện để thông  báo tình trạng người bệnh và tham khảo ý kiến về cách thức đối phó với cơn đau
 tim. Họ có thể cho bệnh nhân thở oxy, dùng thuốc giảm đau tim nitroglycerin,  morphine.Họ cũng sử dụng máy cấp cứu tim khi nhịp tim rối loạn, tạm  ngưng..
 Tới nhà thương, bệnh nhân được đưa vào phòng cấp  cứu tim trang bị đầy đủ dụng cụ, và dược
 phẩm. Các bác sĩ sẽ hành động ngay để  phục hồi sự lưu hành máu tới tim, giảm thiểu tổn thương cho các tế bào và liên  tục theo dõi tình trạng bệnh.
 Thuốc gây tan cục huyết được dùng trong vòng 1  giờ kể từ khi bắt đầu có dấu hiệu của cơn
 đau tim.
 Thuốc loại nitrate để giúp động mạch bớt co thắt  và giảm cơn đau trước ngực.
 Thuốc chống đông máu đề làm máu loãng, tránh  đóng cục trong lòng động mạch.
 Thuốc viên aspirin để ngăn ngừa tiều cầu kết tụ  với nhau…
 Ngoài ra còn các dược phẩm giúp hạ huyết áp,  giảm sức căng của động mạch, nhờ đó tim làm
 việc nhẹ nhàng hơn; thuốc điều hòa  nhịp tim; thuốc an thần giảm đau. Bệnh nhân liên tục được hít thở  oxy…
 Thời gian điều trị tại bệnh việc tùy thuộc tình  trạng nặng hay nhẹ của bệnh, sự đáp ứng với các phương thức chữa  trị, thường thường là năm, sáu> ngày nếu không có biến  chứng.
Trước khi xuất viện, bệnh nhân được hướng dẫn về  cách thức chăm sóc và dùng thuốc, về chế độ
 dinh dưỡng, về nếp sống, về sự vận  động cơ thể với chương trình vật lý trị liệu, phục hồi chức năng của tim. Bệnh  nhân sẽ hiểu rõ nên vận động như thế nào để tăng cường sức mạnh của cơ thể mà  không gây ra rủi ro cho trái tim, hiểu rõ về bệnh tim của mình và biết cách đối  phó với các khó khăn trong đời sống hằng ngày để tránh cơn đau tim tái  phát.
 Kết luận
 Dù là Cơn Đau Tim hoặc Đột Quỵ, cả hai bệnh đều  là “thậm cấp chí nguy”, cần được điều
 trị tại bệnh viện tức thì.
 Nhận biết và nhập tâm các dấu hiệu báo động sự  xuất hiện của Đột Quỵ và Cơn Đau Tim là
 việc cần thiết để cứu vớt sự  sống.
 Kính chúc mọi sự bình an.

> Bác sĩ Nguyễn Ý