Tư Mã Thiên với điển cố “Cửu ngưu nhất mao”
Tư Mã Thiên là nhà sử học, nhà văn kiệt xuất của Trung Quốc cổ đại.
Ông người đất Long Môn, Thiểm Tây, là con trai Tư Mã Đàm một thái sử công uyên
bác. Hồi nhỏ Tư Mã Thiên học với cha trong ý thức truyền nghề, học rất thông
minh. Mười tuổi ông đã thông cổ văn. Hai mươi tuổi đã đi khắp miền Đông
Bắc Trung Quốc. Từ 23 tuổi đến 38 tuổi nhân đi công cán cho triều đình, Tư Mã
Thiên đã làm những cuộc công du khắp mọi miền đất nước từ những danh thắng cổ
tích, danh nhân kim cổ, ghi chép kỹ lưỡng. Có thể nói ông là nhà du lịch lớn
nhất thời cổ. Suốt ba mươi năm ông đã tích lũy được kho tư liệu đồ sộ với quyết
tâm xây dựng một bộ thông sử cho dân tộc. Sau khi cha mất, ông thừa hưởng chức
Thái sử lệnh của cha, Tư Mã Thiên bắt tay khởi thảo bộ Sử ký. Viết được 5 năm
thì mắc phải vạ Lý Lăng, bị cung hình tuyệt đường sinh sản.
Chuyện xẩy ra như thế này: Theo lệnh vua, Lý Quảng Lợi và Lý Lăng
xuất chinh ra biên cương diệt Hung Nô. Lý Quảng Lợi kém cỏi, dốt nát, chẳng
hiểu mô tê cách dụng binh, chỉ dựa vào thế hoàng thân quốc thích, tính
tình lại ngạo mạn. Hắn sai Lý Lăng tiến quân vào đất hiểm hậu phương quân địch
mà không cho quân tiếp ứng. Kết quả cánh quân rơi vào vòng vây, bị đối phương
diệt sạch, Lý Lăng bị bắt sống, rồi đầu hàng. Tin dữ cáo cấp về triều, Hán Võ
đế buồn rầu muốn làm cỏ nhà nhà Lý Lăng. Thái sứ công Tư Mã Thiên vì muốn bảo
vệ công lý, đã tâu:
- Lý Lăng dẫn năm nghìn binh mã tiến sâu vào đất giặc, cự với
vạn hùng binh của chúng luôn mười ngày, giết được vô số. Vua tôi Vu Thuyền
hoảng sợ dốc hết kỵ mã cả nước bao vây. Lăng một mình chiến đấu ở ngoài nghìn
dặm, cứu binh của Lý Quảng không tới, thất bại là hiển nhiên. Lý Lăng dù can
trường nhưng đơn thương độc mã tác chiến thì quả bất địch chúng. Tên đạn hết,
lương thảo kiệt, đường về bị cắt, người chết và người bị thương chất chồng,
nhưng khi nghe lời hô hào của Lý Lăng, đều phấn chấn, vuốt máu mặt, giơ nắm tay
không xông vào huyết chiến. Thần cho rằng Lý Lăng rất xứng danh với các dũng
tướng thời xưa. Tuy thân bại nhưng ông ta vẫn nuôi chí có dịp báo đền ơn nước.
Trước mặt Hán Võ đế, là chị ruột của Lý Quảng Lợi, ái cơ Lý phu
nhân nũng nịu bênh che em, yêu cầu nhà vua trị tội kẻ sàm báng. Hán Võ đế
vốn tin yêu nàng, liền hạ lệnh tống ngục Tư Mã Thiên, khép vào tội khi quân,
giao cho Đỗ Chu xét xử, phạt cung hình (thiến).
Đau đớn về thể xác, bại hoại về tinh thần, Tư Mã Thiên vô cùng khổ
nhục muốn tự kết liễu đời mình. Nhưng chết giữa lúc bộ Sử ký mới viết được một
nửa thì uổng quá, bao nhiêu tâm huyết gửi vào trong đó, mất toi đi sao ? Ta có
chết thì chỉ là “cửu ngưu nhất mao” (chín con trâu chỉ mất một sợi lông). Ta mà
chết thì chẳng ai khen là tử tiết, người đời sẽ chê cười vì xấu hổ mà tự sát ?
Nghĩ vậy, ông tĩnh tâm, tĩnh trí, phấn đấu trở lại, ngày đêm nuốt hận suốt 10
năm trời quyết hoàn thành bộ Sử ký.
Tư Mã Thiên kể lại chuyển biến trong nhận thức của mình với người
bạn Nhâm Thiểu Khanh. Hậu thế đã căn cứ vào câu nói đó Cửu ngưu nhất mao, biến
nó thành một thành ngữ điển cố hay để răn đời về nghị lực, về hy sinh cái nhỏ
để lấy cái lớn.
Sử ký dài 526.000 chữ, chia làm ba mươi chương. Nó không những là
pho sử chính trị, xã hội, kinh tế mà còn là lịch sử đầy đủ về học thuật, văn
hóa, các gương mặt danh nhân đất nước từ vua chúa, triết gia, chính trị gia,
nhà văn, thương gia, hiệp khách… Nó là một kho tư liệu vô giá và chính xác được
làm bởi một năng lực tổng hợp cao những tư tưởng vĩ đại, những hình tượng chân
thật và sống động, những tâm sự đau đáu mang sức mạnh thi ca. Tư Mã Thiên là
người tổng kết văn hóa Trung Quốc lần thứ hai sau Khổng Tử với công lao không
kém gì vị sư biểu này. Tác phẩm không nhằm viết ra để cầu lợi cầu danh. Nó được
công bố sau khi ông qua đời khá lâu, do người cháu ngoại Dương Vận thời Tuyên
đế thực hiện.
Sử ký là một kiệt tác về lịch sử, đồng thời là một kiệt tác về văn
học cổ điển mang tầm nhân loại, một tập “Ly tao không vần” ( Lỗ Tấn). Về sau,
suốt 2.000 năm các sử gia khác của Trung Quốc đã theo gương ông để viết Nhị
thập tứ sử (24 bộ chính sử).
Nghị lực sống chiến thắng tất cả, Tư Mã Thiên đã nêu cho đời một tấm gương sáng: hy sinh cái nhỏ để phụng sự mục đích lớn.
http://trannhuong.com/tin-tuc-15449/tu-ma-thien-voi-dien-co-%E2%80%9Ccuu-nguu-nhat-mao%E2%80%9D.vhtm
(tranh vẽ Tư Mã Thiên : sinh 145 TCN,mất 86 TCN)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét