Tác giả: Daniel Cohen Người dịch: Thái Thị Ngọc Dư
Có phải thế giới hậu công nghiệp
bị rơi vào một sức ì trong tăng trưởng kinh tế? Đó là điều mà Jean
Fourastié đã tiên đoán năm 1948 khi ông chỉ ra sự thiếu vắng của tính
kinh tế theo quy mô trong xã hội dịch vụ hóa [có tỷ lệ khu vực dịch vụ
cao – ND] của nửa sau thế kỷ XX. Đó là do ông chưa tính đến cách mạng kỹ
thuật số, có khả năng gia tăng hiệu suất theo quy mô trong khu vực dịch
vụ. Nhưng nếu các công nghệ mới là phương tiện chính yếu của tăng
trưởng kinh tế trong thế kỷ XXI, chúng cần được sử dụng một cách có cân
nhắc, nếu không thì con người sẽ phải hy sinh tự do và nhân tính của
mình để cứu lấy tăng trưởng.
Mark Zuckerberg, người sáng lập Facebook, thích tự giới thiệu mình là
“người thừa kế nền văn hóa ngầm và nổi loạn mới (neo punk) của những
chuyên gia thâm nhập máy tính, được hình thành trong những năm 1960 tại
Mỹ”. Trong những năm 1970, Đại học với văn hóa tập trung vào giới trẻ
quả thực đã là một nền tảng tuyệt vời của sự phổ biến cách mạng tin học.
Đối với những người tiên phong của cuộc cách mạng này, đại học xuất
hiện như một khoảng không gian tự do, cụ thể hóa một lý tưởng phẳng và
miễn phí. Đối với nhà xã hội học Manuel Castells, chính qua nền tảng đại
học mà những sinh viên trưởng thành trong văn hóa phản kháng của các
đại học Mỹ đã tìm thấy phương tiện phá vỡ sự tiêu chuẩn hóa thế giới do
cha mẹ họ tạo ra. Ông viết: “Các đại học đã là những tác nhân chính của
phổ biến và đổi mới xã hội. Giới trẻ học đại học phát hiện và tiếp nhận
những cách suy nghĩ, hành động và truyền thông mới.” Như nhà sử học
François Caron cũng nói, chính “chủ nghĩa khoái lạc nổi loạn của những
năm 1960 đã nảy nở trọn vẹn thông qua quá trình công nghệ hóa xã hội của
những năm 1970 và 1980”.
Lý tưởng của chủ nghĩa tự do về một xã hội không phân chia thứ bậc, ở
đó mỗi người sở hữu một sức mạnh vốn giải phóng họ khỏi những cấu trúc
công nghiệp lớn, là một thực tế rõ ràng thuộc về di sản của những năm 1960.
Lý tưởng này đã lan truyền ý tưởng rằng thế giới mới sẽ đánh dấu sự
xuất hiện của một xã hội rốt cùng được nhân tính hóa. Ta có thể thấy sự
chờ đợi này đã được nêu lên khi ta lùi xa hơn trong quá khứ. Ngay từ năm
1948, trong quyển sách Le Grand espoir du XXesiècle (Niềm hy vọng lớn của thế kỷ XX)
của mình, Jean Fourastié đã đề nghị một bản mô tả tóm tắt một cách hoàn
hảo ý tưởng được triển khai tiếp sau. Sau xã hội nông nghiệp trồng trọt
sử dụng đất đai rồi xã hội công nghiệp khai thác sử dụng vật liệu, ông
giải thích rằng trong xã hội dịch vụ, cuối cùng con người được tự phát
triển chính mình. Giáo dục, y tế, giải trí sẽ là trọng tâm của thế giới
mới.
Fourastié đã tuyên bố: “Văn minh dịch vụ sẽ rực rỡ; một nửa hoặc ba
phần tư dân cư sẽ được hưởng nền giáo dục đại học. Sáng kiến dù trong
công việc nhỏ, sự đa dạng của các phương tiện giao thông và trong giải
trí, sẽ tạo thuận lợi, trong một vài thế hệ, cho các xu hướng cá nhân
chủ nghĩa của con người. Ông kết luận, như vậy, đến gần lúc lịch sử sẽ
khá tiến triển để con người có thể đường hoàng gắn bó với việc xây dựng
triết lý của thời kỳ mới, và làm việc trong một bóng tối ít nặng nề hơn
để hoàn thành một một cuộc khai sinh đầy kịch tính. Khi giải phóng nhân
loại khỏi những công việc mà các vật liệu vô tri có thể thực hiện thay
con người, máy móc phải đem đến những công việc mà trong số những sinh
vật được tạo ra chỉ có con người mới có thể hoàn thành: những công việc
của văn hóa trí thức và của sự hoàn thiện tinh thần.” Léon Blum đã hồ
hởi bình luận quyển sách khi nó vừa được phát hành.
Để hưởng lợi tối đa những hiệu suất ngày càng gia tăng theo quy mô, phải có những công nghệ mới giúp gia tănghiệu ứng của năng lực phản ứng.
Sự chuyển tiếp đến một xã hội “nhân tính hóa” đã là đối tượng của
nhiều bình luận, nhưng tất cả đều đã nhận diện một vấn đề trọng tâm:
chuyển tiếp này báo hiệu một thế giới không có tăng trưởng. Đối với
chính Fourastié, không nghi ngờ gì nữa là xã hội dịch vụ, vì không còn
phải phục tùng sự xâm lăng của máy móc, sẽ làm tăng trưởng kinh tế biến
mất. Không có những kỹ thuật mới, sự đình trệ của tiền lương là điều
không tránh khỏi. Một bác sĩ điều trị một bệnh nhân, một giáo viên phụ
trách một lớp học, một diễn viên thu hút khán giả cho một nhà hát, tất
cả những việc làm đặc thù này của xã hội dịch vụ vấp phải sự thiếu vắng
của “tính kinh tế theo quy mô”, vốn tạo điều kiện cho một người cung cấp
dịch vụ tiếp cận được một số khách hàng ngày càng tăng. Khái niệm tính kinh tế theo quy mô ngày
càng tăng là một khái niệm căn bản của phân tích kinh tế. Khái niệm này
mô tả thực trạng của một doanh nghiệp có thể gia tăng sản lượng mà
không (hoặc ít) gia tăng chi phí. Điều đó cho phép doanh nghiệp vận hành
theo một vòng phát triển: số khách hàng càng tăng, doanh nghiệp càng
phồn thịnh. Nếu không, doanh nghiệp bị ngưng trệ khi vượt qua một quy mô
nhất định.
Để hưởng được tối đa những hiệu suất theo quy mô ngày càng tăng, cần
có những công nghệ mới giúp gia tăng hiệu ứng của năng lực phản ứng của
các nhà sản xuất. Do đó, điện ảnh hay truyền hình đã tạo điều kiện cho
các diễn viên trình diễn trước một số lượng khán giả ngày càng đông. Có
thể nói rằng cách mạng kỹ thuật số đang cung cấp một giải pháp có cùng
tính chất cho xã hội dịch vụ trong tổng thể. Khi mạch, thân nhiệt của
tôi được phân tích bởi một chiếc đồng hồ đeo ở cổ tay, khi Amazon đề
nghị một phân tích chớp nhoáng công thức máu của bạn, lúc đó một giải
pháp “chuyên biệt” cho các vấn đề sức khỏe của tôi có thể được cung ứng
bởi một thuật toán (và đặc biệt là bởi một con người nếu chính thuật
toán nhận định là cần thiết…). Đúng là con người là trung tâm của xã hội
hậu công nghiệp, nhưng là một con người có nhu cầu được số hóa trước để
bung ra niềm khát khao không gì dập tắt được về sự tăng trưởng của các
xã hội hiện đại.
Phim Her, được cho là diễn ra trong những năm 2020 là một ẩn
dụ tuyệt vời về thế giới tương lai đang hình thành. Phim kể chuyện một
người đàn ông bị vợ bỏ lại phải lòng một phần mềm máy tính! Cuốn phim do
Spike Jonze thực hiện tóm lược với sự hài hước nên thơ nét nổi bật nhất
của cách mạng kỹ thuật số, khi thế giới thực tan vào trong các thuật
toán.
Thành công của phim nằm ở sự trình bày tỉ mỉ những cơ chế làm cho câu
chuyện huyễn hoặc này trở nên đáng tin. Phần mềm diễn đạt với giọng nói
quyến rũ của Scarlett Johansson, diễn viên rất đáng nhớ trong các phim Lost in Translation và Match Point. Cô
quyến rũ Joaquin Phénix bằng cách thì thầm vào tai anh những lời yêu
đương, dẫn anh đi dạo trong thành phố, kể những câu chuyện làm anh thích
thú. Khi vấn đề xác thịt trở nên khẩn thiết, Scarlett sử dụng một phụ
nữ khác làm tình thay cho cô ta. Người phụ nữ im lặng và chính Scarlett
nói, thổi tình yêu của cô vào. Vì phải thú nhận với một đồng nghiệp rằng
bạn gái của mình là một phần mềm máy tính, Joaquim không thể từ chối
tham gia một cuộc dã ngoại với vị hôn thê của người này. Vị hôn thê này
hỏi Scarlett là “cô có thấy trở ngại không khi không có một hình
hài?” thì Scarlett lập tức đáp lại “Thật là lạ, tôi thường đặt ra câu
hỏi: bạn có thấy trở ngại không khi biết mình không bất tử?”. Rồi cô ta
cười và nói thêm, trước sự bối rối mà cô gây ra: “Nhưng tôi xin lỗi, tôi
thật vụng về”…
Về phương diện kỹ thuật, trước hết, đã có các phần mềm cảm xúc.
Câu chuyện kết thúc khi Joaquim phát hiện Scarlett trải qua nhiều câu
chuyện khác, cùng lúc với hàng ngàn người tình. Sự phản bội này bỗng
nhiên làm cho khán giả cảm nhận điều mà ta chờ đợi ở người mình yêu là
cho ta trải nghiệm một câu chuyện độc nhất trong lòng mình và trong lòng
người ấy. Phần mềm không phải là một con người, không phải vì nó không
có một hình thể sinh học, mà vì nó có thể gắn bó với bất kỳ ai. Vả lại,
vào cuối phim, chính Scarlett rời Joaquim! Cô ta đã phát hiện trong
không gian điều khiển học một phần mềm cao hơn, nó đã tạo ra một cộng
đồng, một môn phái phần mềm, lý thú hơn cộng đồng người rất nhiều. Cô bỏ
rơi Joaquim trong sự cô độc của một con người thất bại, không hoàn hảo,
dở dang.
Điều có vẻ là một sự nhại lại đáng yêu thế giới đương đại cho thấy
một sự phân tích tuyệt vời các tiềm năng của nó. Scarlett với hàng ngàn
người tình của cô, đem lại giải đáp: tin học giúp gia tăng tính hiệu quả
của các mối quan hệ liên cá nhân! Nhà phân tích tâm lý Serge Tisseron đã viết một quyển sách hấp dẫn trong đó ông nêu ra chiều sâu của phim.
Trước hết, về phương diện kỹ thuật, đã có những phần mềm cảm xúc. Nhà
tâm lý học người Mỹ Paul Ekman, một trong những người tiên phong về nhận
dạng gương mặt, đã gợi cảm hứng cho nhiều doanh nghiệp như Emotient
Inc, Afectiva Inc…, tạo điều kiện cho một máy tính dò tìm các cảm xúc
của con người. Phần mềm có thể nói với bạn như vầy: “Bạn có vẻ lo lắng,
có phải vì vợ bạn chưa về nhà?”. Phần mềm ghi nhận gương mặt của bạn,
nhịp thở của bạn. Robot có thể thích nghi giọng nói của mình với giọng
nói của người đối thoại, như Scarlett đã làm. Khi Joaquim vui vẻ,
Scarlett cũng vui vẻ. Cô cho nghe một giọng nói thuần khiết và đồng lõa,
về tất cả mọi phương diện và trong mọi trường hợp theo sát những mong
đợi của người đối thoại. Tisseron kết luận “Cuốn phim là một bài ngụ
ngôn về sự cô đơn của con người đối diện với một cỗ máy có khả năng theo
sát một cách chính xác các trạng thái nội tâm của con người. Bởi vì
trong thực tế, con người chỉ nói chuyện với chính mình mà thôi.”
Để trở nên thú vị, robot có thể điều khiển những phản ứng “tương đối”
bất ngờ, nhưng vẫn chấp nhận được, để gây ngạc nhiên và quyến rũ. Các
robot có thể chữa cho con người khỏi những thất vọng trong đời sống
thường nhật với những người khác. Chúng có thể trở thành “những đồng
minh của chứng sợ hãi những người khác”. Ảo ảnh được thực hiện một sự
thống trị tuyệt đối đối với một người khác (mà Sade đã mô tả) có thể
được tự do thể hiện. Mọi đời sống xã hội dựa trên một tình trạng (biến
đổi) thăng hoa và che giấu những tình cảm thực sự. Các robot có thể giúp
điều chỉnh chúng.
Chúng ta có thể thu về phần tốt nhất của xã hội kỹ thuật số
không, khiến cho người bị cô lập nhất trong không gian xã hội từ nay
tiếp cận được một khối tri thức khổng lồ mà không cần chối bỏ những giá
trị mà nhân danh chúng xã hội kỹ thuật số này được tạo nên?
Vấn đề không phải là biết một ngày nào đó các robot sẽ có những cảm
xúc tương tự như chúng ta hay không. Vấn đề là biết chúng ta, những con
người, có sẵn sàng dành cho chúng (robot) tình cảm của chúng ta. Tất cả
đều hướng đến suy nghĩ về điều này. Binh lính của quân đội Mỹ gắn bó với
các robot đảm nhiệm thay cho họ việc bảo đảm an toàn trên các khu chôn
mìn. Một khi một robot cứu sống một người lính, dứt khoát người lính này
gắn bó với robot, đôi lúc còn chịu hiểm nguy để đi thu hồi robot. Có
khả năng tự mình ngắt kết nối với robot để chữa lành là không đủ. Cần có
ước muốn làm điều đó.
Trong một thời gian dài con người vốn theo “thuyết vạn vật hữu linh”,
cho rằng loài vật và rừng là hình thể và nơi cư trú của thần linh. Phải
nhờ có cách mạng đồ đá mới, phát hiện nông nghiệp thì con người mới tự
cho phép mình thuần dưỡng động vật và trồng trọt khai thác đất đai. Để
làm điều này, con người đã phải thay đổi thần linh, để tôn thờ những vị
thần mới vốn ban phúc cho chăn nuôi và đồng cỏ. Nay con người lại lao
vào một cuộc cách mạng tâm thần mới, ở đó con người có ý định ban một
linh hồn cho những cỗ máy do chính con người tạo nên.
Chúng ta có thể thu về phần tốt nhất của xã hội kỹ thuật số không,
khiến cho người bị cô lập nhất trong không gian xã hội từ nay tiếp cận
được một khối tri thức khổng lồ mà không cần chối bỏ những giá trị mà
nhân danh chúng xã hội kỹ thuật số này được tạo nên? Ngày nay, điều cần
được sáng tạo lại nhất là một sự phê phán, về xã hội và nghệ thuật, để
mở một lối ra trong cách mà yêu cầu mới về hiệu suất đang định hình lại
cuộc sống của chúng ta. Như Aldo Schiavone đã nói rất đúng “chúng ta cần
một chủ nghĩa nhân bản mới, sự xây dựng một tính hợp lý tích hợp và
toàn diện ngang tầm với các trách nhiệm của chúng ta. Chúng ta không thể
để cho kỹ thuật và hệ thống các quyền lực đi xuyên qua nó quyết định mà
không qua trung gian của những hình thức của sự sống mà ta được ban bố
để sống. Việc tìm một điểm quân bình tỏ ra ngày càng cần thiết, trong
khi tích hợp mối liên hệ giữa kỹ thuật và thị trường, vẫn đồng thời biết
tự đặt mình ngoài thị trường, vốn giúp xây dựng điều sẽ xuất hiện như
là một tài sản chung”.
Ghi chú của biên tập viên: Daniel Cohen mới công bố “Il faut
dire que les temps ont changé…” (Phải nói rằng thời thế đã thay đổi)
Thời luận (nóng) của một sự chuyển dịch gây hoang mang, nhà xuất bản Albin Michel.
Về tác giả: Daniel Cohen, Giáo sư trường Đại học Sư
Phạm Ulm (ENS-Ulm) và là thành viên sáng lập trường Đại học Kinh tế
Paris đã qua đời ngày chủ nhật 20 tháng 8 năm 2023. Lúc đó ông được 70
tuổi. Để tưởng nhớ ông, chúng tôi đề nghị đọc (hoặc đọc lại) bài báo
này, ông đã gửi cho “nhật báo ý tưởng” trực tuyến của chúng tôi năm
2018.
Theo yêu cầu của gia đình,sau khi bạn Ngoc Diệp ra viện,Ban LL khóa 2 đã đến Thủ Đức để thăm ban
Các thành viên k.2 gồm :
- V/C anh Đoàn Quốc Tuấn , Anh Nguyễn văn Xưởng,Đào Trung Thung ,chị Đinh thị Hỏi.
Hiện Ngoc Diệp đang dần hồi phục sau ca mổ,hai vơ chồng vui mừng chào đón mọi người,
Trong lúc ở nhà Diệp (Thủ Đức) bạn Đinh Hỏi có mở điện thoại online để Diêp,Khanh (chồng Diệp ),Xưởng Tuân nói chuyện với group k.2 gồm Hồng Điệp ( Mỷ ),Doản Hiền (Phi Luật Tân ),Quí Phi, (Vũng Tàu ) Pham Hòa,Ngoc Châu ( SG ),Tạ Huê (Long Khánh )
Mừng cho Bạn Diệp và Gia đình 🌹🌹🌹🌹🌹🌹
Chúc Mọi Người luôn Bình An và Khỏe
Thêm : Hằng ngày khoảng 10g sáng (giờ Saigon ),bạn H.Điệp có lập 1 nhóm nhỏ gồm các bạn nữ K.2 cùng gặp nhau trên ĐT để trò chuyên gồm :Từ Cảnh,Lơi, Diệp (Mỷ),Hiền (Phi ) và VN :Hòa,Phi,Châu ,Tuấn,Huê,Hỏi
Trước lúc nói chuyên với Diệp,các bạn có nhắc ngày 30/8 là sinh nhật Hòa và vang câu Happy Birthday mừng Hòa
Thật ra mấy chục năm nay ,gia đình mình ko có tiệc mừng SN
Mình vốn đươc sinh tại nhà thương của 1 đồn điền nào đó tỉnh Battambang ,nơi bà nôi mình trước là phu cạo mủ cho tây,sau bà hết hạn làm phu,ko nợ nần nên ra ngoài mở 1 tiệm tap hóa,ba mình sinh ra được theo hoc trường cùng với con các quan ,nhà giàu ở Kam
Sau đó cụ về quê Thái Bình cưới mẹ mình..... Đúng ra SN của mình là 30/8/1945 (do mình tìm thấy tờ lich do Ba ghi lai )Khoảng 1946,người Kam nổi lên giết người Việt (cáp duồng ) nên ba đưa cả gia đình về TN
Rồi ba mình tham gia phong trào chống Tây và mất tích trên đường Saigon-Tây Ninh
Mình đã lớn lên nhờ cơm gạo và tình người Tây Ninh, rồi được hoc hành,nuôi dưởng con cái ....Tất cả do sự nổ lực ko biết mệt mõi của Mẹ (cuộc đời Mẹ cũng quá buồn,lên xe lửa vào Kam lấy chồng...50 năm sau mới trở lại thăm quê
Đám già tám bó Quận Cam Có hơn chục đứa hết ham rượu chè Nhưng mà lại khoái cà phê Thứ tư buổi sáng hội hè râm
ran Tề Thiên Đại Thánh luận bàn Chuyện xưa tích cũ ngập tràn
lỗ tai Chẳng ai phê phán đúng sai Khôngcần phản biện chê bai bạn mình Lắngnghe người nói làm thinh Nhâm nhi giọt đắng tâm tình luyến
trao Hằng tuần một buổi gặp nhau Niềm vui tuổi hạc dâng
trào trong tim THT
Họa 1:
TUỔI GIÀ
Cao niên nên uống nước cam Sáng trưa chiều tối đừng ham ăn chè Rủnhau ra quán cà
phê Hàng tuần bất chấp ngày hè nóng ran Mọingười tụ tập họp bàn Nhắc về tuổi trẻ đầy tràn
bên tai Đồng thời kể chuyện trái sai Khôngai bắt bẻchê
bai chúng mình Bất đồng nhưng vẫn nín thinh Cùngnhau thảo luận thâm tình đổitrao Tuổigià vui vẻ với nhau Tránh cho tức giận sôi trào máu tim PTL
Họa 2:
TUỔI HẠC
Đã ngoài thất thập đành cam Bao năm biệt xứ bổng ham vườn chè Gặp nhiều bạn cũ cũng phê Nhắc thời thơ ấu mùa hè nắng ran Đứa thì chuyện cũ hay bàn Nào là hồi đó lan tràn điếc tai Không cần tính toán ai sai Miễn không dèm xiểm chê bai bọn mình Lắng nghe bạn nói nín thinh Những lời tâm sự vẹn tình mến trao Bây giờ tuổi hạc cùng nhau Niềm vui hiện tại dâng trào buồng tim Hương Lệ Oanh VA
Họa 3:
AN PHẬN
Ngày xưa rời xứ Phú Cam
Bạn bè tứ tán vẫn ham vườn chè
Giờ đây lãng tránh bup-phê *
Gió mưa không hợp... Lánh hè nóng ran
Tuổi cao thời sự biếng bàn
Truyền thông giả thật tuôn tràn ngoài tai
Mặc cho người đúng kẻ sai
Sức đâu lại tự cầm bai trét mình *
Chuyện đời thây kệ làm thinh
Mượn ly trà nhạt thâm tình mến trao
Mỗi tuần thứ bảy hẹn nhau
Thấy còn đầy đủ vui trào trong tim.
TQ
*buffet, bay
Họa 4:
TUỔI GIÀ
Tuổi già sức yếu đành cam,
Răng long móm mém chỉ ham chén chè.
Sớm mai thả bộ mệt phê,
Nghỉ chân quán cóc đầu hè nắng ran.
Ngồi nghe bạn hữu phiếm bàn,
Chiến tranh bầu cử tin tràn đầy tai.
Nước này đúng nước kia sai,
Người khen kẻ lại chê bai cùng mình.
Dân nghèo nước nhỏ nín thinh,
Bom rơi người chết tội tình đảo trao.
Mỗi ngày buổi sáng cùng nhau,
Nghe tin chiến sự thương trào con tim.
Mỹ Ngọc
Aug. 18, 2024.
Họa 5:
VUI HƯỞNG TUỔI GIÀ
Bạn bè tôi ở Quận Cam Thủ đô tỵ nạn còn ham chén chè Uống thêm rượu chát cho phê Thứ ba rảnh rỗi trưa hè râm ran Chuyện xưa tích cũ đem bàn Chuyện dài bầu cử rót tràn hai tai Chẳng cần ai đúng ai sai Chẳng cần tức giận bái- bay một mình Ngồi nghe chỉ biết lặng thinh Nhắp ly rượu ngọt cho tình xuyến trao Hẹn ngày thứ bảy tìm nhau Buồn vui tuổi hạc ngập trào máu tim.
Nguyễn Cang
Aug. 14, 2024
Họa 6:
ƯU TƯ
Nắng chiều phơn phớt màu cam,
Đồi xa lơ đãng khói lam nương chè. Trầm ngâm bên tách cà phê, Vườn sau ve trổi nhạc hè kêu ran. Hương trà thoảng nhẹ trên bàn, Gió chiều êm dịu mơ màng bên tai. Ngẫm đời trăm việc đúng sai, Trần gian đâu chỉ đắng cay riêng mình. Tìm người, bốn phía lặng thinh, Chén trà nồng ấm hương tình riêng trao. Bạn xưa giờ chẳng có nhau, Chỉ còn nỗi nhớ cuộn trào buồng tim. Minh Tâm
Vanvn- Sinh năm 1978 tại Argentina, Samanta
Schweblin hiện được coi là một trong những ngôi sao sáng trên bầu trời
văn chương Mỹ Latin đương đại với nhiều giải thưởng văn chương danh giá.
Tác phẩm của cô đã nhiều lần được đề cử giải Man Booker quốc tế (một
lần vào chung khảo năm 2017, hai lần vào sơ khảo năm 2019 và 2020), được
chuyển thể thành phim và được dịch ra hơn 40 thứ tiếng. Năm 2022, tập
truyện ngắn Bảy ngôi nhà trống (Seven Empty Houses) của Schweblin được
trao giải thưởng National Book Award. Truyện ngắn của cô thường pha trộn
nhiều yếu tố siêu thực, ma quái với cái kết bất ngờ.
Nhà văn Samanta Schweblin
Khi tới đường cái, Felicidad đã hiểu ra số phận của mình. Anh đã
không đợi cô, và cứ như thể quá khứ là một thứ hữu hình, cô nghĩ rằng
mình vẫn có thể nhìn thấy luồng ánh sáng đỏ yếu ớt của đèn hậu ô tô đang
mờ dần ở phía chân trời. Trong bóng tối phẳng lặng của miền quê, chỉ
còn nỗi thất vọng, một chiếc váy cưới và một phòng vệ sinh mà lẽ ra cô
không nên ở trong đó quá lâu.
Ngồi trên tảng đá cạnh cửa, cô nhặt những hạt gạo từ cái hình thêu
trên váy, xung quanh chẳng có gì để mà nhìn ngoài những cánh đồng rộng
mở, con đường cao tốc và bên cạnh đường cao tốc là phòng vệ sinh dành
cho phụ nữ.
Thời gian trôi qua, Felicidad vứt hết hạt gạo đi. Cô vẫn không khóc;
vẫn đắm chìm trong cú sốc vì bị bỏ rơi, cô vuốt phẳng nếp gấp của chiếc
váy, kiểm tra móng tay và như thể mong đợi anh quay lại, cô nhìn chằm
chằm vào con đường cao tốc nơi anh mất hút.
“Chúng nó không quay lại đâu”, Nené nói, còn Felicidad thì hét lên vì kinh hãi. “Đường cao tốc gì mà như cứt ấy”.
Bà già này đang ở phía sau Felicidad và bà châm một điếu thuốc. “Như cứt ấy, đường sá gì mà xấu nhất hạng”.
Felicidad lấy lại tự chủ và khi cảm giác sốc lắng xuống, cô chỉnh lại quai váy.
“Lần đầu tiên hử?”, Nené hỏi, và bà thờ ơ chờ cho Felicidad lấy lại
can đảm để không còn run rẩy nữa rồi nhìn cô. “Tôi đang hỏi thằng cha
kia có phải là ông chồng đầu tiên của cô không”.
Felicidad cố rặn ra một nụ cười. Cô nhận thấy ở Nené một khuôn mặt
già nua cay đắng của một người đàn bà mà xưa kia chắc chắn đã từng đẹp
hơn cả chính Felicidad. Giữa những dấu hiệu của tuổi già đến sớm, vẫn
còn đó đôi mắt sáng rực và đôi môi cân đối hoàn hảo.
“Vâng, chồng đầu tiên ạ”, Felicidad nói bằng vẻ bẽn lẽn khiến cho âm sắc của giọng nói dội ngược vào bên trong.
Một luồng ánh sáng trắng xuất hiện trên đường cao tốc, soi sáng họ khi nó lướt qua, rồi mất hút, thành màu đỏ rực.
“Thế nào? Cô sẽ đợi hắn à?”, Nené hỏi.
Felicidad nhìn ra cao tốc, ở phía bên kia đường, nơi mà nếu chồng cô
quay lại, cô hẳn sẽ nhìn thấy cái ô tô hiện ra. Cô không đủ dũng khí đáp
lời.
“Này”, Nené nói, “tôi sẽ nói ngắn gọn thôi nhé vì thực ra cũng chẳng
có nhiều nhặn gì để mà nói”. Bà giẫm chân lên điếu thuốc, rành rọt từng
từ: “Chúng nó cảm thấy mệt mỏi vì phải chờ đợi và chúng nó bỏ cô đấy. Có
vẻ như chờ đợi đã làm cho chúng nó kiệt sức”.
Felicidad cẩn trọng dõi theo chuyển động của điếu thuốc lá mới được
đưa lên miệng người đàn bà kia, khói thuốc hòa lẫn vào bóng tối, đôi môi
ngậm chặt điếu thuốc.
“Vì thế các cô gái khóc lóc và chờ đợi chúng nó…” – Nené tiếp tục
nói, “và họ cứ chờ đợi như thế… Và nhất là trong suốt thời gian chờ đợi:
họ khóc lóc, khóc lóc, và khóc lóc”.
Ánh mắt Felicidad không còn dõi theo điếu thuốc nữa. Ngay lúc này
đây, khi cô cần được nương tựa vào tình cảm chị em đàn bà con gái với
nhau, khi mà chỉ có một người đàn bà khác mới có thể hiểu được cảm giác
của cô trước nhà vệ sinh nữ bên đường cao tốc sau khi đã bị người chồng
mới cưới bỏ rơi hoàn toàn, cô lại chỉ gặp được người đàn bà ngạo mạn
này, người vừa mới nói chuyện với cô xong và giờ thì đang quát vào mặt
cô.
“Và đêm quái nào họ cũng liên tục khóc lóc hết giờ này đến giờ khác, hết phút này sang phút khác!”.
Felicidad hít một hơi thật sâu, mắt cô đẫm lệ.
“Mà vứt bố nó mấy cái trò khóc lóc mới cả khóc lóc ấy đi… Tôi nói cô
nghe cho rõ nhé. Nó là thế này. Chúng tôi đến chán ngấy và mệt mỏi về
mấy cái chuyện ngu xuẩn của các cô rồi. Chúng tôi, cô… Cô tên là gì
nhỉ?”.
Felicidad muốn thốt ra Felicidad, nhưng cô biết rằng nếu mình mở
miệng ra nói, thì âm thanh duy nhất sẽ chỉ là những tiếng nức nở không
tài nào kiểm soát nổi.
“Nào… tên cô là…?”.
Thế là những tiếng nức nở cứ thế tuôn ra không kiểm soát được.
“Fe…li…” – Felicidad cố lấy lại bình tĩnh và mặc dù không thành công cho lắm, cô vẫn thốt ra được âm cuối tên mình: “… cidad”.
“Vậy đấy, Feli-cidad, tôi đang nói là chúng tôi không thể nào cứ chịu
đựng mãi tình hình này được. Không thể nào duy trì mãi như thế này
được, Felicidad à!”.
Sau khi hít một hơi thở dài khò khè, Felicidad lại bắt đầu nức nở,
tiếng khóc làm cả khuôn mặt cô đẫm lệ, khuôn mặt ấy run rẩy mỗi khi cô
thở và lắc đầu.
“Tôi không thể nào tin được…”, cô thổn thức, “rằng anh ấy lại…”.
Nené đứng dậy. Bà ấn điếu thuốc đang hút dở vào tường nhà vệ sinh, nhìn Felicidad vẻ khinh miệt, rồi bỏ đi.
“Đồ bất lịch sự!” – Felicidad hét lên về phía bà.
Nhưng chỉ vài giây sau, khi nhận ra rằng cô đang bị bỏ lại một mình, Felicidad chạy theo và đuổi kịp Nené trên cánh đồng.
“Đợi đã nào… Đừng bỏ đi, bà phải hiểu là…”.
Nené dừng lại nhìn cô.
“Im mồm đi nào”, Nené nói, bà châm một điếu thuốc khác. “Im mồm đi nào, tôi bảo cô đấy. Nghe đây này”.
Felicidad ngừng khóc, nghẹn ngào cố kìm nén để tránh không khơi lên một cơn đau khổ khác.
Một khoảnh khắc im lặng mà Nené không cảm thấy nhẹ nhõm cho lắm. Thậm chí còn bồn chồn và quẫn trí hơn trước, bà nói:
“Được rồi, giờ thì nghe đây này. Cô có nghe thấy nó không?”, Nené nhìn ra ngoài cánh đồng tối đen.
Felicidad im lặng, cố gắng tập trung nhưng chẳng nghe thấy gì hết. Nené lắc lắc đầu.
“Cô khóc nhiều quá đấy mà, giờ thì cô phải đợi đến khi tai cô quen với nó”.
Felicidad nhìn về phía cánh đồng và hơi nghiêng đầu.
“Họ đang khóc…” – Felicidad nói bằng một giọng trầm, gần như xấu hổ.
“Phải. Họ đang khóc đấy. Phải! Họ đang khóc đấy! Họ khóc quái gì mà
khóc cả đêm!”. Nené chỉ vào mặt mình: “Cô có nhìn thấy mặt tôi không?
Chúng tôi ngủ khi nào? Chẳng khi nào cả! Tất cả những gì chúng tôi làm
là nghe họ khóc, đêm quái nào cũng khóc. Và chúng tôi sẽ không chấp nhận
chuyện này nữa đâu, hiểu chưa?”.
Felicidad chưng hửng nhìn bà. Ở ngoài cánh đồng, tiếng những người
đàn bà khóc than ai oán nhắc đi nhắc lại tên người chồng của họ.
“Mà tất cả bọn họ đều khóc!” – Nené nói.
Rồi thì tiếng những người đàn bà kia bắt đầu hét lên:
Bố con thần kinh!
Mẹ con điếm khốn nạn, vô cảm!
Và những giọng khác hòa vào:
Kệ chúng tao khóc đi, con khọm già chập mạch kia!
Nené giận dữ nhìn ra xung quanh. Bà thét lên vào những cánh đồng:
“Thế còn bọn tao thì sao, lũ hèn nhát kia…? Một số bọn tao từng ở đây
hơn bốn chục năm rồi, cũng bị bỏ rơi như lũ chúng mày, chẳng lẽ đêm
quái nào bọn tao cũng cứ phải nghe mấy cái chuyện nhỏ mọn ngu xuẩn của
chúng mày sao? Hử? Còn bọn tao thì sao hử?”.
Im lặng bao trùm, Felicidad sợ hãi nhìn Nené.
Uống thuốc đi! Con mụ điên kia!
Dù ở ngoài cánh đồng, họ vẫn có thể nhìn thấy đường cao tốc. Dọc theo
chỗ họ đang đứng, cặp đèn pha màu trắng tấp vào bên cạnh tòa nhà nhỏ.
“Lại một đứa nữa”, Nené nói, và như thể đây là chuyện không thể nào chịu đựng nổi, bà ngồi phịch xuống đất, cạn kiệt sức lực.
“Một đứa nữa?”, Felicidad hỏi. “Lại một người đàn bà nữa ư? Mà… hắn ta sẽ bỏ rơi cô ấy ư? Biết đâu hắn lại đợi…”.
Nené cắn môi và lắc đầu. Trên cánh đồng những giọng nói càng trở nên thiếu thân thiện hơn.
Ra đây nào, con khốn kia, hãy cho chúng tao xem mặt mũi mày thế nào…
Ra đây nào, giờ thì mày không có những con bạn nhỏ nổi loạn nữa…
Con mụ già nhu nhược kia…
Felicidad nắm tay Nené và vừa cố kéo bà dậy, cô vừa chỉ về phía nhà vệ sinh.
“Chúng ta phải làm gì đó đi chứ! Chúng ta phải cảnh báo người đàn bà tội nghiệp kia!” – Felicidad nói.
Nhưng rồi cô dừng lại và im lặng, bởi Felicidad đã nhìn thấy đúng
hình ảnh quá khứ đau thương của mình vừa diễn ra mới đây thôi: chiếc ô
tô lao đi mất trước khi người đàn bà vừa ra khỏi xe có cơ hội quay trở
lại chui vào xe, và ánh đèn, trước đó còn sáng trắng lên, giờ đã mất hút
theo hướng khác, biến thành màu đỏ.
“Hắn chuồn rồi”, Felicidad, “hắn chuồn và bỏ lại cô ấy”.
Cũng giống như Nené trước đó, cô đổ sụp người xuống đất. Nené đặt tay lên tay Felicidad.
“Lúc nào cũng như vậy đấy, cô gái yêu quý ạ”, Nené vỗ vào tay
Felicidad. “Không thể khác được đâu. Trên đường cao tốc, ít nhất thì…
Luôn luôn là như thế”.
“Nhưng…”, Felicidad nói.
“Luôn luôn là như thế”, Nené nói.
Mày ở đâu, con điếm kia? Nói gì đó đi chứ!
Felicidad nhìn Nené và hiểu rằng nỗi buồn của người đàn bà già nua này lớn hơn nỗi buồn của cô biết nhường nào.
Đồ mèo mả gà đồng thảm hại!
Con đượi già xấu xa!
“Hãy để bà ấy được yên!” – Felicidad nói.
Cô lại gần Nené và ôm lấy bà như một cô bé con.
Ôi… sợ quá cơ! giọng nói thốt lên. Vậy là giờ mày có thêm một con cộng sự bé nhỏ rồi đấy…
“Tôi không phải là cộng sự của ai cả”, Felicidad nói. “Tôi chỉ muốn giúp…”.
Ôi… hóa ra nó chỉ muốn giúp thôi…
“Câm mồm đi!” – Nené nói.
Tất cả chúng mày có biết tại sao nó bị bỏ rơi trên đường cao tốc không?
Vì nó là một con hải mã gày giơ xương!
Không, nó bị bỏ rơi bởi vì – có tiếng cười – bởi vì trong lúc nó đang
cố mặc thử chiếc váy cưới nhỏ bé, thì chúng ta đã xoạc với chồng nó
rồi…
Tiếng cười bây giờ đã gần hơn; nó hoàn toàn át đi tiếng khóc. Từ phía
nhà vệ sinh, một bóng hình chậm rãi đi tới chỗ Nené và Felicidad.
Nhìn kìa, lại có một đứa nữa tới đây này… đồ mèo mả gà đồng!
Đèn pha. Ảnh: pexels.com
Khi cái bóng dáng kia tới gần họ phát hiện ra khuôn mặt của một bà
lão. Cứ đi được một vài bước, bà lão lại ngoái đầu nhìn lên đường cao
tốc. Bà lão mặc trang phục tông màu vàng, từ đường viền cổ áo bà lộ ra
bộ đồ lót ren màu đen đầy khêu gợi. Khi bà lão tới gần, trước khi bà kịp
hỏi, Felicidad đã cắt ngang:
“Lúc nào cũng thế. Lúc nào cũng ở trên đường cao tốc, bà ơi”.
Khi nhìn thấy họ đang ngồi trên cánh đồng trong bộ váy cưới, bà lão bèn đứng thẳng người lên và phẫn nộ nhìn về phía con đường.
“Nhưng mà làm sao lại…?”.
Felicidad ngắt lời bà:
“Thôi nào, đừng khóc mà”, Felicidad nói. “Đừng làm cho mọi thứ trở nên tồi tệ hơn”.
“Nhưng không thể nào lại…”, bà lão nói, trong cơn thất vọng cùng cực,
bàn tay bà buông ra và tờ giấy chứng nhận kết hôn rơi xuống đất.
Bà khinh miệt nhìn về phía con đường cao tốc mà cái xe đã chạy mất hút, nói “Đồ vô lại! Cái thằng già liệt dương!”.
Thôi nào, con mụ ngu độn kia!
“Tại sao chúng mày không câm mồm đi hử, mấy con mẹ ba hoa chích chòe kia!”, Nené quát tướng lên, và bà sỗ sàng đứng bật dậy.
Bà lão nhìn bà kinh hãi.
“Lũ khọm già khốn khiếp!”, Nené tiếp tục quát.
Chúng tao sẽ tóm được mày, đồ rắn độc thối tha kia!
Cố tìm hiểu chuyện gì đang diễn ra, bà lão nhìn sang Felicidad, người
lúc này, giống như Nené, đã đứng dậy và lo lắng nhìn vào bóng tối của
cánh đồng.
Nào, mày có giỏi thì chường mặt ra đi xem nào, giọng những người đàn bà có thể nghe được gần hơn bao giờ hết.
Felicidad và Nené nhìn nhau. Họ cảm thấy mặt đất dưới chân mình rung
chuyển khi hàng trăm người đàn bà tuyệt vọng tiến bước qua cánh đồng.
“Chuyện gì đang diễn ra vậy?”, bà lão hỏi. “Những giọng nói này là
ai, họ muốn gì?”. Bà quỳ xuống và nhặt tờ đăng ký kết hôn lên. Cũng như
Felicidad và Nené, bà thoái lui về phía đường cao tốc mà không ngoái đầu
nhìn lại, không rời mắt khỏi đám đông đen đặc trên cánh đồng tối thẫm,
đám đông này dường như càng lúc càng tiến lại gần họ hơn.
“Có bao nhiêu người tất cả?” – Felicidad hỏi.
“Rất nhiều”, Nené nói. “Quá nhiều luôn”.
Rất nhiều tiếng chửi rủa và lăng mạ vang lên rất gần, đến nỗi việc đáp trả hoặc cố gắng xoa dịu là hoàn toàn vô ích.
“Chúng ta nên làm gì đây?”, Felicidad hỏi. Ba người họ thoái lui càng lúc càng nhanh.
“Đừng có nghĩ đến chuyện khóc lóc làm gì cho mệt”, Nené nói.
Bà lão, một tay lo lắng túm chặt chiếc váy cưới khiến nó nhàu đi, tay kia nắm lấy cánh tay Felicidad.
“Đừng sợ, bà ơi, không sao đâu”, Felicidad nói.
Nhưng tiếng chửi rủa cay độc giờ đã quá ồn khiến bà lão không thể
nghe được lời cô. Trên đường cao tốc, ở phía xa, một đốm trắng lớn dần
lên như một tia hy vọng. Đây có lẽ là khoảnh khắc Felicidad nghĩ về tình
yêu lần cuối. Có lẽ cô thầm tự nhủ: Không được để hắn bỏ rơi cô ấy;
không được để hắn bỏ rơi cô ấy.
“Nếu xe dừng lại, chúng ta sẽ leo lên”, Nené thét lên.
“Bà ấy nói gì thế?”, bà lão hỏi. Giờ thì họ đang rất gần chỗ nhà vệ sinh rồi.
“Rằng nếu cái xe dừng lại…”, Felicidad nói.
“Cái gì cơ?”, bà lão nói.
Những tiếng than van đang vây quanh họ. Họ chẳng thấy ai, nhưng họ
biết rằng những người đàn bà kia đang ở đó, chỉ cách vài bước chân thôi.
Felicidad hét lên. Có gì đó như những bàn tay cọ vào chân cô, cổ cô,
đầu ngón tay cô. Felicidad hét lên, cô không nghe thấy tiếng Nené, người
đã chạy vượt lên và đang bảo cô hãy lôi bà lão mà chạy đi. Cái ô tô
dừng lại trước nhà vệ sinh. Nené ngoảnh đầu về phía Felicidad và giục cô
chạy, lôi bà lão mà chạy đi. Nhưng chính bà lão mới là người phản ứng
kịp thời và lôi Felicidad chạy về phía Nené, người vốn đã đứng cạnh cái
xe, đợi người đàn bà kia xuống để bà có thể lên xe và yêu cầu người đàn
ông lái xe đi.
“Chúng nó không chịu buông cháu ra!”, Felicidad hét lên. “Chúng nó
không chịu buông cháu ra!”. Cô tuyệt vọng cố giằng ra khỏi những bàn tay
cuối cùng đang giữ lấy cô.
Bà lão kéo cô đi. Bà dùng toàn bộ sức lực của mình để kéo Felicidad.
Nené lo lắng chờ đợi cánh cửa xe mở ra, đợi người đàn bà kia xuống xe.
Nhưng người xuống lại là gã đàn ông. Vì ánh đèn pha chói sáng trên mặt
đường, nên gã không nhìn thấy những người đàn bà này, gã vội vã bước ra
trong lúc tay vẫn mò mẫm kéo khóa quần. Rồi thì những tiếng ầm ĩ mỗi lúc
một lớn hơn. Những giọng nói cười nhạo kia bèn quên béng Nené đi, chỉ
tập trung vào mỗi gã. Chúng vang tới tai gã. Trong con mắt của gã đàn
ông là nỗi sợ hãi của một con thỏ đối mặt với những cơn cuồng nộ. Khi gã
dừng lại thì đã quá muộn. Nené đã đi vòng ra và ngồi vào ghế lái của
gã. Bà ngăn cản người đàn bà đang cố trốn ra, bà mở cửa sau cho
Felicidad và bà lão.
“Giữ lấy cô ta đi”, Nené nói, bà buông người đàn bà ra giao cho bà lão giữ cô ta. Bà lão nghe theo lệnh mà chẳng nói nửa lời.
“Nếu cô ấy muốn ra, cứ để cô ấy đi”, Felicidad nói. “Biết đâu hai người này lại yêu nhau và chúng ta không nên ngáng đường họ”.
Cô gái mới đến vùng ra thoát khỏi tay bà lão nhưng cô không ra khỏi
xe. Cô hỏi, “Các người muốn gì? Các người ở đâu ra vậy?”, hết câu này
đến câu khác, cho đến khi Nené mở cửa xe ra.
“Ra khỏi xe đi, mau lên”, bà nói.
Thậm chí ngay cả khi ở trong xe rồi họ vẫn có thể nghe thấy tiếng gào
thét của những người đàn bà kia, trước mặt họ, đứng tách biệt khỏi bóng
tối nhờ ánh đèn pha là hình hài đông cứng lại vì kinh hãi của một gã
đàn ông, kẻ mà chỉ một phút trước đây thôi vẫn không nghĩ đến những
chuyện như thế này.
“Không đời nào tôi ra khỏi xe đâu”, cô gái mới đến nói. Cô nhìn gã
đàn ông kia mà không tỏ chút vẻ ân cần nào, rồi nhìn sang Nené: “Đi đi
kẻo hắn quay lại bây giờ”, cô nói và khóa cửa xe từ bên trong.
Nené cho xe chạy. Gã đàn ông nghe thấy tiếng máy nổ và quay ra nhìn họ.
“Đi đi!”, cô gái mới đến hét lên.
Bà lão bồn chồn vỗ tay, rồi nắm chặt tay Felicidad; Felicidad kinh
hãi nhìn gã đàn ông đang bước tới. Lốp xe một bên bị trật ra khỏi đường,
xe thì bị trượt trong bùn. Nené điên cuồng xoay vô lăng, trong giây lát
ánh đèn pha ô tô chiếu vào cánh đồng. Những gì mà họ nhìn thấy không
phải là cánh đồng: ánh đèn ô tô mất hút trong sự mênh mông của màn đêm,
nhưng đủ để nhìn ra trong bóng tối một đám đông lúc nhúc có đến hàng
trăm người đàn bà. Họ đang lao về phía chiếc xe, chính xác hơn là về
phía người đàn ông đang đứng trước mũi xe, đứng bất động chờ họ, như thể
chờ chết.
Cô gái mới đến đạp chân mình vào chân Nené để nhấn ga. Cùng với hình
ảnh đám đông những người đàn bà đang tấn công gã đàn ông trong gương
chiếu hậu, Nené cố đưa xe trở lại con đường. Động cơ xe át đi những
tiếng la hét và lăng mạ, rồi chẳng mấy chốc tất cả chìm trong bóng tối
và im lặng.
Cô gái mới đến dịch người trên ghế.
“Tôi chưa bao giờ yêu hắn cả”, cô nói. “Khi hắn ra khỏi xe, tôi đã
nghĩ đến chuyện nắm lấy vô lăng và bỏ hắn lại bên vệ đường. Nhưng tôi
không biết, bản năng người mẹ…”.
Mấy người đàn bà kia chẳng buồn nghe. Tất cả bọn họ, và giờ đây cả cô
gái mới đến nữa, đều nhìn ra đường cao tốc, im lặng hồi lâu. Ấy là lúc
sự việc xảy ra.
“Không thể nào”, Nené nói.
Ở đằng xa, trước mặt họ, đường chân trời bắt đầu lóe lên những cặp đèn pha nhỏ màu trắng.
“Cái gì vậy?” bà lão hỏi. “Chuyện gì đang xảy ra vậy?”.
Ngồi trên ghế sau, cô gái mới đến liếc nhìn Nené, như đang chờ đợi
một lời giải thích. Những cặp đèn pha lớn dần, cứ thế tiến lại gần.
Felicidad nhìn qua khoảng trống giữa hai chiếc ghế trước.
“Họ đang quay trở lại”, cô nói. Cô cười và nhìn Nené.
Trên đường cao tốc, những cặp đèn pha đầu tiên lướt qua họ như những chiếc ô tô, những cặp đèn pha khác cũng đang lao tới.
“Họ đã đổi ý rồi,” Felicidad nói. “Đúng là họ đấy, họ đang quay lại đón chúng ta!”.
“Không phải đâu”, Nené nói. Bà châm điếu thuốc, vừa nhả khói ra vừa bảo:
“Phải rồi, đúng là chúng nó đấy. Nhưng chúng nó quay lại để đón thằng cha kia cơ”.■
NGUYỄN NGUYÊN PHƯỚC dịch
theo bản tiếng Anh Headlights của Megan McDowell
và chỉnh sửa theo nguyên tác tiếng Tây Ban Nha
Mujeres desesperadas (Những người đàn bà tuyệt vọng)
