DUYÊN KỲ NGỘ Thơ Hồ Xuân Hương -Ngân Triều Chú Giải

Duyên Kỳ Ngộ - Hồ Xuân Hương

Nghìn dặm có duyên sự cũng thành, (1)
Xin đừng lo lắng hết xuân xanh. (2)
Tấc gang tay họa thơ không dứt, (3)
Gần gũi cung dương lá vẫn lành. (4)
Tên sẵn bút đề dường chĩnh chện, (5)
Trống mang dùi cắp đã phanh phanh. (6)
Tuy không thả lá trôi dòng ngự, (7)
Chim tới vườn đào thế mới xinh. (8)
Nguồn:http://www.trungtam.de/vannghe/tho/hoxuanhuong.htm và tổng hợp
                          *
Văn bản chữ Nôm, Ngân Triều soạn:
縁 奇 遇
𠦳 𨤵 固 縁事 共 宬
吀 仃𢥈 𢠯 歇 春 青
𡬷 𨧠拪 畵 詩 空 𢴑
近 噲弓 楊 𦲿 吻 㵛
𢏡 産筆 啼 羕 埕 治
𠸙 恾椎 伋 㐌 抨 抨
綏 空且 𦲿 㵢 𣳔 御
𪀄 細𡑰 桃 世 㵋 𦎡
                    *
Chú giải:
Duyên: 縁, lý do như duyên cớ, duyên do…; đẹp, như khả ái như duyên dáng…; may mắn như cơ duyên…; dọc theo như duyên hải…; vợ chồng hòa hợp nhau như duyên hài…; cái phận mình có duyên đã được định trước như duyên phận, duyên số…
Kỳ ngộ: 奇 遇: sự gặp gỡ lạ lùng.
Bâng khuâng nhớ cảnh nhớ người
Nhớ nơi kỳ ngộ vội dời chân đi
ĐTTT, Nguyễn Du, câu 259-260
Tấc gang tay họa thơ không dứt: ý nói văn tài thấp kém , hèn mon nhưng vẫn liên tục xướng họa cùng các bạn văn nhân.
Cung dương: 宮 楊: nhà đầy khí dương, ý nói giao tiếp rộng rãi với người khác phái là nam giới.
Gần gũi cung dương lá vẫn lành: Luôn giao du thân mật với những bạn văn chương , nam giới) mà tâm hồn vẫn trong sáng, chính chuyên.
chĩnh chện埕 治như chễnh chện: từ gợi tả dáng ngồi nghiêm trang, ngay ngắn đường hoàng trong tự tin. Ở đây ý nói sự thành công trong thi tài, theo truyện dưới đây, giai nhân chỉ kỳ vọng vào hai ứng viên đối diện, (nhà thiện xạ hoặc văn nhân) vì họ đã sắp sửa xong việc thi tài của mình.
                    *
(1-2): Lý do không nên lo lắng cho duyên phận lỡ làng:
Hãy tin vào duyên số! Nếu đôi lứa có duyên nhau, cho dẫu cách xa nghìn dặm, thì cuối cùng cũng thành, như chim liền cánh, cây liền cành.
Hãy tự nhủ, đừng nên lo lắng duyên phận chưa đến, khi tuổi Xuân phôi pha trong đợi chờ.
(3-4): Phẩm chất trong giao tiếp:
.Luôn luôn giao lưu với những bạn thơ, cùng nhau xướng họa.
.Chung đụng với những nam nhân mà tâm hồn vẫn vẹn toàn, đứng đắn, sáng trong. Điều đó, chính là phẩm chất trong sáng của người phụ nữ hay của nhân vật trữ tình, trong giao tế xã hội bấy giờ.
(5-6): Chuyện bất ngờ, ngoài ý muốn, vẫn thường xảy ra:
. Chỉ có một trong hai chàng: nhà thiện xạ, tên sẵn; hoặc chàngnho sĩ, bút đề, là người đoạt giải.
. Nào ngờ, chàng lực sĩ, hoàn thành nhiệm vụ trải qua hàng ngàn dặm đường, đã nổi trống báo hiệu chiến thắng rồi.
Xin mời xem nội dung hai câu thơ:
Hữu duyên thiên lý năng tương ngộ
Vô duyên đối diện bất tương phùng.
有 縁 千 里 能 相 遇
無 縁 對 面 不 相 逢
Có duyên ngàn dặm thường hay gặp,
Vô duyên đối mặt chẳng sum vầy.
Xuất phát từ câu chuyện sau đây:
Xưa có một giai nhân, sắc nước hương trời, con nhà quyền quý kén chồng.
Một hôm, bỗng có 3 chàng thanh niên tuấn tú đến xin thử tài một lượt. Gia chủ rất bối rối nhưng cuối cùng giao việc theo sở trường của các chàng như sau:
Chàng nho sĩ phải viết xong một pho sách cổ.
Chàng thiện xạ phải bắn rụng hết lá của một cây ngô đồng trước sân.
Chàng lực sĩ phải đi lấy một cái trống nơi nhà một người quen với gia chủ ở kinh đô mang về, diệu vợi, ngàn dặm, đường xa. Hễ ứng viên nào hoàn thành trước nhất thì được sánh duyên cùng người đẹp. Người đẹp cứ ngỡ chỉ có chàng thiện xạ (tên sẵn) hoặc chàng nho sĩ (bút đề) sẽ đạt mục đích vì lá cây rụng gần hết, pho sách cổ cũng sắp hoàn thành. Trong giây phút hồi họp, lâm ly ấy, bất ngờ, dưới sân trang viện, bỗng có một hồi trống rộn rã vang lên, tức là chàng lực sĩ đã hoàn thành nhiệm vụ và được kết duyên cùng giai nhân.
Ý nghĩa hai câu luận nầy là nhắc lại duyên nợ vợ chồng là do duyên số. Nếu đôi lứa có duyên với nhau thì cho dẫu phải cách xa nghìn dặm, cuối cùng cũng sẽ được toại nguyện.
(7) Không thư từ qua lại:
Lá thắm: “Sự tích Vu Hựu, người đời Đường Hy Tông, một hôm, bắt được một chiếc lá đỏ từ dòng ngự câu trong cung trôi ra, trên lá có đề thơ. Hựu bèn đề một bài thơ đáp lại rồi đem lên thượng lưu thả xuống, người cung nữ là Hàn Thị bắt được. Sau đó, vua băng hà, toàn thể cung nữ bấy giờ được thải ra. Duyên may, Vu Hựu lấy Hàn Thị và nhận ra nhau qua chiếc lá đỏ. Hàn Thị làm một bài thơ có câu: “Phương tri hồng diệp thị lương môi” 方 知 紅 葉 是 良 媒 (Mới biết, chiếc lá thắm làm mai mối hay như thế).
(8) Đất lành chim đậu là điều tự nhiên, tương tự như con chim kia tới vườn đào, người con trai đa tình, đến với người con gái duyên dáng, mới tự nhiên, khả ái, hợp lý-hợp tình.
*

Dẫu không thả lá cơ trời định, Vườn đào chim đến bén duyên nhanh.
*
Ngân Triều cảm đề:
Duyên số xa xôi chuyện vẫn thành, (a)
Lo ba lo bảy, phí ngày xanh. (b)
Tương phùng tri kỷ thơ lai láng,
Muôn kiếp đá vàng thệ trọn lành .
Tên sẵn, bút đề, mong chọn một,
Cuối cùng trống giục hóa mong manh!(c)
Biết chăng thả lá do trời định?
Chim đến vườn đào, ngỡ bóng anh. (d)
*
(a): Lấy ý của 2 câu thơ:
Hữu duyên thiên lý năng tương ngộ
Vô duyên đối diện bất tương phùng.
有 縁 千 里 能 相 遇
無 縁 對 面 不 相 逢
Có duyên ngàn dặm thường hay gặp,
Vô duyên đối mặt chẳng sum vầy.
(b): Nhiều nỗi lo toan:

***** Một mình lo bảy lo ba,
Lo cau trổ muộn, lo già hết duyên.
Ca dao
(c) xem chú giải 2 câu 5-6 bên trên: Chuyện bất ngờ, ngoài ý muốn, vẫn thường xảy ra.
(d) chim vàng anh hay hoàng oanh,黃 鶯, chim thuộc bộ chim sẻ, lớn cỡ chim sáo, lông vàng, hót hay.
Ngoài song thỏ thẻ oanh vàng,
Nách tường bông liễu bay sang láng giềng.
Đoạn Trường TânThanh,Nguyễn Du, câu 239-240